Alþýðublaðið - 14.09.1961, Síða 5

ÞEÍSU TÖPUM VI3
VECNA VERÐ "
L/TKKUNAR AFURÐA
AíiÐA-Ð VIÐ 1959
Alþýðublaðíð — 14. sept. 1961 $
RÍKISSTJÓRNIN gaf í gær út
ýtarlega greinargerð um efna-
hagsmál þjóðarinnar. Þar er að
finna skýringar á mörgum atrið
um, sem almenningur hefur
spurt um, og svör við hinni á-
toyrgðarlausu gagnrýni stjórnar
andstöðunnar Alþýðublaðið hef
ur tekið saman úr þessari
skýrslu nokkrar þær spurning-
ar, sem fólk veltir mest fyrir
sér, og svör ríkisstjórnarinnar
við þeim.
Hafa greiðslujöfnuður og
) gjaldeyrisstaða þjóðarinn-
ar raunverulega batnað?
SVAR: Á árunum 1956—59 var
að meðaltali 345 milljóna halli
á greiðslujöfunði árlega, ef skip
Og flugvélar eru ekki meðtaiin.
Bráðabirgðatölur úr 1960
foenda til, að þessi halli hafi
foorfið að mestu eða eliu í árs
lck 1959 var enginn gjaldeyris
forði tii og lausaskuldir miklar
erlendis. Gjaldeyrisstaðan batn
aði 1960 um 239,5 milljónir og
um síðustu áramót var til Íl2
milljóna gjaldeyrisforði Þetta
er mikil bót, en þó of líiið, þvi
gjaldeyrisforði þarf að nægja
fyrir þriggja mánaða þörfum,
eða 750 milljónum.
Hefur ástand innflutnings
um áramót bundið 67 milijómr,
en á móti því lánað tii spari-
sjóða og banka 76 milljónir, sem
gengu fyrst og fremst til að
meeta aukinni rekstursfjárþörf
sjávarútvegsins í Vestmannaeyj
um og á Norður- og Vesturlandi.
Slík binding á innistæðum er
þýðingarmikið tæki í stjórri
bankamála og er notað um all-
an heim til að seðlabankar geti
befht sparifjáraukningu þangað,
sem hennar er mest þörf.
Var þörf á svo mikill;
mála raunverulega batn-
að?
SVAR: S'íðan Viðreisnin kom til
framkvæmda hefur 60% inn-
flutningsins verið alfrjáls og
40% frjáls frá jafnkaupalönd-
nm og háður leyfum frá öðrum
löndum Öll framkvæmd inn
flutnings- og gjaldeyrismála
hefur verið gerð stórum einfald
ari en áður, og hefur sú breyt
ing sparað ríkinu og einkaaðil
um stórfé. Þessar bréytingar
hafa orðið atvinnureksíri og al
menningi til stórra hagsbóta.
Hefur sparifé aukizt?
SVAR: Mánaðarlpg aukning
spariinnlária frá apríl 1960 til
júní 1961 hefur verið 67%
meiri en á árinu 1959. Rangt er
að dæma þróun sparnaðar eftir
breytingum samanlagðra spari-
og veltiinnlána, enda eru fjár-
festingasjóðir, rembusar og
fleira blandað véltiino .ánum
Minnkun veltiinnlána 1960 er
jþví vottur um árangur á sviði
peningamálanna.
Hefur ekki binding inni-
' stæffia hjá Seðlabankanum
dregið úr atvinnurekstri?
SVAR: Nei. Seðlabankinn hafði
vaxtahækkun?
SVAR: Vaxtahækkunin átti
mikinn þátt í því jafnvægi, sem
náðst hefur í peningamálum.
Þess vegna var hægt að lækka
vexti nokkuð aftur strax um
áramót, og frekari vaxtalækkan
ir koma, ef jafnvægið helzt, en
sérhver truflun á jafnvæginu
tefur fyrir vaxtalækkunum.
Vaxtalækkun munc’i hafa sömu
áhrif og kauphækkun á efna-
hagslífið, þ. e auka eftirspurn
eftir vörum og þjónustu. í
tveim nágrannaríkjum íslands
hafa vextir nýlega verið hækk
aðir til að sporna við áhrifum
kauphækkana, sem taldar voru
meiri en efnahagskerfið þoldi.
