Morgunblaðið - 29.09.2000, Qupperneq 2

2 C FÖSTUDAGUR 29. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
BIOBLAÐIÐ

Kristinsson
Hátíða-
fíklar
BERLÍNARBÚAR eru stoltir af
Berlinale sem ermeöat
þriggja mikilvægustu kvik-
myndahátíöa heims. Árlega
hefst tímabil kvikmyndahátíö-
anna ÍBerlfn áöuren Los Ang-
eles, Cannes, Locarno, Fen-
eyjarog Toronto taka viö. En
hvaö ætli kvikmyndahátíöar-
fíklarí Berlín hafi fyrirstafni
þær 50 vikurársins sem Berl-
inale erekki á boöstólnum?
Víst er að þeir njóta
góðs af því að Berlín
ereinn af miðpunkt-
um samkynhneigörar
menningar í Evrópu og
sækja Teddy-hátíö sam-
kynhneigörar kvikmynda-
geröar samhliöa Berlinale. í
apríl veitir síöan Babou-
kvikmyndahátíöin frönsku-
nemum og öörum áhuga-
mönnum um franska kvik-
myndagerð tækifæri til aö
sjá myndirfrá Frakklandi án
þýskrar hljóösetningar. Mán-
uði síöar sýnir breska óháða
kvikmyndahátíöin vægóar-
lausan samfélags-realisma
sem ungir breskir leikstjórar
hafa tvinnaö saman viö al-
gleymi eiturlyfja aö hætti /rv-
ing Welsch. Þjóöverjar sem
stoltir eru af enskukunnáttu
sinni svitna þó sumir yfir
ótextuöum skoskum mynd-
um. Kaldur er hins vegar
svitinn sem rennur af gest-
um er þeir gæöa sér á nýj-
ustu hrollvekjunum Fantasy-
kvikmyndahátíöarinnar í
ágústmánuöi. Skömmu síö-
ar er svo nauösynlegt aö láta
sjá sig á Berlinbeta-
kvikmyndahátíöinni þar sem
einkum eru í boöi myndir
sem gerðar eru fyrir sjónvarp
og myndabandamarkaöinn.
Sérkenni hátíöarinnarer
sambland af kvikmyndum,
tónleikum, ráöstefnu og
næturlífi. Þeir Berlínarbúar
sem láta sér ekki nægja aö
fara á gyðinglegu kvikmynda-
hátíóina, hátíöarnarfrá
Ástralíu/Nýja-Sjálandi og
Hong Kong auk annarra há-
tíöa sem borgin hefur upp á
aö bjóöa eru líklegirtil aö
taka sér frí frá vinnu í sept-
embermánuði. Mánuðurinn
hefst meö góöu úrvali af
óháöum bandarískum mynd-
um á kvikmyndahátíöinni í
Oldenburg og síöar í mánuö-
inum eru það hátíöirnarí
Hamborg og Stuttgart-
Ludwigsburg en þaðan er
ekki langt aö smella séryfir
landamærin til Sviss á
Locarno-kvikmyndahátíóina.
Sé viökomandi í náöinni hjá
atvinnurekanda sínum hlýtur
hann aö fá nokkurra daga frí
til að fara á 10 ára afmæli
austurevrópsku kvikmynda-
hátíðarinnar í Cottbus í nóv-
ember og skjótast síöan á
hátíöina í Mannheim-
Heidelberg svo ekki sé
minnst á stuttmyndahátíö-
ina í Hannover. Ekki má
gleyma Max-Ophuls-
kvikmyndahátíö ungra leik-
stjóra í Saarbrucken og
heimilda- og hreyfimyndahá-
tíðinni í Leipzig. Auk þess
hlýtur hann aö hafa farió á
fyrstu kúbönsku kvikmynda-
hátíóina í Bremen sem að-
standendur blésu til í kjölfar
Kúbu-æöisins. Og þótt flestir
séu nú þegar orönir ringlaöir
veit fíkillinn aö þetta er aö-
eins brot af því sem í boði er.

Sólskin
Szabos
Ungverski kvikmyndaleikstjórinn
Istvan Szabo, sem hingaö kom á
kvikmyndahátíö fýrir nokkrum árum,
sendi frá sér nýja mynd í sumar sem
heitir einfaldlega Sólskin eöa
Sunshine. Hún er leikin á ensku og
þaö er Paramount sem framleiöir en
meö aöalhlutverkin fara Ralph
Fiennes, Rosemary Harris, Rachel
Weisz og William Hurt. Myndin er
þriggja tíma löng og gerist í Ung-
verjalandi og segir sögu þriggja kyn-
slóða f sömu fjölskyldu en Fiennes
fer meö þrjú hlutverk í henni. Fylgir
myndin Ijölskyldunni í gegnum
tuttugustu öldina, styrjaldir, út-
rýmingarherferö nasista og glötuö
ástarsambönd. Þetta erönnur mynd-
in sem Szabogerir á ensku en hin
var Meeting Venus. Hann hreppti
Óskarsverölaunin fyrir Mephisto áriö
1981 en hún var valin besta erlenda
myndin þaö áriö af bandarísku kvik-
myndaakademíunni.
