Alþýðublaðið - 13.07.1960, Síða 8

m\
Varð sextugur
4. júlí s. I.

NÝJÁRSKVÖLD árið
1912.
Flugeldarnir lýsa upp
dimmbláan næturhimininn
yfir New Orleans. Göturnar
eru troðfullar af fólki, sem
syngur, dansar og kastar
bréfræmum upp í loftið. Á
hverju götuhorni standa tón
listarmenn og leika. Loftið
er þrungið töfrandi tóntakti,
sem hrífur alla í borginni.
í miðjum látunum stend-
ur 12 ára negra strákur og
getur ekki staðið kyrr.
Hann ruggar sér í takt við
músíkina, augun ætla út ú
höfðinu á honum af spenn-
ing og bros breiðist út á
andliti hans. Allt í einu
stekkur hann heim á leið.
Þar finnur hann gamla
skammbyssu og þýtur út aft
ur. Hann skýtur úr skamm
byssunni í takt við músík-
ina. — Þetta varð dálítill
jazzH
Lögreglan kunni aftur á
móti ekki að meta þessi
frumlegheit og þessa skot-
músík. Þeir gripu svarta,
litla strákinn og fóra með
hann á vandræðabarnaheim
ili. Það tjáði ekkert fyrir
Louis, þótt hann bæri því
við, að hann þyrfti að
vinna fyrir fárveikri
mömmu sinni.
Louis „Schatchmo"
Armstrong hefur aldrei ver
ið sérstaklega hrifinn af lög
reglunni eftir þetta.
TÓNAR.
Daginn, sem Louis fædd-
ist bergmáluðu göturnar í
New Orleans líka af hátíða-
höldum og gleðihrópum.
Það var Þó alls ekki litla
neðrastráknum til heiðurs,
— þjóðin hélt hátíðlegan
þjóðhátíðardaginn 4. júlí.
En í vesölum skúr lá ung
negrakona og hélt á nýfædd
um syni sínum í örmunurn.
Það var ekki álitleg fram-
tíð, sem hann átti í vonum.
Hún sá ekki fram á, að hún
gæti veitt honum neitt —
varla það að draga fram
lífið. Faðir hans hafði
hlaupið frá henni og skilið
hann eftir allslausa.
Móðir hans fékk svo
Vinnu við skúringar hjá
hvítu fólki, og föðuramma
Louis litla tók hann að sér.
Honum leið vel hjá ömm-
unni, og hún laumaði til
hians örlitlum skilding af og
til. í þvottahúsinu, sem
amma hans stjórnaði,
skemmti Louis með söng . .
Hann hafði strax svo góða
söngrödd, að hann var tek-
inn í kirkjukór staðarins,
þegar hann byrjaði í skól-
anurn. Louis naut orgeltón-
anna og fallegu messusöngv
anna.
Samt sem áður var dálít-
ið, sem hreif hann meir en
messusöngvarnir. Út úr
porti í nágrenni við það
þar sem hann bjó, bárust
öðru hvoru tónar, sem löð-
uðu hann að sér og töfruðu.
Það heyrðist þarna í tromp
et, sem ýmist virtist gjalla
glaður eða emja harmþrung
inn. Þegar Louis heyrði
þetta, kastaði hann alltaf
öllu því frá sér, sem hann
hafði handa á milli og hljóp
yfir í húsagarðinn til að
hlusta. Þarna var Buddy;
Bolden, rakarinn, — að æfa
áhugamannahlj ómsveitina
sína. Takturinn var sleginn
á beyglaða skatftpotta og
steikarapönnur, en tromp-
etleikararnir léku listir sín
ar hver á sinn hátt og út-
færðu gömul þjóðlög og
gamla söngva með furðuleg
ustu útúrdúram. Einn lék
einleik á gítar — svo und-
urfallega. . . .
Louis sat og hlutaði him-
inlifandi á þetta — og
þarna varð hann vitni að
fæðingu jazzins.
Louis útvegaði sér trjá-
bút og nokkra koparþræði
og úr þessum efnivið bjó
hann sér til gítar. Á þetta
hljóðfæri lék hann öll lög-
in, sem hann hafði heyrt
Buddy og félaga hans leika.
En svo varð mikil breyt-
ing á lífi Louis litla.
Mamma hans og pabbi sætt
ust og fóru aftur að búa
saman. Þau tóku þá son
sinn til sín — en hann sakn
aði ömmunnar, sem hafði
verið honum svo góð. — Þó
saknaði hann gítarsins síns
ennþá meira. Pabbi hans
tók hann nefnilega af hon-
um og sagðist ekki vilja
hafa neina ,,kattatónlist“ í
sínu húsi'. — Eina huggun
Louis var litla systir hans,
Beatricc.
