Fréttablaðið - 10.08.2001, Blaðsíða 10

I Kl I I AIU AI )l I)
FRÉTTABLAÐIÐ
10. ágúst 2001 FÖSTUDACUR
Útgáfufélag: Fréttablaðið ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjóri: Einar Karl Haraldsson
Fréttastjóri: Pétur Gunnarsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Þverholti 9, 105 Reykjavík
Aðalslmi: 515 75 00
Sfmbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjom@frettabladid.is
Simbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Fréttablaðið ehf.
Plötugerð: (P-prentþjónustan ehf.
Prentun: Isafoldarprentsmiðja hf.
Dreifing: Póstflutningar ehf.
Fréttaþjónusta á Netinu: Vlsir.is
Fréttablaðinu er dreift ókeypis til allra heimila á höf-
uðborgarsvæðinu. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsíns f stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
BRÉF TIL BLAÐSINS~[
Lýsifurðu á
þjóðminjaverði
Frá dr, Margrét Hermanns Auðardóttur
athugasemd Vegna fréttar í blað-
inu í fyrradag undir fyrirsögninni
„Deilt um yfirráð minja“ vil ég
lýsa furðu minni á að þjóðminja-
vörður upplýsi fjölmiðla um mál-
efni sem hafa með embættisverk
að gera.
Eg vil taka fram að ég veit ekki
til þess að „deilur“ séu í gangi um
„yfirráð rninja" í Herjólfsdal, eða
„forngripi“ frá rannsóknunum
þar. Að auki eru ósannindi að
Herjólfsdalsgripir hafi „fundist
fyrir nokkru" í húsnæði Háskóla
íslands.
Á fréttinni virðist sem þjóð-
minjavörður sé að undirbúa yfir-
töku á höfundarrétti mínum á nið-
urstöðum Herjólfsdalsrannsókna
þegar hún segist hafa í hyggju „að
setja upp sýningu á“ munum frá
þeim rannsóknum „í samvinnu við
Vestmannaeyjabæ". Mér hefur
ekki verið tilkynnt um þær fyrir-
ætlanir.
Vegna þess sem segir í frétt
Fréttablaðsins í gær undir fyrir-
sögninni „Minjar séu í vörslu
safnsins", legg ég áherslu á að
ekki hefur verið lagst gegn af-
hendingu Herjólfsdalsgripa.
Dráttinn sem hefur orðið á því má
rekja til þess að bæjaryfirvöld í
Eyjum hafa ákveðið að gripina
beri að varðveita þar, án þess að
hafa formlega gengið frá þeim
málum þrátt fyrir ítrekaðar skrif-
legar beiðnir. Þótt þjóðminjavörð-
ur gefi annað í skyn amar ekkert
að Herjólfsdalsgripum. Auk þess
liggur fyrir hvenær þeir verða af-
hentir, og var þjóðminjaverði full-
kunnugt um það þegar hún ræddi
við blaðið. ■
—«—
Brot á höfundarrétti
teikning Við birtingu frétta um
kærumál vegna húsbyggingar
Kára Stefánssonar í Skerjafirði
undanfarnar vikur hefur
nokkrum sinnum birst í Frétta-
blaðinu teikning, sem starfsmað-
ur blaðsins vann upp úr teikningu
Hjörleifs Sefánssonar, arkitekts
hússins. Þetta var gert án sam-
ráðs við Hjörleif og með því brot-
ið gegn höfundarrétti hans.
Fréttablaðið biður Hjörleif afsök-
unar á þessu. ■
10
Árni Jón Konráðsson er hálfátt-
ræður. Hann var sjómaður í ára-
tugi - lengst af var hann á afla-
sælasta togara íslands fyrr og
síðar - Sigurði RE. Árni Jón Kon-
ráðsson er bindindismaður -
bæði á vín og tóbak. Árni Jón er
heiðarlegur maður - en hann er
stéttvís. Fætur Árna Jóns eru
fúnir eftir áratuga átök við Ægi
og ófriðinn sem stundum getur
verið á sjónum. Þar reynir oft á
menn.
