Lögberg - 22.12.1938, Blaðsíða 17

LÖGBERG, FIMTUDAGrlNN 22. DESEMBER 1938
17
Áskorun til Islendinga Vestarhafs
Uim nokkur undanfarandi ár
hefir þaÖ mál veriÖ mjög hugs-
að og rætt á íslandi að reyna að
komast í verzlunar og viðskifta-
samband við Arrjeríku. Hafa
menn fundið til sívaxandi þarfar
á þessu, eftir því sem öllu við-
skiftalífi hefir hrakað í Evrópu.
Islandi er það lífsnauðsyn, að
geta eignast fastan og nægilega
stóran markað fyrir landbúnaðar
og sjávar afurðir sínar, en það
hefir ekki tekist fram til þessa.
Helzta vonin er Ameríka.
Með það fyrir augunr, tók
stjórn íslands þvi tilboði Banda-
rí'kjanna að koma upp íslenzkri
sýningu í sambandi við heims-
sýninguna miklu í New York á
komandi sumri. Henni var það
ljóst, að með því gæfist eitt hið
bezta tækifæri til að kynna bæði
land og þjóð hinu mikla heims-
veldi. Eru náin kynni hinn
nauðsynlegi undanfari þess, að
efnt verði til varanlegra verzl-
imarsamibanda. Litt þektri smá-
þjóð er næsta erfitt að koma
varningi sínum á framfæri á
sölutorgum stórborga þessa mikla
nreginlands.
Þetta er í fyrsta skifti sem
ísland tekur þátt í veraldarsýn-
ingu og reisir sér því þunga
aukabyrði um öxl, en þó jafn-
fram óhjákvæmilega af þeim á-
stæðum sem að ofan getur.
Með sýningunni verður megin
áherzlan lögð á að kynna þjóð-
ina, sýna sögu hennar, líf og
menning, hinn virðulega skerf,
senr hún hefir lagt til visinda-
legrar landfræðilegrar og sögu-
legrar þekkingar, með dæmum
úr bókmenta-, lista-, athafna- og
siglinga-lífi hennar.
Sýningarskálann leggur Banda-
ríkjastjórnin til ókeypis, er hann
annar í þjóðskála röðinni til
vinstri við s/jálfa sýningarhöll
Bandaríkjanna, á hinum ákjós-
anlegasta stað. En einmitt þess-
vegna þarf að ganga svo frá
honum að hann veki á sér alveg
sérstaka eftirtekt.
Sýningarskálinn stendur milli
tveggja gatna, eru því tveir aða1
inngangar í skálann. Með öt-
ulli framgöngu við Bandaríkja-
stjórnina hefir leyfi fengist fyr-
ir því að nota afsteypu af Leifs
myndinni, er Bandaríkjaþjóðin
gaf íslandi 1930, við framhlið
skálans og hefir stjórnin látið
breyta framhliðinni í samræmi
við þessa mynd. Ennfremur
hefirhún látið hlaða stallinn und-
ir myndina fslandi að kostnaðar-
lausu.
Nú hefir Sýningarnefndin ís-
lenzka ákveðið að hagnýta sér
þetta leyfi, og láta gjöra af-
steypu af Leifsmyndinni, en sök-
um fjárskorts, treystir sér ekki
til að kosta til þess meiru en
$1,000.00. Fyrir það fæst krítar-
rnynd með málmhúð er endast
myndi meðan á sýningunni
stendur, en þá ónýt er henni er
lokið.
Til þess nú að myndin verði
varanleg yrði að steypa hana úr
eir, og kostar það milli $3,500.00
til $3,750.00, og þarf þá sýn-
ingarnefndinni að safnast $2,500
í viðbót, við það semi hún hefir.
Það hefir lengi verið ósk ís-
lendinga austan hafs og vestan
að Leifi Eiríkssyni yrði reistur
minnisvarði af islenzku fé, og
komið hér fyrir á einhverjum
virðulegum stað. Með því að
nú virðist sérstakt tækifæri til
að koma þessari hugsjón í fram-
kvæmd, þá eru það tilmæli und-
irritaðra, að fslendingar hér í
álfu — í Canada og í Banda-
ríkjunum — leggist allir á eitt
að skjóta þessu fé saman svo að
alt undirbúningsverk sem búið
er að gjöra, aðstoð og styrkur
Bandaríkjastjórnar, sé ekki unn-
ið fyrir gýg, og þar að auki
stórum peningum kastað á glæ.