En fjölskyldusælan varði
ekki lengi. Þegar móðir
Louis . veiktist, hvarf faðir
hans á burtu fyrir fullt og
allt. Louis var þá aðeins
tólf ára, en hann klappaði
hughreystandi á öxl móður
sinnar og huggaði hana með
þeirra yfirlýsingu, að frá
þessum degi að telja, mundi
hann sjá fjölskyldunni far-
borða. Hann komst að sem
gítarleikari í hljúómsveit,
sem lék við jarðafarir. Hver
jarðaför gerði Louis 25 sent
um, ríkari:
En þá kom hið örlagaríka
nýjárskvöld.
FYRSTI TROMPETINN.
Louis leiddist hræðilega
fyrstu vikurnar á betrunar-
heimilinu, hann var settur
í að rækta blóm og að því
stefnt, að hann gæti tekið
að sér eitthvert „skikkan-
legt“ starf, þegar hann
slyppi út. Víst var drengja
hljómsveit þarna, — en
Louis fékk sig ekki til að
biðja um að komast í hana.
— En stjórnandi heimilisins
Jones, var góður maður
og velviljaður. Honum var
umhugað um, að nemendur
hans nytu hins bezta, sem
unnt var að láta þeim í té.
Hann fékk því til leiðar
komið, að Louis fékk tromp
et milli handanna í stað
blómlauka, og nú hófst tón
listarnámið. Eftir tveggja
mánaða lærdóm var Louis
tekinn í drengjahljómsveit
ina. Eftir hálft ár var hann
útnefndur stjórnandi hljóm
sveitarinnar. Honum fannst
lífið aftur þess virði, — að
því væri lifað . . .
BLAÐASALA VARÐ
EINA ÚRRÆÐIÐ.
Einn fagran vordag var
hann látinn laus. Hann gat
aftur lifað sem frjáls maður
og lagt leið sína, hvert, sem
hann vildi. Með trompet-
inn undir hendinni gekk
hann vonglaður út í lífið.
Hann var ákveðinn í að
vinna fyrir sér sem hljóm-
listarmaður. Kannski yrði
hann frægur og fær eins og
Buddy Bolden.
Louis fékk fljótt að kom
ast niður á jörðina aftur.
Allir virtu þennan strák-
hvolp fyrir sér með undrun
í augaráðinu og ypptu öxl-
um. Nei, — hann þyrfti
bæði að fitna og eldast, —
svo gæti hann komið og
spurt um atvinnu.
Hann seldi blöð, burstaði
skó og bar kol eins og aðr-
ir svartir jafnaldrar hans.
NÝ FYRIRMYND.
ÞAÐ var á þessurn árum,
sem hann fékk nýja fyrir-
mynd. Þessi fyrirmynd og
hálfguð hans var Joe OIi-
ver. Joe Oliver var hinn
ókrýndi kóngur Dixielands-
tónlistarinnar. Alltaf, þeg-
ar Löuis gaft tóm til, flýtti
hann sér til Olivers og hlust
aði hugfanginn á tónana,
sem hann laðaði fram úr
trompetinum sínum. Dag
nokkurn herti hann upp hug
ann og knúði dyra hjá Oli-
ver ,,kóng“. Hann spurði,
hvort hann vantaði ekki
snúningadreng . . . Viti
menn . . . OliVér hafði ein-
mitt þörf fyrir vikapilt.
Hamingjusamur fór Louis
sendiferðir fyrir hinn fræga
húsbónda sinn. Hann var í
sjöunda himni. Að fá að
vera í nálægð meistarans
voru honum næg laun.
Dag einn kallaði herra
Oliver á hann. — í þetta
sinn var það ekki til að biðja
hann að fara í sendiferð.
Hann rétti piltinum trom-
pet.
,,Ég hef tekið eftir því, að
þú hefur áhuga á tónlist",
sagði Oliver. „Lofaðu mér
að heyra, hvort þú getur
nokkuð átt við þennan
hlut“ . . .
Louis stóð frá sér num-
inn. Hann gat hvorki stunið
upp orði eða blásið tón úr
trompetinum. En svo byxj-
aði hann, — og hann hafði
ekki blásið marga tóna, þeg”
ar meistarinn sá, að skrák-
ur bió yfir hæfileikum.
„Ég skal ikenna þér
stráksi minn“, sagði Oliver
við vikapiltinn“ þá getur þú
tekið við af mér, — þegar ég
fer“.