Coenbræóur: Frumraunin
endursýnd.
Blood
Simple á ný
Áöur en þeir uröu frægir bíóbræð-
ur meö myndum á borð við Raising
Arizona og Fargo geröu Joel og Ethan
Coen óborganlega spennumynd sem
þeir kölluðu Blood Simple. Þaö var
fyrsta myndin sem þeirgerðu saman
og hún setti þá samstundis á kortið
sem efnilegustu, ungu kvikmynda-
geröarmenn Bandaríkjanna. Þetta
var áriö 1984 og má segja að bræö-
urnir hafi staðiö undir þeim vænting-
um sem gerðar voru til þeirra í upp-
hafi. Blood Simple var sett í
endurdreifingu í Bandaríkjunum í
sumar meö einskonar formála. Meö
aöalhlutverkiöfereinn af elstu sam-
starfsmönnum bræöranna, leikkon-
an Frances McDormand, en hún
leikureiginkonu sem heldurframhjá
manni sínum, leiknum af Dan
Hedaya, og hann fær leigumoröingja
til þess að ráöa þau af dögum. Kvik-
myndatökumaöur var Barry Sonnen-
feld, sem síöarfór út í leikstjórn og
geröi m. a. Men in Black.
Emily Watson
í Trixie
Alan Rudolph (Mrs. Parker and
the Vivious Circle) er einn af sér-
stæðustu kvikmyndaleikstjórum
Bandaríkjanna og gerir myndir sem
ekki er ætlað fyrst og fremst að ná
inn á metsölulistana. Nýjasta mynd-
in frá honum heitir Trixie og er meö
Emily Watson í aöal-
hlutverki en meö önn-
ur stór hlutverk fara
Dermot Muironey og
Nick Nolte, sem einn-
ig varí síöustu mynd
Rudolphs, Afterglow
Emily Wat- {Ju//e christie lék á
s?": móti honum í henni).
vitisvörður. Watson leikuröryggis-
vörð í spilavíti er flæk-
ist inn í fjárkúgunarplön þar sem vió
sögu kemurvaldamikill þingmaöur
(Nolte) og kræfur kvennabósí (Mulr-
oney). Fleiri þekktir leikarar eru í
myndinni þeirra á meöal Nathan
Lane og LesleyAnn Warren, sem var
svo ágæt á móti Terence Stamp í
The Limey, sællar minningar.
Soderbergh
stýrir Willis
Bandaríski leikstjórinn Steven
Soderbergh (The Limeý) gerir nú
hverja ágætismyndina af annarri. Sú
nýjasta heitir Ocean's Eleven og er
meö stórstjörnu í hverju hlutverki.
Um er aö ræöa endurgerð myndar
sem hiöfræga „Rottugengi" Frank
Sinatra lék í á sínum tíma en meö
helstu hlutverk fara Bruce Willis,
George Clooney, Julia Roberts og
Brad Pitt. Um spennumynd er að
ræöa sem segir frá því þegar nokkrir
vinir ákveöa aö ræna ellefu spilavfti í
Las Vegas á nýársnótt. Er búist viö
aö myndin veröi tilbúin til sýninga á
næsta ári. Þess má geta aö Brad
Pittog Julia Roberts leika saman í
annarri mynd sem verðurtilbúin um
sama leyti. Hún heitir Mexíkaninn og
er eftir Gore Verbinski.
Eft’r flrnald Indriðason VIÐ höfum á undanförnum vikum veriö aö fá
fréttir afvelgengni íslenskra bíómynda á kvik-
myndahátíöum erlendis, hvernig þærhafa vakiö athygli ogjafnvel unniö
til verölauna, og núna er haldin Kvikmyndahátíö í Reykjavík. Þaö er aö
vísu ekki keppnishátíö og hún er sjálfsagt í minna lagi miöaö viö það |
sem gerist oggengur erlendis og þaö eru kannski engar stórstjörnur frá I
Hollywood sem skreyta hana en hún gefur þrátt fyrir allt nasasjón afþví I
hvaö felst í því aö halda kvikmyndahátíö. Hvaö felst í því aö safna saman •
á einum tímapunkti þvísem vel ergert í listrænni kvikmyndagerö og
bjóöa áhorfendum upp á valkost íeinhæfu bíólífi. Gefa tækifæri til þess
aö ræöa bíómyndir, sem annars kæmu aldrei hingaö íbíó þótt auðvitaö
eigi þær fullt erindi.