Hvernig er fjárha£rur rík-
kaup standi í stað eða rýrni að
kaupmætti, verður að taka ti!-
lit til þess, að heildartekjur
geta samt aukizt. Samkvæmt
skattaframtölum sjómanr.a,
verkamanna og iðnaðarmanna
nam slík hækkun 6% árið 1960
Sennilegt er, að síðustu mánuði
1960 og fyrstu 1961 hafi dregið
úr yfirvinnu og þar með úr tekj
um og lífskjör versnað í bili en
hitt skiptir meginmáli, að lífs
kjör'n geti batnað varanlega á
komandi árum.
Hvernig er afkoma sjáv-
issjóðs?
SVAR; Með viðreisninni var
ekki stefnt að miklum greiðslu-
afgangi hjá ríkissjóði Til þess
hefði þurft að hafa gengislækk-
un meiri, hækka skatta og lækka
framlög tii trygginga, niður-
greiðlsu eða framkvæmda. Ekk
í ert af þessu v.ildi ríkisstjórnin
' gera. Þess vegna var aðeins
' stefnt að jafnvægi ríkissjóðs og
tókst það 1960, en hingað til
' hefur afkoma ríkissjóðs 1 1961
verið erfjð vegna þess að tekjur
af hátollavörum og einkasölu-
vörum hafa brugðizt e.ð nokkru
Hvað um lífskjör almenn
ings?
SVAR: Ríkisstjórnin hefur aldr
éi dregið dul á, að vöreisnin
I.ækkaði vernlega verð innfluttr
ar vöru, sem mundi þýða alvar
lega lífskjaraskerðinpu, .ef ekk-
ert kæmi á móti Mötaðgerðirn
ar voru aukning fjölskyldubóta
og ellilífeyris, lækkun tekju-
skatts og útsvars og hækkun é
niðurgreiðslum Kauplagsnefnd,
skipuð fulltrúum Alþýðusam-
I bandsins, Vinnuveitendasam-
: bandsins og Hagstofunnar met
ur hækkun vísitölunnar að öllu
þessu athuguðu 5% frá febriiar
1960 til júlí 1961. Þótt tírr.a- _
arútvegsins?
SVAR: í fyrra og framan af
þessú ári var afkoma útgerðar-
innar ekki eins góð og stefnt
var að vegna verðfalls á mjöli
og lýsi, slæmri síldarvertíð 1960
og vetrarVertíð 1961, svo og
aflabrests togara. Við þetta bæt
ast skuldabaggar frá uppbótaár
unum. Úr þessu hefur ríkis-
stjórnin reynt að bæta með lög
gjcf um stofnlán sjávarútvegs-
ins Enda þótt verðla? hafi nú
aftur hækkað nokkuð og síld-
veiði verið mikil, væri æskilegt
að afkoma sjávarútvegsins stæði
traustari fótum en raun ber
vitni. Það getur þó ekki orðið
nema með því að leggja að sama
skapi þyngri byrðar á aðra
landsmenn.
Er hægt að hjálpa sjáv'ar-
útveginum með lækkun
vaxta?
SVAR: Enginn atvinnuvegur á
eins mikið undir jafnvægi í
efnahagsmálum og sjávarútveg-
urinn og vextirnir eru mikil
vægt tæki til að halda því jr<fn
vægi. Erfiðleikar útvegsins
stafa mest af jafnvægisleysi und
anfarinna ára Kostnaður sjáv-
arútvegs af vaxtahækkuninni er
múri minni en af er látið. Hann
nemur nú um 20 milljónum eða
ínnan við 1% af framleiðsluverð
mæti útvegsins.
Getur ekki aukin fram-
leiðsla og hækkandi verð
afurða staðið untlir þeim
kauphækkunum, sem orð-
iff hafa?
