Alþýðublaðið - 03.12.1961, Blaðsíða 3

ALDARMINNING HANNESAR HAFSTEIN
fjarðarsýslum og bæjarfógeti
á ísafirð. frá 1895. Því starfi
gegndi hann fram til 1904, að
hann var skipaður ráðherra ís
lands. Úr ráðherrastólnum fcr
hann 1909 í bankastjórastöðu
íslandsbanka. Skipaður ráð-
herra íslands á ný 1912, en
fékk lausnfrá störfum 1914 og
varð aftur bankastjóri íslands
banka. Því starfi gegndi hann
fram til ársins 1917, að h.inn
varð að hætta vegna heilsu
brests Hannes Hafstein lézt í
Reykjavík 13 desembor árið
1922 eftir langvarandt veik-
indi.
H
annes Hafstein er sagður
hafa verið röskur og kátur pilt
ur, þegar hánn var í skóla.
Honum sótt st námið vel, en
tók fullan þátt í ærslum og
leikjum skólabræðra sinna. Af
því, sem um hann hefur verjð
sagt og einnig því, sem hann
sjálfur segir, má draga þá á-
lyktun, að þessi lífsgleði og
þróttur hafi enzt honum
lengi, „Himneskt er að lifa“,
segir hann í vísunum um sól
ina. En það er eins og hann
haf. þótt gefa sér cf lausan
tauminn á Haínarárunum.
Nám hans þótti ganga nokkuð
seint, — og það er t.ek’ð fram,
greinilega, að hann hafi ú1-
skr fazt með aðra einkum. Það
má lesa á milli línanna, þar
sem frá prófinu segir, að lítið
hefur þótt leggjast fyrir kapp
ann, — sem sýndi svo góða
námshæfileika í Lærða skólan
um að útskr fast með annarri
einkunn á kandídatsprófi. En
um þessar mundir var líf
Hafnarstúdentanna frægu í
hæsta geng', — og áhrif
þessa lífs bárust til hinna ungu
menntamanna, áður en þeir
litu Höfn augum, — og þeir
Isungu Bellmriinssöngva ;í
Suðurgötunni og ræddu um
skáldskap.
En úti í Kaupmannahöfn
var á þessum dögum fleira en
Bellmann og bjórinn, sem heill
aðj hugi ungra manna. Þar
var Georg Brandes,' sem haíði
Á MORGUN, 4 desember,
er öld liðin frá fæðingu Hann
esar Hafste n. í minningu þess
er greinin rituð.
Hannes Hafstein var
stjórnmálamaður, skáld, glæsi
menni og glaður á go"ðra vina
fundum. Þetta er mynd manns
'ins, sem minnzt er. Um stjórn
málamanninn Hannes Hafstein
hefur margt verið ritað, enda
naumast hjá því komizí, ef
saga þjóðarinnar um og eft
ir síðustu aldamót er á dag-
skrá. Skáldsins er stundum get
ið, þótt önnur ný hafi komið
með nýjar stefnur og annan
anda. Um manninn er minna
talað. Gleymskan er fljót að
rykfella allt, menn, nöfn og
metorð. Hann, se.m í gær, var
stórt nafn er í dag stirnað lík
á borði krufn ngalæknisins.
Hið eina, sem greinir hann frá
hinum náunum er spjald á
tánni með nafn nu hans. Á
morgun. er hann horfinn, og
spjaldið fúnar og týnist. Minn
ingin um dýrð na, sem einu
sinni var, fölnar fljótt, hve
mikil, sem hún var.
Hið ena, sem unnt er að
skilja eftir sig er eitthvað ó-
skiljanlegt, — óáþreifanlegt,
— arfur tl framtíðarinnar,
steinn í musterisbyggingu lífs
ins. — En völdin og metorðin
há — hverfa með spjaldinu.
Hannes Hafstein fæddist á
Möðruvöllum í Hörgárdal 4.
desember árið 1861. Foreldr
ar hans voru hjónin Pétur
Havstein og þriðja kona hans
Kristjana Gunnarsdóttir frá
Laufás . Hannes Hafstein var i' ó '
sendur í Lærða skólann í
Reykjavík og hóf þar nám að
eins 12 ára gamall. Að loknu
stúdentsprófi sigldi hann til *
Kaupmannahafnar og las lög.
