Alþýðublaðið - 28.09.1963, Blaðsíða 13

enær
ANTONIN NOVOTNY, íorseti í Prag geti verið undanfari stefnu
Tékkóslóvakíu, gerði róttæka sem verði á þá lund, að yngri og
hreinsun í stjórn sinni um helg- dugmeiri menn verði settir í mikil
stafi af efnahagsörðugleikum
Tékka. Formaður skipulagsnefnd-
arinnar, Alois Indra, var sviptur
ina og fórnaði nánustu og elztu vægar stöður í flokknum og.stjórn því embætti en skipaður sam-
inni. göngumálaráðherra og Vladislav
Krústjov forsætisráðherra mun Krutina, fv. landbúnaðarráðherra,
var skipaður matvælaiðnaðarráð- j
herra.
Aðrir ráðherrar, sem voru skip- |
aðir voru þessir: Jira Burian (land
búnaðarmálaráðherra), Richard
Dvorak (fjármálaráðherra), Cest-
mir Cisar (menntamálaráðherra),
dr. Frantisek Vlasak (formaður
ríkisnefndar þróunar og samræm-
ingar á sviðum vísinda og
tækni), og Josef Odvarka orku-
málaráðherra).
Stefan Gasparik var skipaður
forstjóri miðstjómar iðnaðar í
héruðum landsins og Michael
Chudnik og Vincenc Krahulac,
sem báðir eiga sæti í slóvaska
Þjóðarráðinu, voru skipaðir ráð-
harrar án ráðuneytis.
Cisar var áður ritari miðstjóm-
arinnar. Dvorak var sendiherra í
Sovétrikjunum frá 1959 þar til í
janúar í ár, en þá varð hann for-
maöur nefndarinnar, sem dr. Vla-
sak hefur nú verið skipaður for-
maður fyrir.
samstarfsmönnum sínum, þar á
meðal Viliam Siroky, sem liefur
verið forsætisráðherra Tékkósló-
vakíu síðastliðin tíu ár. Tveir vara
forsætisráðherrar og nokkrir aðrir
ráðherrar voru einnig reknir.
Talið er, að staða Novotnys
sjálfs hafi veikzí mjög við þessa
hreinsun og sú spurning vaknar,
hve lengi honum muni takast að
halda völdunum. Hreinsunin er
talin sigur fyrir andstæðinga
stalínismans í Tékkóslóvakíu.
Einnig er talið, að með þessu sé
Novotny að beina ásökunum á
hendur honum vegna erfiðleika. í
landinu frá sér sjálfum. Hér er
um tvennskonar erfiðleika að
ræða, pólitíska og efnahagslega.
Pólitísku erfiðleikarnir em af-
leiðingar, sem aftökur fjölda hátt-
settra stjórnmálaforingja og ráð-
herra 1952 hafa haft í för með sér.
Helztir þessara foringja voru þeir
Rudolf SÍansky, aðalritari flokks-
ins, og Vlado Clementis, utanrík-
isráðherra. Novotny átti sjálfur
ríkan þátt í því, að leiðtogarnir
vom sakfelldir fyrir að vera „land
ráðamenn og útsendarar banda-
rískra heimsveldissinna”.
Novotny forseti virðist reyna
fyrir hvern mun að forðast það, að
verja opinberlega hlutverk sitt í
dómsmorðinu, sem nú hefur verið
viðurkennt sem slíkt í Prag.
Erfiðleikarnir í efnahagsmálum
lýsa sér í skorti á matvælum og
rafmagni, en þessi skortur hefur
verið ríkjandi í marga mánuði.
Aukning framleiðslunnar í iðnaði
hefur minnkað til muna, og í
fyrra var framleiðslan svo lítil,
að leggja varð efnahagsáætlun
ríkisins á hilluna.
ekki vera sérlega ónægður með
Novotny, enda hefur hann gégnt
mikilvægustu embættunum í
flokknum og stjórninni lengi og
verið hikandi í baráttunni gegn
stalínisma.