Joe Oliver varð ekkj fyr
ir vonforigðum með lærling
sinn. Fyrr en nokkurn varði,
var Louis kominn -við hlið
meistara síns á hljómsveit-
arpallinum. Sextán ára kom
S8»
hann fyrst fram opinber-
lega. Hinir vandlátu áheyr
endur meistara Olivers tóku
á móti hinum unga pilti með
fögrnuði. Þegar Oliver fór
frá New Orleans til Chicago,
þar sem honum var boðin
mjög góð staða, tók Louis
sæti hans í hljómsveitinni.
ÆSKUGLÖP.
Það var ekki honum að
kenna, þótt danssalurinn
stæðj næstum tómur kvöld
eftir kvöld. Heimstyrjöld
geisaði og fólk hafði um ann
að að hugsa en dans.
Ein var það þó, sem kvöld
eftir kvöld kom og hlustaði
með opnum munni á leik
hljómsveitarinnar. Þetta
var Daisy Parker, fimm ár-
um eldri en Louis, — en
falleg eins og sumarnótt yf
ir Missisippi. Mún kunni
hvorki að lesa né skrifa, en
hún var með ljósbrúna húð
og kolsvart hrokkið hár.
Hinn 16 ára Louis var sann
færður um, að hann hefði
fundið lífshamingju sína og
giftist henni.
Louis Armstrong hefur
alla tíð notið mikillar kven
hylli. Kvenfólkið klappar
fyrir honum og hleður á
hann blómium, hvar sem
hann kemur. Daisy var allt
af hrædd um hann, og vegna
afbrýðisemi hennar varð
hjónabandið óþolandi. Þeg-
ar hún gerði uppistand í
brúðkaupi — og allir gestirn
ir fylgdust með — þótti
Louis nóg komið og fór sína
leið fyrir fullt og allt, þrátt
fyrir grát og bænir Daisy.
Hjónaband þeirra varaði að
eins fjögur ár.
Skemmtiferðabátarnir
sigla fram og aftur á Missi-
sippi. Louis var boðinn
stáða, sem hljóðfæraleikari
á einum slíkum bát. Hann
tók stöðuna, — ekki sízt
vegna þess, að hann var feg
inn að losna við Daisy, sem
elti hann á röndum og grát-
bað hann um að koma aftur
til sín.
Þarna kynntist hann mörg
um tónlistarmönnum, sem
aflað hafa sér frægðar út um
víðan heim, — og vináttan
milli þeirra allra hefur enzt
til þessa dags.
Á LEIÐ UPP.
Louis var orðinn 22 ára.
Heimstyrjöldinni var lokið.
Jazzinn fór sigurgöngu um
allan heiminn. Nafn Louis
Armstrong var orðið vel
þekkt, og hann fékk féfúlg-
ur fyrir að koma fram.
Dað nokkurn fékk hann
símskeyti frá Chicago. „Ef
þú vilt leika á trompet hjá
mér, — ertu hjartanlega vel
kominn“. Þinn gamli vinur,
Joe.
Joe Oliver hafði slegið í
gegn svo um munaði í Chic-
ago. iEn -hann vann hug
þeirra allra, þegar hann lék
við hlið meistara Olivers.
Hann var kallaður „krón-
prinsinn“ og áheyrendur
klöppuðu þar til lófarnir
urðu helaumir. Hljómplöt-u
fyrirtæki vildi fá leik þeirra
á hljómplötur, en Oliver
hafði á því illar bifur.
Hann sagði, að þá gæti
hver sem er stolið „stíl“
þeirra. Louis fél
til að reyna þet
fyrir ýmsa tækn
eriu þessar plö
rnjög dýrmætar,
unnendur um he
líta þær dýrgripi
Lilian (eða I
hún var kölluð)
mesta vantrú ;
fyrstu, — en þet
að breytast. í i
sagt: Louis og L
sig einn góðan
febrúar árið 1924
sasnan ,súrt og sa
Lil sá greinilej
allir vissu, — en
að gera sér grein
is var að vaxa, n
um yfir höfuð.
hann eindregið <
sjálfstætt, en ]
ekki svíkja meisl
velgjörðarmann.
En hún hafði
Dag nokkurn a:
honum samning
nautum Oliver:
Dreamland. „E:
ekki nú, ferðu a.
stendur alltaf í £
vers, kóngs“, saj
Louis fór, —
sagði við hann í
Stólinn þinn Iæ1
auðan. Þú ert
aftur, þegar þú ■
í KEPPNI.
Tveir stærstu i
ir í Chicago lági
megin við sömu'
góðviðriskvöldun
Louis gluggana
lét tónlistina ber
una. Það sama g(
Áheyrendur fc
um. En þetta á1
breytast. Stjarns
stöðugt hækkan
Oliver fór að ge:
og þreyttur. B
ekki lengur nægi
þol . . . og loks
8 13. júlf 1960
Alþýðublaðið