Myndin hefir það auglýsinga-
gildi að íslands skálinn má ekki
án hennar vera. Hún tengir
saman, með ómótmælanlegum
rökum, sögu íslands og Ame-
ríku, á hinn virðulegasta hátt.
Við bakhlið skáíans hefir
Reykjavíkurbær ákveðið að gefa
og láta setja afsteypu af mynda-
styttu Þorfinns Karlsefnis.
Verður líkanið úr eiri og flutt
heim til Reykjavikur, að sýning-
unni lokinni.
Komist eir líkan Leifs upp, en
það er undir liðveizlu íslendinga
hér vestra komið, verður það
að sýningunni lokinni, gefið
Bandaríkjaþjóðinni með þeirri
ósk að því verði fundinn staður,
sem sómi minningu Leifs og
Vínlandsfundar hans. Það verð-
ur um leið mikil og merkileg
auglýsing fyrir ísland hér vestra,
en ísland þarfnast þess framar
öllu öðru nú og í framtíðinni.
Þetta er því sérstakt tækifæri
til að vinna íslandi ómetanlegt
gagn.
Peningarnir þurfa að hafast
saman sem fyrst, því Sýningar-
nefndin íslenzka þarf að vita
hvers styrktar hún má vænta.
Samgkotin má senda á skrif-
stofur íslenzku blaðanna og
verður kvittað fyrir þær viku-
lega.
Gefið eftir beztu getu, stórt
eða smátt, eftir því sem ástæður
leyfa. Bregðist ekki yðar gamla
föðurlandi!
Winnipeg, Manitoba,
20. desember 1938
Undirritaðir;
Rögnv. Pétursson,
Winnipeg, Man.
Guðm. Grímsson,
Rugby, N. Dak.
Gunnar B. Björnsson,
Minneapolis, Minn.
Árni Eggertsson,
Winnipeg, Man.
B. J. Brandson,
Winnipeg, Man.
A. P. Jóhannsson,
Winnipeg, Man.
Vilhjálmur Stefánsson,
New York City.
Dyngjuf jöll gjósa
Símað er frá Reykjavík þann
15. þ. m., að gos standi þann
dag yfir í Dyngjufjöllum og að
norðurhimininn sindri í risa-
fengnu logahafi; þess jafnframt
getið, að hitinn á eldgosstöðv-
unum hafi verið kominn upp í
60 stig á Farenheit.
Hversu mikilsverðan þátt Mon-
treal banki á í athafnalífi og fram-
leiðslu Canada og fjármálunum sem
þetta áhrærir, var vel útskýrt á 121.
ársfundi hluthafa, sem haldinn var
nýlega í Montreal.
Með eignum er nema $874,000,000,
og sem eru meiri en þær hafa áður
verið sfðan 1929, og meiri lánum til
viðskiftamanna en áður, er bankinn
eins og Sir Charles Gordon, G.B.B.,
forseti, bendir á, eins fjárhagsléga
traustur og ákosið verður, og eins
og hann benti á fyrir ári síðan,
betur staddur en hann hefir verið
þau tíu ár, sem hann hefir verið
forseti hans.
Skýrsla G. W. Spinney og Jack-
son Dodds, beggja aðal-ráðsmanna
bankans, bendir á, að lántakendum
hafi mikið fjölgað við bankann og
að bráðabirgðalán hefðu aukist í
Canada um $27,800,000 á árinu og
nemi þau nú alls $187,000,000, sem
er $47,900.000 meir en fyrir tveim
árum.
Viðskiftahorfur ,
Sir Charles vék þannig orðum að
því í ræðu sinni, að viðskifti Canada
á árinu, “væru þau, að ekki væri á-
stæða til að kvarta, þegar litið væri
á það, sem væri að gerast 1 öðrum
löndum.”
. “Iðnaðarstofnanir vorar,” sagði
hann, “hafa flestar gert vel, þð 1
nokkrum greinum hafi virst erfitt
að halda uppi framleiðslu. En það
hefir verið jafnað upp með öðrum
iðngreinum. Einkum er það náma-
reksturinn, sem það má þakka, því
hann hefir aukist mikið og orðið
fbúum landsins til velferðar frá hafi
til hafs.”
