Alþýðublaðið - 03.01.1963, Qupperneq 7

fT' *r ’ ^ jr
Aramófaræða Asgeirs Asgeirssonar, forseta:
ANNUB
ÖLI ÞINGRÆÐIS
GóOir íslendingar, nær og fjær!
Við hjónin óskum yður öllum,
konum og körlum, ungum og
gömlum gleðilegs nýárs og |
þökkum innilega gamla árið.
Sú mikla hátíð, sem nú stendur
yfir, frá fyrsta jóladegi til þrett-
anda, hefur fylgt þjóð vorri frá
upphafi vega, og borið sama nafn,
jólln, jafnt í heiðni sem kristni.
Jól rimar við sól, og þó víðast
sé enginn skyldleiki milli orð-
anha ajálfra, þá er þó náið sam-
band á milli sólar og jóla, og
mun svo hafa verið frá örófi
alda. í dimmasta skammdeginu
höldum vér ljóshátíð. Eftir vetr-
arsólstöður, fer sólin aftur að
hækka á lofti, og vér sjáum ljós-
ið skína í myrkrunum. Jólin
boða oss mikinn fögnuð.
Nýársdagurinn hét til skamms
tima Áttadagur jóla. Eg kalla
það, í þessu sambandi, til skamms
tíma, þó tvær aldir séu um liðn-
ar. En nú er öll áherzlan á því,
aö við þennan dag miðum við
upphaf nýs árs, að þessu sinni
ársins 1963, eftir Krists burð. Á
áramótunum lítum vér bæði aft-
ur og fram í tímann, bæði ein-
staklingar, fjölskyldur, og þjóð-
in í heild. Vér stingum hendinni
í eiginn barm, hugleiðum gleði
og sorg — og alla afkomu hins
liðna árs. Atburðir og afkoma
þjóðarheildarinnar er rakin af
ýmsum öðrum um þessi áramót,
og fara dómarnir jafnan nokkuð
eftir því, á hvaða sjónarhól menn
standa. Fjarlægðin er enn ekki
nóg fyrir fullnaðardóm sögunnar.
Eg læt það nægja að þakka for-
sjóninni fyrir gott ár! Góðærið er
ótvírætt, og ekki mun ég ræða
um neina sérstaka óáran í mann-
fólkinu.
Héðan frá Bessastöðum tel ég
rétt og tilhlýðilegt, að flytja
þingi og stjórn þakkir fyrir sér-
staka fjárveitingu; þó ekki sé um
stórt atriði að ræða fyrir þjóðar-
búskapinn, heldur öllu fremur
þjóðarmetnað vorn. í fjárlögum
þessa nýbyrjaða árs er hálf millj-
ón króna veitt til byggingar bók-
hlöðu hér á staðnum. Bókhlaðan
verður reist í húsagarði við hlið
nýju álmunnar, og veldur engri
truflun á svip staðarhúsanna. Til
innréttingar og bóltakaupa þarf
síðar viðbótarfjárveitingar. Hér
er séð fyrir þörf, sem ekki verð-
ur látin í askana, eins og gamla
máltækið segir. Úrval íslenzkra
bókmennta á að mæta hér hverj-
um nýjum forseta til afnota, og
gestum, innlendum og erlendum,
til augnagamans. Gestir, einkum
þeir útlendu, óska þess oft að fá
að sjá bókasafn staðarins. Þeir
hafa stundum rekið upp stór
augu við það svar, að bókasafn
fyrirfinnst ekki. Eg hlakka til
þeirrar stundar, þegar hægt verð-
ur að gefa jákvætt svar. Hér eiga
bókmenntirnar sjálfsagðan sama-
stað. Hvernig væri nú komið um
íslenzkt þjóðémi og sjálfstjóm,
ef ekki væri sagan og bókmennt-
imar? Við eigum fátt fomminja,
en í bókmenntumun hefur þjóð-
arsálin varðveizt
Undirstaða sjálfstjómar og vel-
gengni vor fslendinga er hvorki
vopn né mannafli, heldur bók-
menntir, saga, Alþingi og kraftur
í kögglum. Vor bezti arfur og
auður er gott ættemi, sjálfur
kynstofninn. Það er vart öðrum
en kunnugum ljóst, hve fámennt
hið fullvalda íslenzka ríki er. Það
auk þess sem það væri rán, að
halda uppi ódýnun flugsamgöng-
um. Sem betur fer er það fá-
heyrt að oss sé lagt fámennið til
ámælis, og sízt af nágrönnum
vorum. Það væri of nærri höggv-
ið líftaug eyjarskeggja í miðju
úthafinu, að • torvelda þeim sam-
göngur. Eigin floti í loftl hefur
nú • álíka gildi fyrir þjóðina og
samgöngur á sjó frá upphafi
vega. Farsæld ísiendinga á hverri
öld má að miklu leyti mæla við
það, hvemig gengið hefur að
halda uppi eigin samgönguflota
við umheiminn, áður á legi og
nú einnig í lofti.