Það vill stundum gleymast í öllu afþreyingarflóöinu aö kvikmyndagerð- |
in er stórkostleg listgrein og líklega er kvikmyndahátíð á fáum stööum I
nauösynlegri en einmitt hér á landi þar sem bíómenningin er að öllu I
jöfnu byggð á markaössjónarmiöum fremuren á listrænum metnaði.
Þaö ergömul tugga og ný aö langflestar bíómyndirnar sem sýndar eru
hér í kvikmyndahúsunum koma frá Hollywood-maskínunni. Og þótt margt j
afþví sé gott oggilt listrænt bíó er líka margt afþví léleg afþreying; þaö
er ekkert samasemmerki á milli rándýrrar myndar og góörar myndar eins |
og þeirgeta vitnaö um sem séö hafa nýjustu bruðlmyndina frá Holly-
wood, Battlefield Earth. |
Kvikmyndaklúbburinn Filmundur hefur unniö þarft verk viö aö kynna I
listrænar myndir og HáskólaPíó hefur staöið framarlega í frumsýningum
á listrænum myndum og gumar enda afsögulegum arfi í þeim efnum;
Mánudagsmyndir Píósins eru mörgum minnisstæöar. En Kvikmyndahá-
tíö gefur færi á aö kynnast, þótt kannski í litlum mæli sé, hinum fjöl-
breytilega kvikmyndaheimi sem stendur utan viö glauminn og fjallar um
manneskjuna íöllum sínum endalausu tilbrigöum. Ég minnist þess þeg-
ar haldin var hér pólsk kvikmyndahátíð um áriö og sýndar voru allar eldri j
myndir Krystofs Kieslowskis en betri (og fáséöari) myndir er varla hægt I
að hugsa sér.
Þanniggeta kvikmyndahátíöir haft mikiö og spennandi menningarlegt
gildi. Og meö hátíö koma vænirgestir. Þeir hafa veriö margir og merkileg- J
irígegnum árin eins og Wim Wenders, istvan Szabo og Roman Pol-
anski svo aöeins fáeinirséu nefndirog þeim fylgirandblæralls hins
besta sem gert er íkvikmyndagerð, oft merk kvikmyndasaga og síöast
en ekki síst tenging viö íslenska kvikmyndagerö. Bandaríski kvikmynda-
gerðarmaöurinn Hal Hartley vargestur hér á kvikmyndahátíö fyrir nokkr- |
um árum og vinnur núí samvinnu viö Friðrik Þór Friðriksson aö gerö I
myndarinnar Skrímslisins. Þá vakti mikla athygli þegar Emir Kusturica
kom hingaö á Kvikmyndahátíö í fyrra.
Kvikmyndahátíö Listahátíðar var áöur haldin á tveggja ára fresti ennú J
er Kvikmyndahátíö í Reykjavík sjálfseignarstofnun, sem er einskonar af-
sprengi hennar og hefur afmyndarskap haldiö úti kvikmyndahátíö einu
sinni á ári. Kvikmyndahúsin sjálfhafa veriö virkjuð til þess aö taka þátt í |
hátíðinni meö sínum eigin listrænu myndum og er ekki nema gott eitt um j
þaö að segja en að auki hefur Kvikmyndahátíð í Reykjavík boöið upp á í
myndir sem athygli hafa vakiö á öðrum kvikmyndahátíöum. Er nauösyn- I
legt aö tryggja Kvikmyndahátíð í Reykjavík fjárhagslegt bolmagn til þess
að halda megi kvikmyndaveislu árlega og standa myndarlega aö henni.
Hættan er sú þegar framboö á tistrænum myndum er lítiö aö viö hætt-
um að kunna aö meta þær, hættum aö geta og nenna aö lesa íþær. Eins .
og sjá má íþessu tölublaöi Bíóblaösins er um auöugan garö aö gresja á
Kvikmyndahátíð í Reykjavík áriö 2000. Ættu alliraö finna eitthvaö við
sitt hæfi og vonandigleöjastyfir hátíöahöldunum. |
L.____________________-----------------------------------------------------I
Kvikmyndahátíðin í Reykjavík varð til árið 1978. Friðrik Þór Friðriksson leikstjóri hefur
frá upphafi verið manna ötulastur við að halda henni gangandi. Páll Kristinn Pálsson
spjallaði við hann.
Kvikmyndahátið 1978: Friðrík Þór og Thor Vilhjálmsson
kynna fyrstu dagskrána.
