Fréttablaðið - 16.10.2001, Side 10

I RI I l ABLADIi)
10
FRETTABLAÐIÐ
16. október 2001 ÞRIÐJUDACUR
Útgáfufélag: Fréttablaðið ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjóri: Einar Karl Haraldsson
Fréttastjóri: Pétur Gunnarsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Þverholti 9, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Simbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjom@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Fréttablaðið ehf.
Plötugerð: iP-prentþjónustan ehf.
Prentun: Isafoldarprentsmiðja hf.
Dreifing: Póstflutningar ehf.
Fréttaþjónusta á Netinu: Vísir.is
Fréttablaðinu er dreift ókeypis til allra heimila á höf-
uðborgarsvæðinu. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins I stafrænu formi og 1 gagnabönkum
án endurgjalds.
| BRÉF TIL BLAÐSINST
ArAS A fSLAND
Skynsemi og mannúð ráði viðbrögðum,
segir bréfritari.
Engar
mannfórnir
Einar Ólafsson skrifar:__
hryðiuverk í Fréttablaðinu 10. okt.
varpar Einar Karl Haraldsson
nokkrum spurningum til lesenda
og má skilja að hann sé ekki síst
með í huga þá sem hafa gagnrýnt
árásirnar á Afganistan.
Einar Karl setur upp sem
dæmi að mannskætt hryðjuverk
sé framið á íslandi, búast megi við
frekari hryðjuverkum, og líklegt
sé að hryðjuverkamennirnir eigi
sér skjól í ákveðnu landi. Ég er
sammmála því að rétt væri að
setja almannavarnarkerfið í
hæsta gír og mér þætti eðlilegt
jafnskjótt og fyrsta greining á
stöðunni lægi fyrir að leita eftir
hverri þeirri aðstoð sem að gagni
mætti koma til að bjarga manns-
lífum, og þá er hvorki Nato né
bandaríska herliðið hér undan-
skilið.
Hann spyr hvort við mundum
krefjast þess að bakhjarl hryðju-
verkamannanna yrði upprættur
hvað sem það kostaði eða láta okk-
ur nægja kröfuna um að ábyrgð-
araðilar yrðu dregnir fyrir al-
þjóðalega dómstóla. Svarið er ein-
faldlega nei. Svarið við hinni
spurningunni hlýtur líka að vera
nei af því að það er um fleiri kosti
að velja. Að sjálfsögðu yrði að
vinna að því að uppræta hryðju-
verkaöflin og bakhjarl þeirra. Þaö
yrði að taka málið fyrir í Öryggis-
ráði Sameinuðu þjóðanna en jafn-
framt væri rétt að hefja þegar
einhverjar aðgerðir sem stæð-
ust innlend og alþjóðleg lög, stefn-
du ekki sakiausum borgurum í
hættu og gæfu einhverja von um
árangur.
Mér þætti líka eðlilegt að sem
fyrst yrði reynt að greina ástæður
hryðjuverkanna og ef um væri að
ræða til dæmis múslímska
hryðjuverkamenn þætti mér lík-
legt að stuðningur íslensku ríkis-
stjórnarinnar við utanríkisstefnu
Bandaríkjanna, þar á meðal við
refsiaðgerðirnar gegn írak, aðild-
in að Nato og dvöl bandaríska her-
liðsins hér ættu sinn þátt í að
hrýðjuverkamennirnir hefðu val-
ið ísland sem skotmark.
Það er jafn mikilvægt að láta
skynsemi og mannúð ráða við-
brögðunum hvort sem ráðist er á
Bandaríkin eða ísland. Ef um er
að ræða að fórna mannslífum til
að bjarga fleiri mannslífum
stöndum við frammi fyrir sígildri
siðfræðilegri spurningu. En að
fórna mannslífum án þess að lík-
legt sé að það bjargi nokkru er
ekki siðfræðilegt álitamál, það
einfaldlega gengur ekki. ■
Kirkjuþing er karlasamkoma
Kirkjuþing er karlasamkoma.