Árni Jón er eðlilega hættur á
sjónum - en hann er í sínu stétt-
arfélagi og er annt um það. Vill
leggja því lið sem hann frekast
getur. Þess vegna mætti hann
eldsnemma á kajann þegar
þangað fóru margir félaga hans -
þeir segjast hafa verið að veita
erlendum sjómönnum lið - sem
fá laun langt undir því sem er
víðast talið sæmandi. Árni Jón á
myndavél sem hann tók með sér.
Það átti eftir að draga dilk á eft-
ir sér. Þegar lögreglan, sem var
að framfylgja lögbanni á reyk-
víska sjómenn - þar sem þeim
hafði verið meinað að vera á kaj-
anum á þessum tíma - allavega í
nafni félaga og samtaka, tók að
stugga við sjómönnunum gerði
Árni Jón Konráðsson frá Móum
afdrifarík mistök. Hann tók upp
myndavélina og smellti af. Það
var reyndar ekki getið um það í
lögbanninu að hálfáttræður
Móum
Mál manna
Sigurjón M. Egilsson
skrifar um lögregluna
maður mætti ekki taka mynd á
kajanum - en vaskir lögreglu-
menn hikuðu hvergi heldur
veittust að brotamanninum Árna
Jóni. Hann bað í auðmýkt að
ekki yrði tekið harkalega á sér -
bar fyrir sig slæmum fótamein-
um. Lögreglan gerði lítið úr
kvörtunum gamla mannsins -
heldur herti tökin. Það sá á Árna
Jóni Konráðssyni frá Móum. Það
má lögreglan aftur á móti eiga -
Árni Jón Konráðsson frá Móum
tók ekki fleiri myndir þennan
morgun. ■
Fæstir efast um þau verðmæti sem felast í barneignum. Tilfinningaleg bönd geta orðið mjög sterk milli ættleiddra barna og foreldra þeirra, rétt eins og þegar um líffræðilegan skyld-
leika er að ræða. Barnið á myndinni tengist ekki þessari umræðu.
Einræktun sem lausn
á barneignavanda
Tveir læknar hafa lýst því yfir að tilraunir með einræktun á mönnum hefjist í nóvember. Þeir
telja sig geta haft fulla stjórn á því að vanskapaðir einstaklingar fæðist ekki.
einræktun Um tvö hundruð pör,
sem eiga það sameiginlegt að eiga
við ófrjósemi að stríða, hafa lýst
sig reiðubúin að taka þátt í tilraun
til að einrækta manneskjur. Ástæð-
^ an er sú að læknar
tveir, Zavos og
Antinori, hafa gefið
fögur fyrirheit um
að með því móti
verði barneigna-
vandi þeirra leyst-
ur, þau geti átt börn
líffræðilega tengd
sér. Antinori komst
í fréttir fyrir stuttu
þegar hann, með
aðstoð tækninnar,
gerði rúmlega sex-
tugri konu kleift að
„Þegar fólk
tekur ákvörð-
un um að
eignast börn
þarf það að
hafa hags-
muni barnsins
sjálfs í huga
en ekki ein-
göngu eigin
vilja."
—-4—
eignast barn. Það er flestum ljóst
að barneignir eru verðmæti og um-
rætt fólk langar, eins og flesta aðra
til að hafa þau líffræðilega skyld
sér.
Þetta tiltæki læknanna fellur þó
í grýttan jarðveg víðast hvar. Þeir
segja sér til málsbóta að andstaðan
hafi líka verið mikil þegar glasa-
frjóvgun kom til sögunnar, hún hafi
sannað gildi sitt og það sama muni
gilda um einræktun. Fólk sé hrætt
við nýjungar. Hvað varðar hugsan-
leg mistök segjast læknarnir ætla
að grípa í taumana þegar sýnt þyk-
ir að viðkomandi fóstur er van-
skapað og því verði ekki gert að
fæðast. Slíka vankanta megi síðan
sníða af aðferðinni í tímans rás.
Einnig hafa heyrst rök á borð við
þau, að sé tæknilega mögulegt að
búa til börn með þessum hætti, þá
sé það parinu í sjálfsvald sett hvaða
aðferð það notar til þess, þau hafi
rétt til að ákveða sjálf hvað þau
gera við þeirra eigið hráefni, þeirra
eigin gen.