★ NYIR MENN
í greinargerð miðstjórnar
tékkneska kommúnistaflokksins
fyrir brottrekstri Sirokys úr enib-
ættum hans í stjórninni og flokkn-
um sagði, að hann hefði verið
sviptur störfum vegna vissra iriis-
taka í stjórnmálastarfsemi hans
áður fyrr og vegna þess að hann
hefði ekki hlýtt fyrirmælúm
flokksins.
. Hinn nýi forsætisráðherra er Jo-
zef Lenart, sem er fertugur að
talin rökrétt afleiðing þeirrar
stefnu, sem lýst var yfir á flokks-
þingi tékkneskra kommúnista 'í
fyrra og harðnað hefur síðan.
* EFNAHAGSÖRÐUGLEIKAR
Nokkur ólga hefur verið í Tékkó
slóvakíu undanfarna mánuði vegnf
hins bágborna ástands í efnahags
málunum, en áætlanir hafa ekk:
staðizt. Nú hefur verið tilkynnt,
að miðstjórn kommúnistaflokks-
ins í Tékkóslóvakíu hafi sklpað
fjórar nefndir, efnahagsmála-
nefnd, landbúnaðamefnd, nefnd,
sem á að fjalla um hugmynda-
fræðileg vandamál og nefnd, sem
á að fjalla um lífskjör almennings
í landinu. Þessar nefndir eiga að
beina sérstakri athygli að grund-
vallaratriðum stefnu flokksins í
efnahagsmálum.
Novotny forseti hefur lýst því
vfir, að þessar ráðstafanir muni
ænnilega verða til mikilla bóta.
Dn talið er, að meira en betri
skipulagningar sé þörf, bæði ann-
arra og frjálsari ráðstafanna og
innarra manna.
Samyrkjubúskapurinn í Tékkó-
slóvakíu hefur gefizt illa og áhrifa
þess er enn mjög vart í iðnaði er
joginn talinn hafa verið spenntur
of hátt, en sagt er, að góð skipu-
lagning hafi vei’ið eitt af því fáa,
sem kommúnisminn gæti réttlætt
sig með í Tékkóslóvakíu. Kommún
isminn hafði upp á lítið að bjóða
þegar kommúnistar rændu völdun-
um 1948. Lífskjörin vóru tiltölu-
'ega góð, margs konar samvinnu-
fyrirkomulag var í landbúnaðin-
um og vakti það aðdáun margra.
Kommúnistaríkin öfunduðu Tékkó
slóvakíu og kölluðu hana hina sós-
íalísku Ameríku.
NOVOTNY
★ ÓLGA í SLÓVAKÍU
Fall Sirokys kemur ekki á ó- j
vart. Síðan í vor hafa mennta- 1
menn í Slóvakíu krafizt þess, að
hann verði rekinn, og þeir hafa
sakað hann fyrir opnum tjöldum
um að bera ábyrgð á Slansky-rétt-
arhöldunum fyrir tíu árum. Eins
og áður segir sökuðu þeir hann
um að hafa staðið að baki herferð-
inni gegn hinni svokölluðu „þjóð-
ernisstefnu” í Slóvakíu, sem
/leiddi til handtaka og réttarhalda.