ÁSGEIR ASGEIRSSON
var á fundi hinna Sameinuðu
Þjóða, sem indverskur sessunaut-
ur spurði mig, hve fjölmennir
íslendingar væru. í minni bama-
skóla landafræði stóð, að vér
værum áttatíu þúsund, svo ég
þarf stundum að liugsa mig um
hinar nýrri tölur. „Eitt hundrað“,
byrjaði ég, og staldraði við —
en Indverjinn kom strax til
hjálpar og sagði: „Eitt hundrað
milljónir. Það er ekkert að
skammast sín fyrir." Hann fór
nær um smæð okkar útlendingur-
inn, sem hélt því nýlega fram,
að slík dvergþjóð sem íslending-
ar ættu ekki að hafa rétt til að
fljúga um Norður-Atlantshafið,
Eg nefni þetta einstaka dæmi
ekki vegna þess, að mikil hætta
sé á ferðum, heldur tiLað minna
á, að vér eigum jafnan inikið
undir hugarfari og skilningi ann-
arra þjóða, og þá einkum ná-
granna vorra £ austri og vestri.
Nýlendustefnan gamla er úr sög-
únni. í því efnl höfmn vér ís-
lendingar notið betiri kjara og
fyrr en flestar aðrar nýlendu-
þjóðir og skattlönd. Það tók að
vísu langan aldur, að verzlun
landsmanna yrði algerlega frjáls
og innlend, en-,telja má, að Joka-
markinu væri náið, þégar sæ-
símasambandið komst á við út-
lönd, árið 1906. Upp frá því flutt-
ist einnig heildsalan inn í landið.
Sjálfstæðisbaráttan tók einnig
langan tíma, en alltaf miðaði í
áttina, og þjóðin æfðist stig af
stigi í sjálfstjóm, þar til full-
veldi var náð upp úr hinu fyrra
stríði, 1918. - Um líkt leyti náðu
fleiri hinna smærri þjóða sama
langþráða marki. En ekki skal sú
hryggilega saga rakin, og margir
þeir jafnaldrar vorir,; eru nú úr
sögunni.
Á síðari árum hafa tugir ný-
lenduþjóða í öðrum heimsálfum
árlega fengið fullveldis viður-
kenningu og heldur sú þróun
hröðum skrefum. Vér íslending-
ar fögnum þeirri þróun heims-
málanna, og er þó ekki fýrir að
synja, að daglega berast fréttir
um óeirðir, manndráp og annan
ófögnuð, sem fylgir þessum
fæðingarhriðum. Og ekki er það
allt að kenna gömlum húsbænd-
um, og skiljanlegt þó, að flestir
kjósa heldur lélega heimastjórn
en erlenda, þó misjafnlega
reyndist
Það er ekki ófróðlegt, að bera
oss sjálfa saman við sumar ný-
frjálsar þjóðir í nokkrum grein-
um. Þetta er að vísu ærið sund-
urleitur hópur, en ýmsir drætt-
ir þó mörgum sameiginlegir. Víða
er fátækt mikil, þéttbýli meir en
landið fær fætt og klætt, og auð
og völdum stórlega misskipt,
þjóðin ósamstæð, trúarbrögð
sundurleit. Eiimig má nefna ó-
glögg og breytileg landamæri, og
væringar kynþátta og höfðingja á
undan tilkomu hins hvíta manns.
í Hjá oss íslendingum verður
afkoma alls almennings að teljast
góð, og jafnbetri en síðast hvar
meðal annarra þjóða. Þjóðin er
samstæð, tungan ein og trúar-
brögð valda ekki stjómmálaátök-
um. Landamærin eru skýr, blá-
fjötur ægis, og yfir haf að
sækja til framandi þjóða.
Þetta er allt oss í hag, og
skýrir að nokkm leyti tilveru
vorrar fámennu þjóðar og til-
verurétt. En þó kemur annað til,
sem mestu varðar. Saga ýmissa
nýfrjálsra þjóða er óskýr og illa
varðveitt. Soldánar og aðrir höfð-
ingjar með annarlegum titlum,
hafa áður ráðið rikjum, en ólæs
almenningur hristir klafann og
heimtar íhlutun. Þar við bætist
frumstæður her, stoltir karlar í
nýjum einkennisbúningi, sem er
stundum hættulegri í innan-
lands átökum en fyrir erlenda ó-
vini. Landamæri, stjómskipun og
það, hverjir fari með ríkisvaldið,
ér víða óútkljáð baráttumál.