SVAR: Því miður, nei. Enda
þótt síldveiði hafi verið góð, hcf
| ur afli togaranna enn minnkað
| mikið. Það vantar tæplega 10ö
| milljónir á að verðmæti heildt
araflans sé sama og 1959, þótt
verðlag afurða hefði verið ó-»
' breytt. Nú hefur verð sumra afí
urða hækkað aftur, en ekki tií.
að ná sama verði og 1959. Þjóð
arframleiðslan í heild hefur þvi
enn ekki tekið að aukast. Núi
nema allar launahækkanirnar 5
—600 milljónum. Auk þess eé
f jölgun þjóðarinnar og tilfærslur
manna úr verr launuðum í bet
ur launuð störf varla undir 300
milljónum. Þegar framleiðsla
þjóðarinnar hefur ckki aukizt
getur hún sýnilega ekki staðicJ
undir 8—900 milljóna hækkun-
um á heildar launagreiðslum
Þannig lítur dæmið út í heilc5»
Þess vegna var gersamlega ó-
hjákvæmilegt að lækka gengiÉÍ
aftur. Hefði það ekki veriS
(gert, hefði komið að greiðsiu
l þrotum með gjaldeyri, höft kora
ið til sögunnar og samdráttué
atvinnureksturs
Stjórnarskýrslan
ÞETIA HETBUM l/IÐ FLNUÐ
FyRlfí AFLANN. EF VERÐ
AFURÐA IIEFDI EKK/ L/ÍKKA0
Frh. af 1. síðu.
skýrshim og rökstuðningi, að
aflabresíur og verðlækkanir á
afurðum erlendis hafi 1960
kostað þjóðina um 400 millj.
króna. Á þessu ári hefur afli
aukizt á síldveiðum, en
minnkað hjá togurum. Verð-
lag á sumum afurðum hefur
hækkað nokkuð aftur, en á
öðrum ekki, og í heild er verð
Iag ekki komið upp í sama
og 1959, Samkvæmt áætlun-
um vaníar á þessu ári um 170
milljónir til að aflj og afurða
verð jafnist við 1959..
Við þetta bætist, að fiskiskipa
flotinn hefur aukizt gífurlega,
þótt aflamagn hafi ekki auk-
izt. Nýir bátar eru 70 og togar
ar 6 mlðað við 1959. Þetta
vddur auknum reksturskostn
aði og afskriftum, sem gerir
rc-hstur flotans a.m.k. 150
irJSIjónum dýrari cn hann var
1959.
Þegar áhrif aflabrests, 'verð
lags afurðanna erlendis og
aiíkins reksturskostnaðar eru
tekin saman, er afkoma sjávar
útvegsins í ár áætluð 320
milljónum verri en 1959.
Þetta eru þeir erfiðleikar, sem
vega þjrngst á móti þeim ár-
angri, sem hefur náðst af við-
feishihni.
í skýrslu stjórnarinnar seg-
ir, að viðreisnin hafi tiltölu-
lega fljótt haft veruleg áhfif
í þá átt að bæta hagkvæmni
í atvinnurekstri og beina fjáié
festingu á eðlilegar brautir.
Spamaður jókst, jafnframft
þvf sem lánstraust þjóðarinr-
ar erlendis var endurreist. Um
teljandi aukningu þjóðarfrarm
leiðslu gat þó ekki verið aí5
ræða fyrst í stað, allra sízt,
þegar til kom aflabrestur cg
verðfall. Það var því aug*
ljóst, að ekki máttu verðsv
verulegar kaupbækkanir, efc
hægt ættj að vera að ná þei.m
þýðingarmiklu framtíðarmark
miðnm, sem viðreisnin stefmii
að, og tryggja mundu kjarr-
bætur almennings í framtí'S™
inni.
Tilboðum um kauphækV*
anir frá sáttasemjara var
hafnað og samið um 13—19
prósent kauphækkun og 4%
viðbótarhæk-kun á næsta árú
Samkvæmt útreikningura
Framkvæmdabankans þýðtL*
1% kauphækkun fyrir alla
þjóðina 30—40 milljón króna
hækkun heildartekna. Launc *
hækkanirnar hlutu því von
bráðar að leiða til 5—600 millj,
króna tekjuhækkunar lands *
manna. í viðbót kemur tekjví
aukning, sem stafar af aukn>
um fjölda vinnandi fólks og
tilflutningi manna í betm*
launuð störf, sem er áætlac*
ekkj undir 300 milljónum. —
Ileildar tekjuaukningin eh*
Friamhald á 15. síðn..