En hverjir eru hugsanlegir ann-
markar á því að einrækta menn í
þessum tilgangi? Stærstu ann-
markarnir eru mistökin og þar af
leiðandi fórnarkostnaðurinn sem
óhjákvæmilega verður færður.
Sérfræðingar telja að árangurs-
hlutfall af einræktun spendýra sé á
bilinu 1- 3%. Dolly var til að mynda
eina lambið sem kom heilbrigt út
úr tilraun með 227 fósturvísa. Hin-
ir fósturvísarnir dóu vegna van-
skapnaðar á mismunandi stigum
þroskans og mörg þeirra fæddust
vansköpuð. Ekki er ólíklegt að ein-
hver lömb hafi verið „látin deyja".
Þegar tilkynnt var um tilvist
Dollyar í febrúar 1997 hafði hún
þegar verið á lífi í tæpt ár þannig
að vísindamenn töldu sig örugga
um að hún væri heilbrigð, sem síð-
ar hefur komið á daginn. Reynslan
úr dýratilraunum segir að langur
tími geti liðið frá því að afkvæmi
fæðist og þar til erfðagalli kemur í
ljós. Margir sérfræðingar á líf-
fræðisviðinu telja að lágt árangurs-
hlutfall sé ekki tæknilegt vandamál
heldur líffræðilegt. Erfðaefni full-
orðins einstaklings hafi tekið
breytingum á lífsleiðinni, frumur
t.d. orðið fyrir stökkbreytingum,
sem síðan verður vart þegar
mynda á nýjan einstakling með
slíkt erfðaefni og lýsir sér í erfða-
galla hjá honum. Sé það raunin
verður fórnarkostnaður alltaf hár.
Sjálfsagt er það rétt hjá læknun-
um að fólk slævist í andstöðu sinni
við nýjung, eftir að hún hefur hald-
ið innreið sína sbr. glasafrjóvgun.
Hinsvegar t ríkir engin sátt um
glasafrjóvgim. Þó flestir séu sáttir
við hana sem aðferð til að hjálpa
ófrjóum pörum að eignast börn
Hvað er einræktun?
Ekki afritun
einræktun í einfaldri útgáfu má
útskýra einræktun þannig að
kjarni líkamsfrumu, þar sem svo
til allt erfðaefnið er samankomið,
og eggfruma, sem kjarninn hefur
verið fjarlægður úr, eru látin
renna saman. Okfruman og síðan
fósturvísirinn hefur því sama
erfðaupplag og sá sem á Iíkams-
frumuna. Ekki virðist skipta máli
hvaðan líkamsfruman kemur en
eggfruman er nauðsynleg. Ein-
ræktun kallast kynlaus æxlun
þar sem ekkert sæði þarf til.
Þess vegna getur karl sem ekki
hefur nógu virkar sæðisfrumur
eignast afkvæmi líffræðilega
tengt sér. Annar flötur á aðferð-
inni er sá að karlinn verður í
raun óþarfur, því líkamsfruman
getur verið úr sömu konu og
leggur til eggið eða úr annarri
konu. Afkvæmið verður sama
kyns og sá sem leggur til líkams-
frumuna. Þó afkvæmið verði
óhjákvæmilega líkt þeim sem
það er einræktað úr, verður það
ekki alveg eins. Eftir því sem
einræktuð lífvera er flóknari því
meiri verða frávikin þarna á
milli. Manneskjur eru ekki ein-
göngu erfðaefni, heldur eru ýms-
ir aðrir þættir bæði líffræðilegir
og umhverfislegir sem skipta
máli. Sá sem er einræktaður með
þessari aðferð verður ekki eins
og eineggja tvíburi þess sem lík-
amsfruman er úr. Hann verður
til úr annarri eggfrumu en hann
og gengur í gegnum aðra með-
göngu og í flestum tilfellum er
um sitthvora konuna að ræða. ■
WILMUTJ
IAN WILMUT
Prófessorinn lan Wilmut var helsti for-
sprakki þeirra vísindamanna sem ein-
ræktuðu ána Dolly. Hann telur fyrirætlanir
þeirra Zavos og Antinori ábyrgðarlausar
og visar til þess fórnarkostnaðar sem
færa þurfti við tilurð Dollyar.
I