Sunnanfari - 01.04.1898, Side 30

82
Urn liandritabruna
hjá Árna Magnússyni 1728.
[Bftir bréfi Arna Magnússonar sjálfs til Orms sýslum.
Daðasonar systarsonar Ama. Kh. 2. júní 1729].
„Mikilsvirðandi elskulegi náfrændi.
Guð láti þetta bréf finna yður í æskilegu vel-
standi, sem lengi viðhaldi hjá yður og öllum yðar.
Af mínum högum er það að segja, að ég lifi með
heilbrigði. Annars kann ég vel að sanna það forna
máltæki, að margar verða mannsæfirnar. I fyrra,
þegar ég skrifaði yður til, leið mér vel, og var þá
næsta fornægður með minn hag. Síðan er þetta
upp á fallið: I næstliðna Octobri kom hér eldur
upp í litlu óþokkahúsi í staðnum, hver eldur strax
færðist í önnur hús, og kunni síðan ekki að
slökkvast. Er þar skjótast af að segja, að þessi
voðaeldur brendi á nokkuð meir en 4 dægrum
nærri hálfan þennan góða stað, og að vísu hans
hinn bezta hluta. I bálinu forgengu 5 stórar kirkj-
ur, Akademíið ineð öllum residentiis professorum,
þar á meðal mitt hús með mörgu fémætu, sem þar
inni var. Sér í lagi gengur mértil hjarta sú eyði-
legging, sem kom yfir mínar prentuðu bækur,
hverjar eð voru bæði margar og góðar, svo að ég
ætla langt muni verða til, að jafngott bibliothec í
mínu studio muni hér safnast. Ég hafði verið um
eða yfir 30 ár að safna þessu, og brann það á einum
hálfum tíma alt í ösku. Ég reikna þessar prent-
uðu bækur muni mig kostað hafa á milli 5 og
6000 ríxd., og er þeim peningum vel varið, eu vær
sjáum ekki þetta fyrirfram. Hér við mátti þó ekki
þetta standa. í>ar brann og til ösku hjá mér mik-
ið og mart af mínum skrifuðu bókum, alt það ég
hafði colligerað de historia literaria Islandiæ,
vitis doctiorum Islandiæ, de episcopis Islandiæ,
precipué veteribus, um hirðstjóra, lögmenn, poétas
og annað þvilíkt óteljanlegt, jafnvel þótt mart af
þessu væri ekki fullkomið. JÞór eruð minn vottur
að fornu fari með hverri koátgæfni og hve smá-
smuglega ég þessu safnaði, en það er nú alt fyrir
gíg unnið. Sérdeilis fatalitet er það, að þær mörgu
copíur, sem ég á Islandi skrifa lét af gömlum
bréfum úr ýmsum landshornum, eru allar eyðilagð-
ar, þær sem eldri voru en 1550, að fráteknum
þeim copíum, sem ég frá yður fékk hitt árið. Þær
eru casu salveraðar. Svo eru og eodem casu sal-
veraðar þær copíur, sem ég hafði af kirknabréfum.
En hitt alt er orðið að reyk, sem áður er sagt.
Af gömlum dönskum, norskum, svenskum docu-
mentum og þeirra copíum er óteljandi það, sem
ég mist hefi. Man ég og ekki það alt. Eg átti
þær beztu copíubækur af fornum íslenzkum bréfum.
Item alþingisbækur og máldagabækur, svo vel sem
margar aðrar merkilegar undirréttingar um Ísland.
Eg átti og, sem vitið, beztu exemplaria af fornra
Noregskonga róttarbótum, þeirra nýrri Danakonga
fororðningum og annað þvílíkt fleira. Þetta er alt
öldungis eyðilagt, og er það, sem mér gengur mest
til hjarta, því það verður aldrei aftur fengið mart
hvað, hvorki á Islandi né annarstaðar. Svo be-
klaga ég þá stórlega mína vanlukku, að það, sem
ég svo kostgæfilega samanlesið hafði úr öllum átt-
um í þeirri meiningu, að þjóna þar með eftirkom-
endunum, skyldi þvílíkan afgang fá........ Mesti
partur af því, sem mér var til gleði og gamans,
er burtu. Er svo ekki annað til baka en búa sig
til góðrar heimferðar og leitast við að gleyma
þessum veraldarhégóma, því alt þetta er re vera
ekki annað, þegar menn fá stundir að gæta þar
að. . . .
Nú hversu bagalega sem þetta er orðið, þá vil
ég yður þó umbeðið hafa, að þar sem yður kunna
i hendur að falla gömul bréf eldri en 1550, að þér
þá viljið þau minna vegna uppskrifa láta, jafnvel
þótt þér á originalbréfunum auðsýnilega sjáið, að
þau mér í höndum verið hafi. Mæli ég þetta
helzt til Staðarhólsbrófanna og Skarðsbréfanna,
sem nú verða nærri yður, því ég hefi ekki eitt
blað salverað af þeim copíum, sem þaðan eru, hvað
eð þó var geysimart og mikið. Komi yður og
fyrir sjónir gömul bréf eða document dateruð á
milli 1550 og 1560, þá bið ég yður og þau út-
skrifa láta, nema þór á originalbréfunum sjáið, að
óg þessi 10 ára bréf í höndum haft hafi, þá þarf
þessa ekki með, því flestar þessar 10 ára copíur
eru hjá mér salveraðar, sem áður er á minst.
Skyldi og í hendur falla copíubækur af document-
um eldri en 1560, þá bið ég og þau gömlu brófin
þar úr uppskrifa láta, og senda mér svo árlega
svo leugi sem þér spyrjið mig á lífi, og ætla óg
aldrei oftar yður um þetta að skrifa, heldur láta
það vera generalem petitionem, sem nær svo langt
sem hún kann. £>ví hefi ég gleymt, að flestar af
mínum íslenzku sagnabókum eru úr fyrskrifuðum
eldsloga salveraðar. Svo eru og salveraðar flestar
af mínum gömlu góðu íslenzku lögbókum, jafnvel
þótt og nokkuð af þessu só undir lok liðið. Því
hefi ég og gleymt, að hér var eitt stórt bibliothec
ofan á einni kirkju; þar í bland voru geysimörg
væn dönsk document og fornar bækur; item ís-