Lögrétta


Lögrétta - 25.06.1930, Qupperneq 15

Lögrétta - 25.06.1930, Qupperneq 15
LÖGRJETTA 15 Rrszll llriisii Bókaverslun Laaugaveg 4 Reykjavík ImleRdar 01 íiMiií Imkii Pappl Pástkart Eldavélar hvíLemaileraðar, ýmsar stærðir, nýkomnar. ---Verðið lágt.- J. Þoráksson & Norðmann. Bankastræti 11. Símar 103 og 1903. að stríðskostnaðurinn verði fyr eða síðar tekinn af almannafje — bak við tjöldin. Mútur og allskonar yfirboð eru þriðja ráðið til þess að afla at- kvæðanna. Áhrifamiklum stjett- um er lofað styrkjum og stuðn- ingi, einstökum mönnum stöðum eða öðrum gæðum. Og svo yfir- býður hver flokkurinn annan og leiðir þetta til sívaxandi eyðslu og hækkandi skatta. Mútufjeð er auðvitað tekið úr vasa almenn- ings, en hverri stjett hættir til að trúa því, að gjöldin lendi á hin- um stjettunum, en ekki á sjer. Eilíf innanlandsstyrjöld fylgir þessu skipul.agi, fjandskapur og flokkadráttur út um alt land. Það hefur í för með sjer kjósenda- spilling, blaðaspilling þingspilling og stjórnarspilling. Og hvað verður svo úr áhrif- um og völdum almennings við þingi'æðið? Það heitir svo að kjós- endur ráði öllu, en í raun og veru ráða þeir því einu hvort flokks- fomginn heitir Pjetur eða Páll. Almenningsálitið, ef það er þá nokkurt, er búið til af því flokks- blaðinu, sem best kann að snúa sinni snældu. Þingmennirnir verða ætíð fulltrúar flokksins en ekki fólksins, enda ráða flokk- amir. Þannig er stjómarfarið, sem vjer búum við og heimskir menn halda að ómögulegt sje að bæta það. Svo svartsýnn er jeg ekki. Jeg þykist þess fullviss, að ekkert er auðveldara en að bæta það til mikilla muna. Bæði jeg og aðrir hafa bent á ýms ráð til þess. Guðm. Hannesson. Fram hjá Alþingishátíðinni íslendingar hafa varla tíma til að staldra við — og minnast 1000 ára Alþingis. Svo örar eru fram- farir síðustu ára og svo mörg eru óleyst vandamál þings og þjóðar, er hrópa á athafnamenn landsins og krefjast úrlausnar. Barátta Is- lendinga hefir verið barátta við veður og vind, við óblíð náttúru- öfl, við loft, sjó og land. Islensk- ur landbúnaður hefur í 1000 ár verið fjötraður hlekkjum þekk- ingarskorts og vanafestu, ís- lenskar fiskiveiðar hafa fram á 20. öld aðeins verið órar hinna risavöxnu framfara síðustu 20 ára. Veðurfræðin bjargar nú mörgum mannslífum á hverju ári, efnafræðin kennir sveitabóndan- um að rækta landið, og vjelafræð- in sparar mannsaflið og eykur orkuna. Nýtt landnám hefst, ræktunarlögin, búnaðarbankinn, tilbúinn áburður og aukin þekk- ing munu gerbreyta íslenskum landbúnaði á næsta mannsaldri Á aðra miljón dagsverka eru nú unnin árlega að jarðabótum. Togaraútgerð og vjelbáta hafa umskapað Island á þessari öld, veitt fjármagni inn í landið; auk- ið þrótt landmanna og átt veru- legan þátt í andlegum og efna- legum framförum síðustu ára, stælt þjóðarviljann og stuðlað að sjálfstæði landsins. íslendingar, er áður voru athafnalitlir draum- óramenn, eru að verða drotnar láðs, lagar og lofts. Vísindin eru tekin í þjónustu atvinnuveganna, og loftið sjálft verður að hta vilja þess, er stýrir knerri sínum landshorna á milli á örfáum klukkustundum. Vegalengdir all- ai' eru að hverfa, vegir brýr og aðrar samgöngubætur hrista í sundur, hlekki þá, er áður hafa tálmað framförum landsmanna. Þjóðin er að verða frjáls. En landið er næstum enn ónumið og ótal verkefni bíða. Verið er að koma skipulagi á verslun og at- vinnuvegi landsmanna, en raflýs- ing og hitun alls hins bygða bóls er eitt af stærstu verkefnunum. Hið nýviðurkenda ríki á eítir að skipa málum sínum bæði inn á við og út á við. I siðgæði og sjálfstjórn hvers einstaklings og alls ríkisins er mörgu ábótavant, er íþróttir og uppeldismál munu vinna bug á. Metnaður Islands er að setjast á bekk með beztu mentaþjóðum heimsins. Hver þjóð er metin af ágæti einstakl- inga, en ekki af höfðatölu. Al- þingishátíðin minnir á viðfangs- efni framtíðarinnar, en síður á sögu liðinna alda. En arfur sög- unnar er leiðarvísir inn á land komandi tíma. Alþingishátíðin á að marka tímamót í -framförum íslands, hún verður í hugum hinn- ar uppvaxandi kynslóðar eins og geislar morgunsólar, sem eru að gægjast upp yfir fjallatinda og vefja dali og hlíðar mjúkum bjarma framtíðarvonanna. Alexander Jóhannesson. Fimtardómur hinn 'forni og