Novotny .forseti, sem einnig er
ritari flokksins, virtist vilja verja
forsætisráðherrann í sambandi
aldri. Hann héfur verið formað- við ásakanirnar gegn honum varð
ur slóvaska Þjóðarráðsins síðan í andi kúgun og réttarhöld á S.talín-
fyrra og mikilvægt er talið, að tímanum. Eitt sinn aðvaraði No-
Novotny skuli hafa lifað af allar hann hlaut flokksskólun sína í votny alla þá, sem reyndu að
breytingar, sem orðið hafa á und- Moskvu á tímabilinu eftir lát Sta- heyja baráttuna gegn persónu-.
anförnum ’árum austan járntjalds-1 l’ns á árunum 1953 56. Hann dýrkun án samþykkis flokksins og
ins. Bæði hann og Siroky, sem nú tók þátt í slóvösku uppreisninni sagði, að þeim yrði réfsað. Þrátt
hefur verið rekinn, gegndu mikil- 1944. Var áður starfsmaður skó- fyrir það var hert á herferðinni
verksmiðju og síðar verksmiðju- gean Stalínismanum, og þegar æ
stjó’i og meðlimur miðstjómar fleiri fórnarlömb hreinsana Sta-
ínnar. ; línstímans fengu uppreisn æru
Nýi forsætisráðherrann er_ álit- varð ljóst að Siroky mundi ekki
inn sérfræðingur í efnahagsmál- geta haldið stöðu sinni.
sést að nokkru um og hafa góð samskipti við Um það leyti :sem bera tók á
flokkurinn gerði helztu hugmyndafræðinga Rússa. ólgunni í Slóvakíu var annar sló-
Talið er, að hann muni gera ráð-! vaskur stalínisti, Karoli Bacilek,
stafanir til þess að bæta efnaliag
Tékkóslóvakíu og gegna mikil-
vægu hlutverki i túlkun réttar-
★ LIFSEIGUR
Ýmsir hafa furðað sig á því
að
vægum embættum á tíma Stalíns
og sagt var, að ef breytingar yrðu
gerðar mundu báðir verða látnir,
hverfa.
Novotny hefur notið stuðnings
Krústjovs, sem
leyti á því. að
hann en ekki Siroky að forseta
1957. En Novotny hefur haldið því
fram, að hann hafi ekki verið í
forystu flokksins á verstu árum
Stalínstímans og gefið í skyn, að haldanna í Tékkóslóvakíu á tímum
Stalín hafi vantreyst honum. Stalíns og í ákvörðunum um,
Gagnrýnin hefur fremur beinzt hverjum skuli kennt um þau.
að Siroky en Novotny, enda er Si-
roky Slóvaki og Slóvakar hafa
aldrei getað fyrirgefið honum að
hafa stefnt „slóvöskum borgara-
legum þjóðernissinnum” fyrir
rétt.
Eins og sjá má hefur Novotny
verið valdamesti kommúnistinn í
Tékkóslóvakíu um árabil. Forsæt-
isráðherraskiptin eru talin benda
til þess, að játað sé ótvirætt, að
Novotny hafi sætt vaxandi and-
spyrnu innan flokksins síðustu
mánuðina.
Talið er, að það sem gerzt hefur
Ekki er ljóst hvort hinir ráð-
herrarnir hafi verið hreinsaðir á-
samt Siroky vegna pólitískrar for-
tíðar þeirra. Það voru tveir vara-
forsætisráðherrar, Jaromir Dolan-
sky og Ludmila Jankocova, sem
voru svintir störfum og auk þess
fjórir aðrir ráðherrar: Dr, Fran-
tisek Kahuda (menntamálaráð-
herra), Julius Duris (fjármálaráð-
herra), Josef Krosnar (matvæla-
ráðherra) og Frantisek Vokao (sam
göngumálaráðherra).
Ekki er talið ólíklegt, að fall
fjögurra siðastnefndu ráðherranna
1 rekinn úr forystu flokksins, og i
síðasta mánuði var gengið skrefi
Iengra í baráttunni gegn Stalín-
ismanum þegar Rudolf Slansky og
forvíg;smennirnir átta, sem voru
dæmdir ásamt honum 1952, fengu
fulla lagalega uppreisn æru.
Af hálfu ýmissa voru bæði Si-
roky og Bacalek sakaðir um að
hafa verið samsekir um þessi og
önnur réttarhöld, og háværar radd
ir voru uppi um það, að fjarlægja
vrði forsætisráðherrann. Svo
virðist sem þessi barátta liafi hald-
ið áfram allt þar til Novotny varð
að láta undan.
