Frækorn - 11.10.1907, Blaðsíða 4

312
FRÆKORN
Siðmenning fyr og nú.
Það er mjög almenn skoðun nú á
tímum, að fornþjóðirnar hafi verið
jafn-heimskar og óupplýstar, og vér
nú erum hygnir og mentaðir, að þær
hafi verið eins ósiðaðar, og vér erum
siðaðir, þær hafi verið eins gjörsneydd-
ar menningu, og vér erum gagnsýrð-
ir af henni. Þegar fjöldi manna lítur
þannig á liðna tímann, þá á það ef-
laust rót sína að rekja — þrátt fyrir
vora viðurkendu mentun — bæði til
vanþekkingar, og til þess, að menn
ekki færa sér í nyt þá litlu mentun,
sem þeir hafa; því flestir hafa þó
heyrt svo mikið um afreksverk fyrri
þjóða, að þeir skilja, að þau hafa út-
heimt allmikla mentun og skarpskygni.
»Pegar fyrir 4000 árum,« segir F.
Bettex (í »Naturstudium og Kristen-
domf) »voru Egyptar og Indverjar eins
hraustir, ef ekki hraustari, eins hygn-
ir og skynsamir og vér. Peir voru
eins ríkir eða fátækir, hamingjusamir
eða óhamingjusamir, guðhræddir eða
óguðlegir; jafn rökfróðir er þeir töluðu,
vitrir í ráðum, hraustir í stríði. Þeir
nutu eins matar og drykkjar, höfðu
fallega bústaði, hentugan klæðnað,
auk þess skynsamleg lög, gott uppeldi,
og fagra siðfræði. Peir keyptu og
seldu, gróðursettu og bygðu, menn
kvonguðust og konur giftust, þeir
hötuðu og elskuðu, lifðu og dóu al-
veg eins og vér. Og þegar vér les-
um hin elstu rit um líf og fram-
ferði manna á þeim tímum, þá geta
menn undrandi sagt: »Það er alveg
eins og hjá okkur.«
Það væri rangt, að jafna saman á-
standi Þjóðverja, Galla og Engilsaxa
nú og þá, í menningarlegu tilliti. Eins
og nú eru uppi viltir og ómenntaðir
menn í Afríku, Nýja Sjálandi og Ástra-
líu, samhliða mentun vorri, svo var
mentunin á ýmsum stigum frá því
fyrsta, ekki hvort eftir annað heldur
samtíða. Mörgum öldum áður en
Helvetíu-menn fóru að búa í bjálka-
húsum — (þau héldust við í Evrópu
til 750 — 1000 e. K.) — þá stóðu hall-
irnar í Thebu og Memphis, Babylon
Ninive, Tyrus og Karthago í blóma
sínum, og báru vott um svo stórfeng-
lega mentun, sem alls ekki stendur á
baki mentun vorra tíma, heldur stóó
miklu framar að list og skrauti.
Að vísu voru hinir gömlu Þjóðverj-
ar vafðir bjarnarfeldum, og bjuggu
í kofum, sem varla voru betri heldur
en kofar þeir, sem Nysjálandsbúar
nú hafa, en þúsundumára áður höfðu
Egyptar bygt pýramídana, geysistór
goðahöf og skrautlegar hallir. Þeir
höfðu þegar graíið stóran skurð við
vatnið Moris. Þannig hafði Nebu-
kadnesar bygt Babylon báðum megin
við fljótið Eufrat; borgin var bygð í
ferhyrning 10 milur umhverfis. í miðj-
unni stóð Belústurninn, 600 fet að
hæð, og hin gullna standmynd sólar-
guðsins með tólf musterum umhverf-
is, sem bygð voru fyrir hina ýmsu
guði. Svo voru hengigarðarnir,
og í þeim allskonar sjaldgæfar
jurtir; garðarnir voru vökvaðir með
stórum vélum til þess útbúnum. Skraut-
legar hallir voru bygðar fram með
fljótinu, mílu vegar út fyrir borgina.
Þessi skrautlega höfuðborg ásamt
hinum stóru ökrum, sem áttu að vera
innbyggjendunum til viðurhalds, ef
borgin yrði um setin, var meir en
helmingi stærri ummáls (umhverfis)
heldur en flæmið innan viggirðinganna
við Paris, svo að skot hinna persn-
esku umsátursmanna gátu ekkert
mein gjört, auk þess var múrinn 50
álnir eða 100 fet á breidd! Þessi al-