Undantekningin sem sannar
regluna er ein kona í 21 manns
hópi. Meðaldur fulltrúa er tals-
vert hærri en á Alþingi. Kosið
verður til kirkjuþings á vori kom-
anda og ekki nema von að Karl
Sigurbjörnsson biskup vilji, að þá
verði jafnrétti kynjanna í heiðri
haldið, og einnig að ungt fólk
verði kjörið til þings. Konur eru í
forystu sókna að minnsta kosti til
jafns við karla og í hæsta máta
óeðlilegt að það endurspeglist
ekki á kirkjuþingi. Og æskan er
ekki bara framtíðin heldur einnig
nútíðin í kirkjunni.
Vísasta leiðin til þess að trygg-
ja eðlilega framþróun í takt við
sjálfstæði kirkjunnar er að gera
kjörið sýnilegra en verið hefur, og
kynna stefnumið frambjóðenda,
eins og gert hefur verið með
nokkrum árangri í grannlöndum
okkar. Sjálfstæðisflokkurinn
hafnaði því á landsfundi að ganga
lengra í aðskilnaði ríkis og kirkju
en gert hefur verið - með nýlegum
kirkjulögum og fjárhagslegu
sjálfstæði kirkjunnar. Það er
skynsamlegt miðað við það að
kirkjuþing er enn að fóta sig á því
að stjórna kirkjulegum málefnum
án atbeina ríkisvaldsins. Sólveig
Pétursdóttir kirkjumálaráðherra
heldur fast við þá skoðun sína að
engin lögfræðileg eða guðfræði-
leg rök mæli á móti því að skipan
presta verði færð frá ráðherra til
biskups.
...........Mál manna
Einar Karl Haraldsson
ræðir um þörf endurnýjunar á kirkjuþingi
Embættaveiting innan kirkj-
unnar verður eilífur höfuðverkur,
og þar hefur nú bæst við samstarf
hennar við t.d. sjúkrahús og
Tryggingastofnun um starfrækslu
margskonar þjónustu . Þar er
sjálfræðið ekki einhlítt heldur
reynir einnig á diplómatíska hæfi-
leika kirkjunnar þjóna. Þá hafa á
annað hundrað guðfræðistúdentar
skráð sig til nýrrar starfsþjálfun-
ar á 3ja námsári, en eins og bisk-
up rakti í setningarræðu á kirkju-
þingi, þá eru veitingareglur ekki
hagstæðar þeim ungu, og stöðu-
gildin of fá. En áhugi á að vinna
innan kirkjunnar er fyrir hendi. ■
Skortur á
lýðræði skap-
ar tómarúm
Eini farvegur óánægju og stjórnarandstöðu í
Arabalöndum hefur verið í gegnum trúarum-
ræðu í moskum. Frelsi og mannréttindum hef-
ur hnignað í flestum ríkjum múslima á síðustu
30 árum. Arabaríkin eiga sér ekki viðreisnar
von nema með endurskoðun stjórnarhátta og
hugsunarháttar.
Hi
l»'t m uKjf- 1 I
K* '■'Z'- ..Hh&i *
Múslímsk
hryðjuverk og
múslímskir
hryðjuverka-
hópar - ekkert
slíkt er til.
hryðjuverk Múslímsk hryðjuverk
og múslímskir hryðjuverkahópar -
ekkert slíkt er til. Milljarður
manna telst hins vegar til áhan-
genda Islam í nokkrum heimsálf-
—4— um og fjölda ríkja.
Meðal þeirra eru
margar milljónir
manna sem reiðin
sýður í gagnvart
Vesturlöndum og
Bandaríkjastjórn
sér í lagi. Það er
—♦— enginn skortur á
reiðum múslimum og því miður
allt of margir hryðjuverkamenn
sem svo vill til að eru múslímar.
Hryðjuverkamenn hafa getað sáð
í akur reiðinnar og fengið fé og
stuðning til glæpaverka sinna.
