Skírnir - 01.01.1869, Side 12

12
INNGAXUUR.
voru beinlínis eptir kenningura sameignarfræbinga. Auk þess aS
skipgengir skurSir, skógar, vegir, hraSfrjettaþræSir skyldu vera í
eign og umsjón ríkjanna, þ. e. að skilja, almenningseign, skyldu
námar og járnbrautir fengnar í hendur verkmannafjelögum og
öll yrkilönd jarSyrkjufjelögum. Enn fremur þótti mönnum raun
fengin um, a5 verkvjelarnar hefbu komiS anSmönnunum a® mestu
haldi og eflt vald þeirra og yfirburði í gegn verkmannastjettinni,
og þessvegna ættu þær ekki lengur a8 vera eign þeirra, aS
minnsta kosti ekki eingöngu, heldur á valdi verkmannanna sjálfra.
Af þessum rökum bæri iSnaSar- og verkmönnum a8 standa í gegn
notkun nýrra verkvjela, utan þeim yr8i svo vilna8 í um vinnu-
launin, a8 þa8 samsvara8i arSsauka eigandans (verkmeistarans).
Verkna8i og i8num yr8i a8 koma fyrir á alveg nýjan hátt, verk-
menn ættu a8 vinna saman i fjelögum, stýra vinnunni og njóta
ar8sins í samfjelagi eptir jafna8arlögum. þetta (a8 verkmenn njóti
vinnu sinnar, sem ber) yr8i aldri, me8an þa8 fyrirkomulag —
daglaunavinnan — stæ8i, sem nú tí8ka8ist. þá voru og lög8
rá& til og upphvatningar (sem fyrr) a8 reisa rönd vi8 au8ríkinu
og sveigja verkmeistarana til undaiiláts, me8 því a3 leggja vinnuna
ni8ur me8 samtökum og li3sinni íjelaganna me3an hlje yr8i á.
Miki8 var tala8 um alþý8uskóla og þa3 er ríkin þyrftu a8 rá8a
til bóta í þessu efni. Allt skólanám skyldu menn geta fengi8
ókeypis, og því haga8 ö8ruvísi en nú. Verkmenn skyldu geta
þegiS kennslu í ýmsum fræ3igreinum, er taka til verkna3ar og
i8na. Sjálfsagt væri, a8 skólarnir mættu ekki hafa trúarfræ&ina
til undirstö3u, sem nú væri títt, því bæ&i væri hún afar kostlítil,
nokkurskonar hálíyr3i trúarinnar e8a eitthvaS lakara, og veikti
a& eins rannsóknarkrapta skynseminnar. I stuttu máli: skólarnir
ættu a8 mi3a til, a3 gera úr enum ungu dugandi menn og frjálsa
þegna, en eigi a8 eins hlý8na þjóna stjórnendanna. Fundarmenn
ræddu og um stri&in, og bjer fór allt í líka stefnu sem í Bern.
þeim kom saman um, a& strí8in væri eigi svo mjög a& kenna
einvöldum drottnum, sem hinu, a& þjóSirnar litu svo rammskakkt
á hag sinn, og hagfræ3issko8anir manna væru enn á mestu ringul-
rei&. Til mótspyrnu í gegn strí&i var rá8i8 til, a3 allir verkna&ar-
menn skyldu skorast undan vopnaburSi og a8 auki hætta öllum