Sunnanfari - 01.04.1898, Side 44

96
Frá Damnörku. — Til Euglands
og Ameríku.
Chr. Collin, sem er kennari við háskólann i
Kristjaníu í bókmentum og fagwrfræði, ritaði í sum-
ar grein í tímaritið „Kringsjá“ um Tamhs Lyche
dáinn, skoðanir hans og stefnu, en hana hafði T.
L. sjálfur skýrt: hugsjónastefnuna nýju. Greinar-
höfundurinn segir, eins og annars er kunnugt, að
áhrif heimsmenningarinnar hafi einkum borist Norð-
mönnum gegnum Danmörk frá Trakklandi. Telur
hann það skaðlegt og segir, að Norðmenn hefðu
fremur átt að leita kynnis við heimsmenninguna
með heinum viðskiftum við þær þjóðir, sem ensku
mæla, Englendinga og Ameríkumenn.
Það eru tvær aðalástæður, sem hann færir
fyrir þessu. Pyrst sú, að af þeim þjóðum, sem nú
bera heimsmenninguna fram, er mál og menning
enskumælandi þjóða okkur skyldast. En þó telur
hann hina ástæðuna veigameiri, að þessar þjóðir
hafi meira lífsþrek, fegurri framtíðarvonir og þar
af leiðandi heilbrigðari lífsskoðanir en flestar aðrar;
þær eru í uppgangi og á framfaraskeiði, en franska
þjóðin á gullöld sfna á bak við sig, er í afturför.
Frakkland var um langan aldur höfuðból Evrópu-
menningarinnar; það tók við af Italíu. Ogþaðmáað
sumu leyti segja að það sé það enn f dag. París-
arborg ræður smekk Evrópuþjóðanna að miklu
leiti í listum, klæðabúnaði, o. s. frv. En á síðustu
tímum hafa Frakkar farið halloka í samkepninni.
Og nú þykjast menn sjá fyrir, að Frakkland muni
ekki til langframa geta haldið stöðu sinni sem
stórveldi. Sú skoðun hefur fest rætur hjá mörgum
vitrustu mönnum meðal Frakka sjálfra. Því eru
lífsskoðanirnar myrkari, og með þessu marki er
brent megnið af bókmentum Frakka á síðustu
tímuni.
Það sem greinarhöfundurinn segir að verið
hafi kjarninn í starfi Tambs Lyche hjá Norðrnönn-
um, var að snúa hugum þeirra til hins enska menta-
heims. Hinar björtu lifsskoðanir, sem yfirleitt eru
ríkjandi í bókmentum Englendingá og Ameríku-
manna, skoðaði hann sem eitt af því, er bæri vott
um lífsþrek og framfaraþrótt hjá þeim þjóðum.
„Maðurinn getur ekki án vonarinnar verið“, sagði
hann eins og Carlyle, og sú þjóð, sem trúir á fram-
farastríð mannkynsins og væntir góðs af hinum
ókomna tíma, hlýtur að standa betur að vigi í lífs-
baráttu sinni en hin, sem lítur þangað með von-
leysi og vantrú.
Hugsjónastefnuna nýjn kallaði T. L. svo af því
að hún skyldi ekki vera beint afturhvarf til þeirra
hugsjóna, sem ríkja.ndi voru fyr á öldinni, né
heldur beinn mótstraumur gegn virkileikatrú síðari
tima; hún átti að byggja á reynsluvísindum nútím-
ans og dómum þeirra um eldri hugmyndir manna
og benda þaðan fram í tímann á hugsýni sitt.
Þetta sagði hann væri stefna ensku og ameríkönsku
bókmentanna yfirleitt og hefði verið lengi. Þar
blómgaðist hugsjónastefnan jafnframt hinum miklu
uppfundningum í verklega átt.
Greinarhöf. endar með þessum orðum: „Tambs
Lyche er einn af þeim, sem hefur unnið að því,
að halda við hinum gömlu, þjóðlegu Englandsferð-
um, sem ekki hafa Kaupmannahöfn fyrir millilið. Er
það sagt með allri virðingu fyrir þeim áhrifum,
sem við höfum orðið fyrir frá bókmentum Dana,
bæði skáldskap og þó einkum vísindum. Menta-
samband vort við Dani má oss þykja vænt um, en
þó megum við ekki gleyma því, að það getur líka
haft hættu í för með sér. Við verðum um fram
alt að reyna að halda við beinu sambandi við hin
stóru mentalönd og þá um fram alt hinn ensku-
mælandi heim“.
Hér hefur ekki verið rúm til að þýða greinina
i heild sinni; að eins hafa einstaka setningar, sem
aðaláherzlan hefur legið á, verið lauslega gripnar
innan úr henni. En það sem hér er sagt Norð-
mönnum, á ekki síður við hér á landi, heldur jafn-
vel miklu fremur. Því auðvitað eru kynni Norð-
manna af aðalmenningarstraumum nútímans miklu
nánari og víðtækari en kynni Islendinga af þeim,
sem svo gott sem eingöngu eru bundnir við Dani
og fá nær engin andleg áhrif annarstaðar frá en
úr þeirri átt, eins og hlýtur að vera meðan allir
íslendingar, sem sækja mentun sina út úr landinu,
lenda á háskólanum í Kaupmannahöfn.
íslenzkir söngmenn. „8unnanfari“ heldur á-
fram að flytja myndir af islenzkum söngmönnum,
eða þeim, sem stutt hafa hér á landi að útbreiðslu
sönglistarinnar, en menn eru beðnir að afsaka, að
greinin, sem átti að fylgja þeim myndum i heild
sinni, gat ekki komið í þessum árgangi.