„HÚN var um margt ansi skrautleg,“
segir Frlðrik Þór þegar hann rifjar
upp fyrstu hátíðina, en með honum í
hátíðamefndinni voru Þrándur Thor-
oddsen, Hrafn Gunnlaugsson, Gísli
Gestsson og Thor Vllhjálmsson. „Ég
hugsa að fólk minnist hennar helst
fyrir öll lætin sem urðu í kringum
myndina Veldi tilfínninganna eftir
Japanann Nagisa Oshima, sem var
bönnuð. Ég held að hún sé enn á
bannlista. Annars var þetta hörkufín
hátíð, jafnvel sú öflugasta hingað til.
Við vorum með margar frábærar
myndir, eins og Sweet Movie eftir
Dusan Makavejev, sem við endursýn-
um núna því hann verður gestur há-
tíðarinnar. Þá voru gestir okkar Þjóð-
verjinn Wim Wenders, við vorum með
yfirlit yfir helstu myndir sem hann
hafði gert á þeim tíma, og Grikkinn
Voulgaris sem hefur gert margar
ágætar myndir og er enn að. Svo vor-
um við með íslenska stuttmyndasam-
keppni, það voru mjög ólíkar myndir
sem settar voru í einn graut. Wenders
og Voulgaris voru í dómnefndinni og
iút
immn
völdu Bónda eftir Þorstein Jónsson
sem bestu myndina, en ég man líka að
Wenders þótti mikið koma til Rósku
heitinnar og myndar hennar um Ólaf
Liljurós. Hvað sjálfan mig varðar er
minnisstæðast að öll framkvæmdin
lenti að mestu á mínum herðum. Ég
var að fylla út tollskýrslur, skrifa pró-
grömm og jafnvel sýna myndimar.
Þetta var mikið stress og ekki síst erf-
itt af því við höfðum bara eitt sýning-
artjald, stóra tjaldið í Háskólabíói. En
mig minnir að það hafi komið um
21.000 manns á hátíðina, sem var fjári
gott.“
Meðan Kvikmyndahátíðin var á
vegum Listahátíðar var hún haldin
annað hvert ár, en hefur verið árlegur
viðburður síðan fagfélög kvikmynda-
gerðarmanna tóku að sér að reka
hana sem sjálfseignarstofnun. Jafn-
framt hefur í seinni tíð orðið sú breyt-
ing að kvikmyndahúsaeigendur eru
komnir með í spilið þannig að sýnt er
á rnikiu fleiri stöðum en áður var. „En
vandræðin eru hvað fjármagn er af
skómum skammti miðað við aðrar
hátíðir í kringum okkur,“ segir Friðrik
Þór. „Þegar við gerðum samning við
ríki og borg um að reka hátíðina sem
sjálfseignarstofnun var samið um
ákveðið framlag frá þeim, en það er
ívið lágt, sérstaklega frá ríkinu. Lista-
hátíð fékk á sínum tíma söluskattinn
af kvikmyndasýningum til að halda
Kvikmyndahátíðina, og mér finnst að
við ættum að fá virðisaukaskattinn af
þeim núna, það myndi gera þetta allt
miklu léttara. En við höfum átt fundi
með þessum aðilum og það er góður
skilningur á málinu, svo ég hugsa að í
framtíðinni verði hátíðimar jafnvel
enn glæsilegri. Helsti kostnaðurinn
er í kringum erlenda gesti, ef þekkt-
um leikstjóra frá Bandaríkjunum er
boðið kostar það eina milljón. Þetta er
hins vegar mjög góð leið til að kynna
Island fyrir erlendum kvikmynda-
gerðarmönnum
og getur skilað
sér með áþreifan-
legum hættL Jim
Stark kom til
dæmis fyrst hing-
að á hátíðina
1989, sem leiddi
til þess að við
gerðum saman
myndina Á köld-
um klaka. Fyrir
nokkrum árum
kom svo Hal
Hartley og við er-
um nú í samvinnu
við Francis Coppola að gera hér
myndina Skrímsli. Peningamir sem
fóru í að bjóða þessum inönnum hing-
að hafa því skilað sér margfalt aftur í
þjóðarbúið.“
Friðrik Þór leggur úherslu á hlut-
verk Kvikmyndahátíðar sem glugga
út í heiminn. „Til að hér þrífist frjó
kvikmyndagerð verða menn að geta
séð það nýjasta úr öðmm plássum en
Hollywood. Víða er verið að gera frá-
bæra hluti sem eiga sér engan við-
skiptagrundvöll, það er ekki hægt að
sýna þessar myndir nema til komi
fyrirbæri eins og kvikmyndahátíðir.
Og það er ekki bara nauðsynlegt fyrir
kvikmyndagerðarmenn heldur einnig
almenning að geta borið saman það
sem hér er gert og hjá þjóðum sem
em stærri en við en teljast samt litlar
í kvikmyndabransanum."