Fall Siroky þykir sýna, að stjórn
hans hafi orðið að láta undan al-
menningsálitinu í Slóvakíu þrátt
fyrir tilraunir til þess að þagga
niður gagnrýnina. Fall hans ei
Frá Félagi matvörukaup- | Þá er það ennfremur vitað, að á
manna og Félagi kjötverzlana yfirstandandi ári liafa þegar orðið
í Reykjavík. þrjár launahækkanir hjá starfs-
1 mönnum fyrirtækja þessara, auk
MIÐVIKUDAGINN 18. september allverulegra hækkana á ýtnsum
sl., héldu Félag matvörukaup- öðrum kostnaðarliðum. Er því
manna og Félag kjötverzlana' í sýnilegt, að á árinu 1963 kemur
Reykjavík sameiginlegan fund í afkoma þessara sömu fyrirtækja
Iieikhúskjallaranum og var fund- til með að verða ennþá lakari.
arefni, verðlagsmál, rekstrargrund Verðlagsyfirvöldum' hefur verið
völlur matvöruverzlana og afkoma gerð fullkomin grein fyrir þessu,
þeirra. bæði nú og áður, og verður nú
Á vegum félaganna hefur verið eigi lengur hjá því komizt, að leið-
starfandi að undanförnu, verðlags rétta gildandi verðlagsákvæði
málanefnd sem m. a. hefur haft þannig, að fullt tillit sé tekið til
það hlutverk á hendi, að rannsaka eðlilegra þarfa fyrirtækjanna.
rekstrargrundvöll og afkomu mat- ; Á fundinum var eftirfarandi til-
vöruverzlana. Ólafur J. Ólafsson, laga samþykkt:
löggiltur endurskoðandi, hefur | Almennur sameiginlegur fundur
staðið fyrir rannsókninni, og var ur Félags matvörukaupmanna og
hann mættur á fundinum og Félags kjötverzlana í Reykjavík,
skýrði niðurstöður rannsóknar haldinn í Leikhúskjallaranum,
sinnar og nefndarinnar. Til grund miðvikudaginn 18 sept. 1963, felur
vallar rannsókninni voru lagðir verðlagsmálanefnd félaganna að
rekstrarreikningar verzlana fyrir vinna að því við verðlagsyfirvöld,
árin 1961 og 1962, en þar sem við- ! að fá leiðréttmgu verzlunarálagn-
komandi verzlanir eru misgamlar, I ingar til samræmis við raunveru-
reknar ýmist í einkaeign eða hluta lega þörf fyrirtækjanna, sem
félogum, voru gerðar viðeigandi rannsóknir nefndarinnar hafa
breytingar á einstaka liðum reikn- sýnt.
inganna, til þess að gera þá sam- Ef slík leiðrétting fæst ekki án
bærilega hvern öðrum. Niðurstaða ástæðulausrar tafar hjá verðlags-
rannsóknanna sýnir, að á árinu
1961 og 1962 hafa matvöruverzlan-
ir almenrit verið reknar með halla
og það enda þótt laun éiganda eða
yfirvöldunum, telur fundurinn rétt
að benda á. að óhjákvæmilegt cr
að verzlunin sjálf leiðrétti álagn-
inguna til samræmis við sannan-
vextir af eigin fé væri ekki reikn- lega þörf fyrirtækjanna, til þess
að til gjalda viðkomandi fyrir- að greiða raunverulegan kostnað
tækja. við dreifingu vörutegundar”.
óskar að ráða nokkra senaisveina, ennfremur
böm eða fullorðið fólk til að bera blaðið til
áskrifenda víðs vegar um bæinn.
Afereisla AlþýðublaSsins
Sími 14 900
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 28. sept. 1963 13