Hjá. oss íslendingum horfir
öðruvísi við. Hér var þjóðveldi
sem fyrst mátti vænta í nýbyggðtr
landi. Alþingi er enn við líði. —
Stjórnskipun er hér líkari þvi,
sem hún var fyrir þúsund árum,
en í nokkru öðru lýðræðislandi.
Það er meira virði, að Alþingi
hefur varðveizt en þó öndvegis-
súlur Ingólfs og ýmsir aðrir dýr-
ir og helgir dómar úr sögu þjóð-
arinnar, sem hægt væri að geyma
í söfnum, væru enn til sýnis í
höfuðstaðnum. Þingræði er rót-
gróið, og engrar byltingar þörf,
nema ef það væri af hálfu harð-
snúins minnihluta, sem vildl
hrifsa völdin.
En slíkt þarf ekki að óttast.
Alþingi er vettvangur þjóðmál-
anna, en ekki vígvöllur. Sagarv
lifir í nútíðinnl, og á ríkan þátft
í að tryggja og skapa framtíðina,
Það er til frásaga af karli, semw
missti vinnumann sinn í sjóinra
„en bátinn rak óbrotinn meC?
öllum farvið,“ sagði hann, „svo-
eiginlega var það bara pilturinn,
sem týndi lífinu.“ Þessu er öf-
ugt farið í vorri sögu. Bátur og
farviður hinnar ytri menningai"
hefur að miklu leyti týnzt, en
sjálft lífið hefur bjargast og vartl
veizt í skráðri sögu, bókmenntum,
héraðsstjórn og á Alþingi. Þettsw
er sú staðreynd, sem útlenduirv
mönnum er helzt kunnug umw
vora þjóð, og mun varðveitcv
orðstýr hennar, ef vel er á hald -
ið. Á þessu hvílir öryggi íslands-
langri og samfelldri sögu, virð--
ing annarra þjóða, góðu nágrenni,
og skilningi vor sjálfra á utan—
ríkismálum. Sá skilningur er 0S£»
nauðsynlegur og engin ofætlun.
Enginn stóð Snorra SturlusynL
framar á hans tíma í stjórnmála—
sögu. Um það ber „Heims—
ki’ingla" vitnf, Heimskringlan ei-
nú að vísu stærri, en fréttir þö»
allar fljótteknari fyrir þegn ogr
þingmann.
Þinghelgin er mikil og rík, og£:
þó stendur jafnan nokkur styi-
um störf Alþingis. Er það a£P
vonum um þá stofnun, sem skei’-
úr um helztu hagsmuna- og liug--
sjónamál þjóðarinnar. Nú standcv.
kosningar fyrir dyrum um næstuc.
sólstöður á sumri, og mun sú bar -
átta að sjálfsögðu setja sinn blæ>»
á þjóðlífið á næsta misseri liækk-
andi sólar. Kosningar eru kapp -
sigling og áróður, Það er hínn sí—
felldi stormbelgingur heillangit
kjörtímabilið, sem er þreytandí?
fyrir þjóðina, og mætti vafalausl^
spara á þeim lið ríflega, frá þvif
sem verið hefur um langt skeið.
En hvað sem því líður, þá ósk—
um vér öll, að komandi kosning-
ar verði þjóðinni til heilla, og aS?
sú stjórn, sem þar eftir fer með-
völd megi sem bezt njóta sín, og'
þjóðin hennar.
Almennar kosningar og stjórn- -
arskipti samkvæmt úrslitunc ,
þeirra, er ein mesta framför síð-
ari tima í þjóðfélagsmálum. Véi
lítum með hrylling til þeirrc
tíma, þegar menn voru líflátnii.
fyrir hugsun sína og skoðanir, og >
stjórnarskipti fóru fram með
aftöku þeirra, sem ósigur höfðu
beðið. Vér fögnum breyttum i
hugsunarhætti og vaxandi mann-
úð í skjóli þingræðis og lýðræð--
is Vér gleðjumst af hinum mörgst
góðu og hoilu. minningum, sencL
saga vor hefur varðVeitt, og lít —
um vonglaðir fram í tímann C
því trausti, að íslendingum még.í.
auðnast, að verða fyrirmyndai -
þjóð um manndóm, menning ogT
góða sambúð, inn á við og út ct
við.
komið á og Alþingi stofnað fyrir
meir en þúsund árum, svo fljótt Guð gefi oss öllum gott ár.
ALbÝÐUBLAfHÐ - 3. janúar 1963 %