“Náttúran hefir verið gjöful í
Canada I ár,” sagði Sir Charles, “þvl
það hefir ekki' einungs verið Sú
mesta uppskera I Sléttufylkjunum,
sem þar hefir orðið slðari árin eða
síðan 1932, heldur hefir yfirleitt
uppskeran í öllu landinu verið “góð,”
hvaða tegundar sem er, og hvar
sem er, hafa bændur er kvikfjárrækt
stunda, nú nægan fóðurforða. Fiski.
menn hafa og veitt vei bæði við
Atlantshafs- og Kyrrahafsströndina,
Dísa
Þey!----------
HvatSa hljómur er þetta?
ÞaÖ er syanasöngur — svan-
irnir eru aÖ koma. Dísa, manstu
vorkvöldið, sem þú sazt vitS
vatniÖ og speglaÖir þig—
Þú hafðir flutt hest út í hag-
ann og varst á leiðinni heim
aftur. Þú settist niður og
fleygðir beislinu í grasið hjá þér,
svipaðist undir bakkann eftir
silungi, reyndir að grípa fiðrild-
in, sem flögruðu kringum þig og
sleizt upp strá og fleygðir út í
vatnið.
Þú varst heit og rjóð og hár-
ið — bjart eins og vornóttin —
féll laust niður um herðar þér.
Manstu eftir svaninum, sem
kvöld eftir kvöld synti á vatn-
inu. Það var ungur svanur, sem
ekki var komin á flug.
Einn morgun, þegar þú varst
komin á fætur var hann á vatn-
inu. — En enginn vissi hvaðan
hann hafði komið.----------
Um kvöldið synti hann á vatn-
inu. Draumur vorsins var innra
og ytra -— kvöldið var hljótt eins
og harpa með stiltum strengjum,
sem hvílir við brjóst söngvarans.
Endur og eins var sem streng-
irnir væru snertir. — Smáfugls-
rödd kvað við—nær eða fjær—
Umhverfið speglaðist í vatninu
— himininn með ljósum skýjum
og hvítum fossum — engjar og
— fjallið með grænum hlíðum
tún með silfurtærum lækjum og
en markaður hefir ekki verið ákjós-
anlegur.
Nýjw viðskiftasamningamir
Hinir mikilsverðu viðskiftasamn-
ingar, sem vér mintumst á, eru þeir
sem gerðir voru nýlega milli Banda-
ríkjanna , Bretlands og Canada.
pessir samningar, sagði Sir Charles,
að snertu að meira eða minna leyti
allan iðnað og verzlun landsins.
Canada hefði verið fúst til sam-
vinnu, ekki að vlsu án fórnfærslu,
sem nokkur óhagnaður væri óhjá-
kvæmilega samfara. Eigi að síður
er greiðari markaður fyrir ýmsar
frumafurðir til hins mikla markaðar
syðra og vér ætlum, að hagnaður-
inn sem af því leiðir, verði svo mik-
ill, að hann auki kaupgetu lands-
ins að sama skapi og ýmsar iðnað-
argreinir -hafa tapað við það.
Ákvœðisverð á hveiti hjálpar
í ræðu sinni fór forsetinn nokkr-
um orðum um akuryrkju Vestur-
landsins. 1 sambandi við það mint-
ist hann á ákvæðisverð á hveiti.
Taldi hann þáð betur farið að verð-
ið var ákveðið, frá hvaða sjónar-
miði sem á það væri litið. Hann
fór nokkrum orðum um það sem
sagt hafði verið bæði með og móti
þvl, að setja ákvæðisverð á vöru,
en var yfirleitt meðmæltur henni.
pó Sléttufylkin nytu mikils góðs af
henni, taldi hann iðnað og viðskifti
landsins einnig hafa haft hag af
því hvar sem væri I landinu, það
hefði aukin kaupgeta gert.
Að lokum mintist Sir Charles á
komu konungshjónanna brezku til
Canada og taldi hana “fágætan
söguiegan heiður.” Hann benti á
þetta sem vott um einingu innan
Bretaveidis og hann óskaði, að það
sem menn hér greindi á innbyrðis
yrði geymt á sínum stað og að við
sem þjóð, sýndum bæði við komu
konungshjónanna og endranær, að
Canada stæði eitt og óskift með
þeim málum er ríkisheildinni yrði
til velferðar.
Skýrsla aðalráðsmanns
Mr. Spinney vék að hinni auknu
tölu lántakenda I bankanum á slð-
rjúkandi bæir. — Alt varð að
dýrlegum undirheimi í vatninu.