Kandídatsprófi í lögfrajði lauk
hann 19. júní 1886, með ann
arr . einkunn. Um hausUð sama
ár var hann settur sýslumað
ur Dalamanna. Hann gegndi
því starfi eitt ár og sat á Stað
arfelli. Að árinu 1 ðnu varð
hann málafærslumaður i
Reykjavík og ritar'. hjá lands
höfðingja. Um þetta leyti
kvæntist Hannes Hafstein
Ragnheiði Stefánsdóttur, en
Ragnheiður var dóttir sr. Stef
áns Helgason og Sigríðar Step
hensen, sem var áður miðkona
Péturs amtmanns, föður Hann
esar. — Endurskoðandi við
Landsbanka Tslands var Ifann-
es á árunum 1890—1896. en
skipaður sýslumaður í ísa- Ein af síðustu myndunum, sem tekin var af Hannesi Hafstein.
á þessum tíma gífurleg áhrif
á bókmenntir og hugi ung-
skálda álfunnar. Raunsæis-
stefna hans í bókmenntum
hreif þá, sem þyrsti eftir e n
hverju fersku, sem gefa mætti
heiminum nýjan anda. Nú var
um að gera að lýsa lífinu ,,eins
og það raunverulega var“,
en hætta að rjóða það rósroða
rómantíkurinnar. „Hátt ber að
stefna“ í stað þess að líta aft
•ur til fornaldar frægðar. Hin
öfgafulla þjóðernisstefna fyrri
ára mat þjóðern ð meira en
manninn sjálfan og mannkyn
ið allt, sögðu hinir ungu,
„raunsæju" menn. Og þótt
Hannes Hafstein hafi með ár
unum lót ð af trúnni á raun
sæisstefnuna eins og hún var
í fyrstu,- eins og raunar flest
ir hennar fylgjendur. mótaði
hún hann og var hluti af lær
dóm hans.
„Raunsæi“ Hannesar var
ekki eins grátt og svart og
sumra hinna, sem ailt í einu
fóru að sjá iífið gleraugna-
laust. Það stafaði kannski af
því, hvað honurn þót.ti gaman
að lifa. Og það or jafíivel eins
og rómantíkin hafi læðst inn
í raunsæ, hans öðru hvoru . ..
„Ef þú vilt koma, kæra mín,
í kvöld er nokkuð rökkva
^ fer,
þá bíð ég þar, sem brekkan
dvín
og bollinn litli er.
Þér skai ei verða viínnd
kalt,
ég vef þ g strax í feldinn
minn,
og ef þér fyndist samt, of
svalt,
ég sjálfsagt meðal finn.
Hannes Hafste'n um tvítugt.
Úg gleymdi einni gjöfinni
og gettu hver hún er?“
Og einnig þetta:
,,Sé Dísa l.tla þreytt þá skal
Dísa fá að sofa,
sé Dísu litlu kalt, skal ég
rífa meira hrís“.
,,Svo vef ég okkur klæðl.“
Aðrir fylgismenn raunsæis-
stefnunnar sáu fremur myrk-
an heim, en Hannes segir:
„Myrkrið fæðir ugiur ein-
ar.
ekkert blóm í myrkr, grær.
Sólin inn í æskuhreinar
árdagsrósir lífi hlær“.
H
Og þér skal varla verða
kalt,
því volgt er bak við feld-
inn minn,
og ef þér fynd st samt o£
svalt,
ég sjálfsagt meðal finn,
En kæra, bezta, komdu þá,
því kvæðið máttu til að
fá. —
Og svo er nokkuð, sem ég
má
ei segja, fyrr en þá“.
annes Hafsteiri er maður
framsýninnar framfaranna og
skynsem nnar. Hann " vill
halda á brattann, — þótt
brekkan sýnist brött
,,Brekkur eru oftast lægri
upp að fara en tii að sjá.
Einstig reynast e natt
hægri
en þau sýnast neðan frá.
„Minnir þetta ekki á skáld
ástar og rómantíkur, sem síðar
orti:
„Komdu inn í kofann minn
í kvöld er skyggja fer.
Alltaf brennur eldurinn
á arninum hjá mér.
Klíf í brattann. Beif í
virid nn,
brotin þræð og hika ei.
Hik er aðal-erfðasynd'n.
Út í stríðið. sveinn og mey“.
Hannes Hafstein tekur ekki
i’airnaldardýrkunarútskúfun-
ina hátíðlegar en svo. að
ihann ! kveðujr um 'ke^L
mennsku Skarphéðins í
ibrennunni með ^ðdáun En
Hannes trúði á viljann og karl
mennskuna. — kannski me'ra
en guð. Að minnsta kosti gagn
rýndi Matthías Jochumsson
guðleysi Brandesarmanna, -L
Frh. á 7. síðu.
Alþýðublaðið
3. des. 1961