í mörgum ríkjum múslíma hef-
ur skortur á lýðræði skapað tóma-
rúm sem herskáir trúarleiðtogar
hafa fyllt. Hin almenna óánægja
hefur fundið sér farveg í moskun-
um,og brotist út í samkomuhúsum
múhameðstrúarmann. Þau eru
eini griðastaður stjórnarandstöðu
sem hefur verið þögguð niður, og
þar ríkir málfrelsi í umbúðum trú-
arlegrar orðræðu. Þar eru jarð-
bundin álitaefni upphafin í heilagt
stríð milli góðs og ills, og hlaðin sí-
gildum trúartáknum um sigur og
píslarvætti. Þar er alið á sjálfs-
upplifun Islam sem kúgaðra trúar-
bragða og hvatt til róttækni gegn
kúgunarstjórnum og gegn banda-
ríska stórveldinu sem styður þær.
Frelsi og mannréttindum hefur
hnignað í næstum öllum
Arabalöndum á síðustu 30 árum. Á
sjötta áratug síðustu aldar voru
ríki eins oig Egyptaland, írak og
Líbanon að feta sig á braut sjálf-
stæðis eftir nýlendutímann. Gunn-
fánar arabískrar samstöðu, sós-
íalísma, nútímavæðingar og hlut-
leysis á alþjóðavettvangi voru
dregnir að húni. En sjálfstæðis-
draumarnir, nýfenginn olíuauður
og stóráformin snérust brátt í
martröð sovétskipulags, innbyrðis
deilna, niðurlægingar af hálfu
ísraelshers 1967 og 1973, kúgunar
stjórnarandstöðu og einræðis.
Árásir fraks á íran og Kuwait
gerðu hugmyndina um arabíska
samstöðu að engu.
í Egyptalandi ná stjórnarvöldin
árangri á því eina sviði að halda
niðri andstæðingum sínum og
reira almenning í viðjar. Fjöldi
íbúa hefur tvöfaldast, atvinnuleysi
er 25 % og aðeins 375 bækur eru
gefnar út á ári í Egyptalandi sem
áður var háborg arabísks menn-
ingarlífs.
írak, sem var nútímalegt og af-
helgað ríki, þar sem konur, lista-
menn og blaðamenn nutu athafna-
frelsis, hefur breyst í ömurlegan
leikvöll fyrir stórmennskubrjál-
æði Saddam Husseins.
Líbanon, sem var París austurs-
BEÐIST FYRIR
íraskir múslímar við föstudagsbænir í
Sheik-abdl-Kades-al-Qualiani moskunni í
Bagdad
ins, fjölþjóðlegt heimsborgara-
samfélag, var eyðilegt af trúar-
söfnuðum og nágrönnum.
Reiði múslima gegn nútíma-
væðingunni er skiljanleg í þessu
ljósi. Nútíminn kemur til þeirra á
einkennilegan hátt. Sjónvarpið,
auglýsingar um munaðarvöru,
tæknibúnaðurinn, ríkidæmi ol-
íufursta og yfirstétta - allt þetta
hafa þeir fyrir augunum, en njóta
einskis af því einstaklingsfrelsi og
þeirri kaupgetu sem fylgt hefur
kapítalisma og neysluþjóðfélögum
Vesturlanda.
Hvorki krossferðir gegn trúar-
ofstæki og hryðjuverkum né
stefnubreyting og aðstoð frá Vest-
urlöndum, geta breytt vanmætti
múslímskra ríkja. Þau eiga sér
ekki viðreisnar von nema að þau
nái að endurskoða stjórnmálakerfi
sín og hugsunarhátt. Þar liggur
beinast við að snúa baki við óljósri
hugmynd um múslímskt heims-
veldi, og snúa sér að lýðræði, þjóð-
ríki, afhelgun stjórnmála, réttar-
ríki, mannréttindum og málfrelsi.
Þannig gæti styrkur múslímskrar
menningar fengið að njóta sín.
Vegur Osama bin Ladens til nýs
kalífadæmis liggur hins vegar aft-
ur á bak til miðalda.
einarkarl@frettabladid.is
| HAZEM SAGHIYEH, DÁLKAHÖFUNDUR AL-HAYAT í LUNDÚNUM
Almannavettvang vantar
VANMÁTTUR Tilraunir Muhammed
Abdu til siðbótar í heimi Islams fóru út
um þúfur í lok 19. aldar og ruddu öfga-
fyllum túlkunum á trúarbrögðunum
braut. Islam hefur ekki enn fengið sinn
Lúter.