Svanurinn nálgaðist bakkann.
sém þú sazt á og öldurnar frá
brjósti hans léku mjúklega að
myndum ykkar í skygðum vatns-
fletinum.
Var það löngunin, sem oft
grípur börnin, — að hæfa eitt-
hvað, eða vildirðu sjá hann
breiða út vængjunum og fljúga
— — Dísa, manstu þegar þú
kastaðir steinunum í brjóstið á
Svaninum. Það var hepni, að
hann kom ekki á vænginn.
Vatnsflöturinn 1>rotnaííi og
undirheimurinn og myndir ykk-
ar leystust sundur og hurfu. En
svanurinn hóf sig upp í vor-
himininn, Fáeinar fjaðrir flutu
eftir á vatninu.
Manstu eftir hljóðinu, sem
hann sendi út á kvöldkyrðina,
þegar hann flaug burt. Það
var fyrsti söngurinn hans. Þú
skemtir þér við að horfa á eftir
honum. Svo hljópstu heim —
þá var döggin fallin og þoka
sezt á tindana.
1 Maðvarpanum sleiztu upp
fífil, stakst honum í hneslu i
kjólnum þínum, svo hnepptirðu
hnappnum og leggurinn marðist.
Þú háttaðir, last bænirnar þín-
ac og ósýnilegir vængir báru sál
þína upp í draumaríkið.
Sanurinn flaug út í auðan
geiminn í svölu lágnættinu.
Sigurjón í Snœhvamwd.
—Dvöl.
astliðnu ári er lánfé hefðu lagt I
viðskifti og iðnað, og kvað það
eitt það hagkvæmasta fyrir nokk-
urn banka að veita lán til þessa,
betra en að leggja það I verðbréf
eða annað þess háttar.
Hag bankans, af þessu, kvað hann
að vísu ekki áberandi á þessu ári,
af þessu. Rentan á lánunum væri
lág, en með auknum athöfnum og
lántökum af þessu tæi, væri bjart-
ara yfir viðskiftalífi landsins, og
bankanna sem annara viðskifta, ef
áframhald yrði af þvl.
Eigi að síður færu skattar slfelt
hækkandi. peir hefðu hækkað svo
mikið að reksturskostnaður bank-
ans I þeirri grein, væri nú um
$500,000 hærrl en t. d. árið 1933,
þrátt fyrir þó 63 útibúum hefði
verið lokað. pá vék ráðsmaðurinn
að hlutfallinu milli reiðu-eigna
bankans og útgjalda til almennings
og kvað það 77.80%. Auðvitað
vildum við sjá þetta hlutfall miklu
lægra og meira af fénu notað til
viðskifta eða iðnaðar. Og það gleð-
ur oss, að fyrir því er farið að bóla,
að viðskiftin séu að eflast.
Um aukningu lánviðskiftanna,
sagði ráðsmaðurinn ennfremur'
“Við þessa aukningu megum við
nú vel una. En auðvitað vildum
vér sjá hana ennþá meiri. pess er
auðvitað að minnast, að þeir eru
margir sem við verðum að synja
um lán, vegna ástæða sem oss eru
ijósar, en þeim eru oft ekki eins
ljósar, sem fram á lánin fara. En
það reynum við «ið skýra fyrir
þeim. — Hitt geta menn samt verið
vissir um, að til slíks kemur ekki
nema I bága reki sérstaklega við
ábyrgð þá og skyldu sem á bönkum
hvila til þeirra sem sparifé sitt eiga
þar geymt.”
Um viðskiftahorfurnar sagði Mr.
Spinney, að með þáð öngþveiti sem
virtist á hlutunum I heiminum,
væri erfitt að spá nokkru um fram-
tíðina, en hann bætti við: “En
haldist friður um nokkur ár og sé
vel á framfara möguleikum þessa
lands haldið, er full ástæða að líta
björtum augum og með fullu trausti
á framtið Canada.”
DRAMATIC AND COMMERCIAL PHOTOGRAPHERS
Bankamenn íMontreal rœða um viðskiftahoríur Canada
Sir Charles Gordon, forseti, skýrir frá því að lántökur til viðskifta
hafi aukist, að bankar séu sterkir og spáir aukinni franileiðslu og
viðskiftum við alríkið
Aðalráiðsmaður bankans lieldur fram að þrátt fyrir aukna skatta og
annan kostnað, er* úr ágóða dregur, sé framtíð Canada örugg