Breiðablik - 01.01.1910, Blaðsíða 9

BREIÐABLIK
I 2 I
GyBing’Um. Professor Driver á Englandi,
einn helzti vísinda maður í hebreskum
fræðum, sem nú er upp;, segir, abmj'cfras
sé “hugleiðing út af einhverri hugsan eða
efni, sem fyrir komi í ritningunni og
ímyndunaraflið látið leika sér rr.eð til
fra'ðslu og áminningar”. Sögurnar af
Tobíasi og Súsönnu eru midrasim og
ritið, sem kent er við Jónas sömuleiðis,
en að eins í aeðra veldi.
Líklegt er, að sá Jónas spámaður, er
sagail kann frá að segja, hafi farið til
Niniveborgar, og að munnlegar sagnir
hafi verið til um þá för. Því heldur pró-
fessor Driver fram og fieiri með honum.
Einmitt á dögum hans var veldi Assýr-
inga mikið. Þá náðu ísraelsmenn
Damaskus og um það leyti var hugur
þeirra stór. Engan veginn ólíklegt, að
þá hafi spámaður frá þeim farið austur
erindum Jahve og kallað borgina miklu
til afturhvarfs.
Höfundur ritsins lætur frásögnina,
sem var fyrir hendi, alls engar hömlur á
sig leggja. Hann fer með hana eins og
andinn blæs honum í brjóst. Hann tek-
ur þau atriði, sem hentust voru til að
sýna þau sannindi og leiða í ljós, sem
honum var annast um. Hann ber sig
líkt að ogfrelsarinn gjörði, er hann sagði
dæmisögur sínar og líkingar. Fylgdar-
menn sýna ferðafólki þann dag í dag hús
miskunnsama Samverjans ! Það stendur
við veginn. Eftir sögninni á hann að
hafa átt þar heima, samverski maðurinn í
líkingunni ! Fáum mun nú til hugar
koma að ætla, að Jesús hafi átt viðnokk-
urn sérstakan mann. Hann var ekki að
hugsa um neinn sögulegan viðbuið.
Eins höfundur Jónasar-bókar. Það er
jafn-langt úr vegi, að ætla sér þar að
finna söguleg rök fyrir hverju atriði.
Sagan er samin í ákveðnum tilgangi.
Til að skilja hana, þurfum vér að skilja
tilganginn. Sagan er að eins umbúðir.
Hve nær er þá rit þetta fnert í letur?
Þeirri spurningu verður stíll og einstak-
ar bendingar bókarinnar sjálfrar aðsvara.
í Jónasar-bók (3,) koma fyrir orð úr
Jóelsbók (2*3 '♦). Á því sést, að sá, er
ritað hefir Jónasar-bók, hefir haft Jóel
fyrir sér. Nú vita menn, að Jóel var
uppi seint á tímum. Það rit álíta menn,
að til hafi orðið á tíinabi.inu frá444—3C0,
er Persar tóku að ofsækja Gyðinga.
(Budde 450- 400). Eftir því ætti Jónasar-
ritið að vera fram komið nokkuru síðar.
Flestir nefna nú árið 300 eða þar itm bil.
Líkur allmiklar eru til þess, að sagan
um fiskinn hafi spunnist út af þessum
orðum Jeremía (5134); Nebúkadrezar
Babel-konungur hefir etið oss, hefir eytt
oss ; hann gerði úr oss tómt ílát, svalg
oss eins og dreki, kýldi vömb sína og rak
oss úr unaðslandi voru (Sbr 5144). Lík-
ingu og munnmælum virðist blandað
saman mjög áþreifanlega í þessu ein-
kennilega riti.
Málið á Jónasar - bók er seinni tíma
hebreska. Mörg orð koma fyrir, sem
aldrei eru við höfð fyrr enn eftir herleið-
ingu. Prófessor George Adam Smith
álítur orðfærið skyldast Esra og Nehemía.
Þá væri ritið til orðið í byrjan þriðju aldar
fyrir Krist, áður hætt var að bæta nýjum
ritum við spámanna-safnið, en það var
kring um 200.
Þegar bókin er skoðuð í þessu Ijósi,
hætta menn ósjálfrátt að leita sögulegra
sannana fyrir viðburðum, semfráer sagt.
Enda hefir sú leit í þessu efni engu góðu
til leiðar komið. Það kann engri góðri
lukku að stýra, er biblíuskýrendur sjá
sig til neydda að smala saman reyfara-
sögum um hákarla og hvali, sem spúið
hafi mönnum ósköddum á land upp.
Hvorki Jónasar-bók né biblíunni í heild
sinni er þægtverk unnið með slíkri aðferð.
Sagan um hvalinn og rísínusrunninn, sem
drottinnlétspretta upp yfir Jónas á einum
degi, bendabáðarí sömuátt. Þærerubáðar
líkingar-sögur, svipaðar þeim, er sagðar
eru t.d. í öðrum eins bókum og För p\la-
grimsins.