Tilraunir til þess að færa tungumál
Araba nær nútímanum, og skrifað mál
fjær klassískum textum og nær talmáli,
runnu einnig út í sandinn.
Almannavettvangur - svo sem frjálsir
fjölmiðlar, verkalýðshreyfingar og
frjáls félagasamtök - þróaðist ekki, og
þess vegna vantar vettvang til þess að
ræða sín á milli viðfangsefni sem snerta
almannaheili. Og það sem mestu skiptir,
múslímar og arabar, ieystu aldrei vanda-
málið með póiitískt lögmæti. Þeim mis-
tókst að þróa virk módel, og þau mistök
hafa gert allar tilraunir til breytinga í
stjórnmálum og á stjórnarháttum
langæjar og hættulegar. Með því að okk-
ur tókst ekki að stofna virkar stjórn-
málaeiningar, höfum við framlengt van-
mátt okkar, og gert okkur alltof erfitt að
halda í við Vesturlönd.
Arabískir menntamenn, sem hefðu
átt að hvetja til breytinga, gátu ekki
losnað úr viðjum ættflokkahugsunar-
hátts, þar sem allt snérist um að verja
„okkar málefni“ gegn „óvininum". Þeir
hafa ekki gert það að forgangsverkefni
sínu að gagnrýna þær ömurlegu aðstæð-
ur sem ríkja í löndum okkar.
rORÐRÉTT I
Merk tíðindi á landsfundi Sjálfstœðismanna
stjórnmál „Flokkurinn sló sér upp
á skattamálum og sjávarútvegs-
stefna hans er nú ótvíræð. Lands-
fundir Sjálfstæðismanna eru
flokknum alltaf lyftistöng þótt
blikur í efnahagsmálum muni
gera honum erfitt fyrir á næst-
unni. Það er þó greinilegt að Dav-
íð Oddsson ætlar að leiða flokkinn
enn um langa hríð.
Yfirgnæfandi stuðningur Sjálf-
stæðisflokksins við veiðileyfa-
gjald eru stórmerk tíðindi en
flokkurinn hefur tafið framgang
þess í mörg ár. Þetta er langmikil-
vægasta ákvörðun landsfundarins
og í vetur verða því afgreidd lög á
Alþingi um að taka upp veiðileyfa-
gjald. Það hillir einnig í lausn
gagnvart smábátum. Það var
snjallt á landsfundinum að láta
málin ganga skýrt til atkvæða
þannig að afdráttarlaus niður-
staða fékkst. Minnihlutinn verður
að sætta sig við hlutskipti sitt þótt
baráttan haldi áfram en þetta er
dæmi um góð lýðræðisleg vinnu-
brögð. Hins vegar hefði verið
miklu betra fyrir alla ef þessi nið-
urstaða hefði fengist fyrir
nokkrum árum....“
...“Á fundi Sjálfstæðismanna
var því miður lítið rætt um Evr-
ópu. Þó þrengist staða okkar þar
sífellt. EFTA ríkin fá ekki einu
sinni alvöru umræðu við talsmenn
ESB. Þannig varð Halldór Ás-
grímsson að gera sér að góðu að
ræða við belgíska aðstoðarutan-
ríkisráðherrann þegar kom að
reglulegum fundi EFTA og ESB
um EES. Mikið lægra förum við
vart í virðingarstiganum. Hall-
gerður langbrók Höskuldsdóttir
kvaðst engin hornkerling vilja
vera og það gildir enn um Islend-
inga. Það þarf því að hefja sjálf-
stæðisbaráttuna að nýju. Sú bar-
LANDSFUNDUR
Sjávarútvegsstefna Sjálfstæðisflokksins er
nú ótvíræð en betra hefði verið ef niður-
staðan hefði fengist fyrir nokkrum árum,
segir Ágúst Einarsson.
átta er vænlegri innan ESB en
utan þess.“
Ágúst Einarsson prófessor
á agust.is 15. október 2001