konumar. Alþingishátíðin og íslenzk kynni við önnur lönd. Norðurlönd eru það, sem jeg einkum hef í huga, og þá fyrst og fremst Noregur og Svíþjóð. Því að altof lítil eru þau kynni, sem vjer höfum haft af hinum nánustu frændþjóðum vorum. Is- lendingar þurfa að muna betur eftir því, að Noregur er fyrir oss „gamla landið“. En einnig Sví- þjóð, svo mjög sem íslendingar eru þaðan ættaðir. Jeg hef ekki til Stokkhólms komið fyr en í sumar sem leið, og furðaði mig á hversu mörg andlit bar fyrir á götunum, lík þeim, sem jeg hafði sjeð heima á Islandi. Var munur- inn í þessu efni mikill og eftir- tektarverður þegar til Kaup- mannahafnar kom. Hver Islend- ingur ætti að ástunda að koma einhverntíma á ævinni til Noregs og Svíþjóðar, og íslensk skip ættu að halda uppi ferðum á milli. Einnig mundi þetta verða til þc-ss, að Norðmenn og Svíar myndu betur eftir Islendingum en nú er, og sæju, að um fleira en verslun- arviðskifti getur verið að ræða. Mikið gagn gætum vjer haft af að kynnast betur þessum frænd- um vorum, sem að ýmsu levti er óhætt að telja með allrafremsta fólkinu, sem jörð þessa byggir. En það sem vjer höfum á móti að bjóða, — þegar verslunarviðskift- um er slept — er þekking á því tungumáli, sem ekki má gleym- ast, en um of hefur gleymst. Ætti það að teljast eitt af vonim allra þýðingarmestu utanríkismálum, að vinna að því, að í öllum bama- skólum á Norðurlöndum væri kent að skilja íslensku. Vona jeg að hátíð sú, sem nú fer í hönd, geti orðið til að greiða fyrir því, að svo verði. Helgi Pjeturs. Með morgundeginum minn- umst vjer íslendingar þúsund ára afmælis íslands — vjer minn- umst þess, að hjer á íslandi voru fyrir 1000 árum sett ein lög fyr- ir alla landsmenn. Frá sögulegu sjónarmiði er „margs að minnast og margs að sakna“ — en saga Alþingis á liðnum öldum verður sennilega rakin bæði í ræðu og riti í sam- bandi við þinghátíðina. I tilefni af Alþingishátíðinni datt mjer í hug að minnast sjer- staklega á einn kapítula í Njáls- sögu, þar sem segir frá setning fimtardóms. 97. kapítuli Njálssögu segir svo frá, „að Hildigunnur Starkaðar- dóttir hafi neitað að ganga að eiga Höskuld Þráinsson, nema því að eins að hann fengi mannafor- ráð, þ. e. færi með goðorð. Þetta þótti Njáli ilt, hann unni Hösk- uldi eigi minna en sínum eigin sonum. Leitaði hann fyrst eftir að fá goðorð keypt handa Hösk- ulði, en enginn vildi selja. Þá dettur spekingnum Njáli ráð í hug til þess að afla Höskuldi goð- orðs — að setja fimta dómstól- inn á stokkana og stofna ný goð- orð um leið. Njáll fær Skafta lögsögumann Þóroddsson og aðra höfðingja til liðs við sig, en eftir það leiddi Skafti Þóroddsson í lög fimtar- dóm, og það er nú var talið'. Hildigunnur gefur þannig ó- beinlínis tilefni til þess, eftir því sem höfundi Njálu segist frá, að fimtardómur er settur á stofn. Atvik þetta er harla eftirtekt- arvert. Ein merkasta breyting, sem gerð var á stjórnarfari eftir að sett voru e i n iög á íslandi, er til orðin fyrir mikillæti Hildi- gunnar, óbeinlínis að vísu. Þessi er skoðun ekki óviturra manns en höfundar Njálssögu á setningu fimtardóms. Þótt að fornkonan íslenska hafi hvorki gefið sig að löggjafar- staj’fsemi eða dómaskipun, eftir því sem við best til vitum, þá er þó hitt jafnvíst, að hennar hefir gætt þar töluvert á öllum öldum síðar, sjálfsagt einkum óbeint | eins og Hildigunnar — en vafa- | laust hefur hún einnig haft bein áhrif líka í þessum efnum sem öðrum, bæði á vini sína, bónda sinn og syni. Á öllum öldum og hjá öllum þjóðum hefur franska I máltækið: „hvar er konan?“ átt I við. Með aukinni mentun og þekk- ingu konunnar, með jafnrjetti i því, sem konur hafa nú þegar 1 fengið hjá fjölda þjóða — hefur i svo þetta bæst við, að konur hafa fengið rjett til embætta — fjöldi | kvenna víðsvegar um heim skip- ; ar embætti, situr á löggjafar- ! þingum þjóðanna o. fl. eins og | karlar. ; Það heyrast nú stundum raddir um, að konunni henti önnur störf | betur en íhlutun um löggjafar- i störfin, ekki aðeins frá körlum, j heldur einnig frá konunum sjálf- j um. Þetta þarf engann að undra — aukin rjettindi — ný stai'fs-

x

Lögrétta

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögrétta
https://timarit.is/publication/196

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.