Lögrétta - 01.07.1934, Blaðsíða 3

101
LÖGRJETTA
102
sundruð og skift. Hún greindist í tuttugu
og átta smáríkjakirkjur, sem hver um sig
var sjálfstæð, og engin eining milli þeirra.
Kirkjan var að vissu leyti eins og ríkið
sjálft — sambandskirkja. Að vísu gat
þýska kirkjan að sumu leyti komið fram
sem eining út á við, og þá einnig að ýmsu
leyti sem höfuðkirkja lútherskunnar, vegna
fornrar frægðar sinnar og arfsins frá
Lúther sjálfum, en þó fór á seinustu árum
meira og meira að bera á sænsku kirkj-
unni, sem fyrir skörungsskap Söderblom
erkibiskups hafði ýmsa forustu evange-
liskra kirkna á hendi. En inn á við var
þýska kirkjan ávalt sundruð, eins og ríkið.
Svo kom Hitler og hans menn og þeir
gátu á undraskömmum tíma sigrað sundr-
ung ríkisins, gert úr smáríkjunum eina
samstæða ríkisheild. Innan kirkjunnar
höfðu áratugum saman heyrst raddir um
það, að áþekk sameining evangelisku kirkn-
anna væri nauðsynleg, og nokkurar árang-
urslausar tilraunir höfðu verið gerðar til
þess að koma slíkri einingu á. Hitler-stjórn-
in vildi nota sjer þessar einingaróskir,
kirkjunnar vegna og vegna sjálfrar sín.
Sterk sameinuð kirkja gat orðið þriðja rík-
inu ómetanleg stoð. Hitler, sem sjálfur er
reyndar kaþólskur, eins og mikill hluti
Þjóðverja, studdi opinberlega þessa evan-
gelisku einingarviðleitni, og það var náinn,
persónulegur vinur hans, Miiller, sem falin
var forusta einingarstarfsins og fyrir hann
var stofnað nýtt ríkisbiskupsembætti og
honum til aðstoðar og örfunar var lögfræða-
ráðunauturinn Jáger. Það var þó, að nafn-
inu til, ekki veraldlega valdið, sem kom
þessu í kring, heldur var látið heita svo, að
kirkjurnar rjeðu þessu sjálfar, á þjóðlegu
kirkjuþingi, sem kosið var sumarið 1933.
Ivirkjueiningin hafði frá upphafi á sjer
talsvert pólitískan blæ, og ýmsir forustu-
menn hennar hjeldu því fram afdráttar-
laust, að kirkjan ætti að vera pólitísk og
styðja hið þjóðlega viðreisnarstarf. Meðal
þessara manna hefur Miiller ríkisbiskup ver-
ið hvað harðorðastur. Þessi pólitíski blær
ríkiskirkjunnar varð þó undir eins mörgum
þyrnir í augum, og reis upp sterkur and-
stöðuflokkur gegn hinni pólitísku kirkju,
og boðaði til sjerstaks kirkjuþings í Bar-
men, og í sumar var haldið annað kirkju-
þing í Danmörku, sem snerist að mestu
ieyti um afstöðu ríkis og kirkju í Þýska-
landi.
Mótstaðan gegn hinni nýju kirkjuskipun
er ekki nema að litlu leyti pólitísk andúð
gegn Hitler og hans stefnu. Mótstaðan er
aðallega af kirkjulegum toga spunnin, og
að vísu ekki öll af sömu hvötum. Sumir
vilja alls enga kirknasamsteypu. Aðrir vilja
að vísu samsteypuna, en ekki eins og hún
hefur verið framkvæmd, og enn aðrir eru
aðallega á móti ríkisbiskupinum og því
valdi, sem honum hefur verið fengið, eða
iiann hefur teldð sjer. Þetta síðasta atríði
er mjög veigamikið, enda hefur það oftar
en einu sinni komið til tals að Miiller segði
<af sjer. Það er enganveginn óhugsandi, að
cðrum manni, með öðru verklagi og öðrum
hugsunarhætti hefði tekist betur en Múller,
að bræða saman andstæðurnar og koma á
friði í kirkjunni, en það er ófriðurinn, sem
fyrst og fremst stendur henni fyrir þrifum.
Muller er strangur nazisti og hefur tekið
upp mjög eindregna baráttu fyrir kenning-
um þeirra. Ein þjóð, eitt ríki og ein kirkja
í anda þjóðernisjafnaðarstefnunnar, sam-
einuð þýsk þjóðrækniskirkja, það er hug-
sjón hans. Hann fylgir t. d. út í æsar
kenningunum um rjett og gildi hins hreina
aríska kyns, og þar af leiðandi hafa verið
útilokaðir úr kirkjunni ýmsir prestar, t. d.
af gyðingaætt. Mikið af mótstöðunni gegn
ríkiskirkjunni, er mótstaða gegn þessum og
þvílíkum skoðunum, en fyrst og fremst al-
menn andstaða gegn því, að kirkjan sje
notuð í pólitískum tilgangi. Á kirkjuþinginu
í Fanö, sem fyr er nefnt, voru samþyktar
ályktanir um það, að kirkjan skyldi vera
óháð stjórnmálaflokkum og ekki blanda sjej-
í mál þeirra. Ennfremur var þar lýst yfir
samúð með kristnum söfnuðum í Þýzka-
landi, og sjerstaklega með andstæðingum
klúllers, og var lýst vantrausti á því, að of-
beldi væri beitt við andstæðinga ríkisbisk-
upsins.
En það hefur veríð eitt höfuðákæruefnið
á Múller og Jáger, að þeir hafi farið með
offorsi og ofsóknum á hendur andstæðing-