Alþýðublaðið - 12.04.1964, Blaðsíða 3

•/j ll■lllllllllllllllllllllllllllllllallll|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||l||4|||||, iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiii 11111111111111111 iiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiuii■iiiiim niniiiiin,|,|i 1111,11 |,|,|,,|||M,iiiu,|mii 1,1,||,,|!,,,, ,imi„,lmi,|,|,ni,„||,n„,|||,|,|||,||||„„|||„|,||„|,„„„,|„|,|„„|,||||l||„||,,|„|,|||,||,í|,,M|l,„„l„„,|,„„,||||,njf,,iil|„„|,i,i„ii„iii„ini„iiin'Q
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiii
in n11111111111111111111111111111111111 iii ii ii
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii,iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii«iiiiiiiii«iii«iiiii«iniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
— Þú ættir að fara suður í
Hafnarfjörð, og tala við Svein
Þorbergsson, vélstjóra, hann
verður 65 ára á sunnudaginn,
og liefur eflaust frá ýmsu að
segja. Ég er búinn að hringja
til hans og þú mátt koma kl.
1.30 á morgun.
Þetta sagði ritstjórinn við
mig í gær, og nú er klukkan
rúmlega 1.30 þegar ég kný dyra
á húsi númer 17 við Öldugötu
í Hafnarfirði. Til dyra kemur
þrekinn maður, glaðlegur á
svip og býður mér til stofu, er
við höfum fullnægt öllum kynn
ingarformsatriðum.
— Seztu Þar sem þú vilt vin-
urinn, segir hann, og láttu fara
vel um þig.
Ég tek hann á orðinu og sest
í djúpan hægindastól, einn af
þessum gömlu, þægilegu hæg-
indastólum.
Hann býður mér vindil og
segir:
Gísla í Sauðlauksdal, en hann
átti mörg börn og afkom-
endur.Afi hans var Björn í
Sauðlauksdal, en hann er sagð-
ur hafa fyrstur manna ræktað
kartöflur á íslandi. Föðurafi
minn Bjarni, bjó í Tálknafirði,
en hans kona var Elísabet
Árnadóttir. Hún varð 101 og
liálfs árs gömul. í þeirrl ætt er
mikið langlífi og vurða flestir
86 til 88 ára. Elísabet fæddist
10. janúar 1839 og dó vorið
1941, mikilhæf kona. Þegar hún
varð 100 ára átti séra Jón ís-
feld á Bíldudal samtal við hana
sem birtist í einhverju blaði.
Árið 1919 kom ég fyrst hing-
að suður, og fór á vertíð í Sand-
gerði. Jú, blessaður vertu, ég
fór snemma á sjó, strax sem
krakki, svo á skútur fyrir vest-
an. Formaður varð ég innan við
tvítugt á árabátum. Það var
fyrir ýmsa menn, til dæmis
Ragnar Einarsson, á Fífu-
hvern fjandann ég ætli að gera,
en ég segi honum að mig langi
til að koma vélinni af stað aft-
ur. Síðan flæ ég hvíta roðið af
tindabykkjunni, og sker í lengj
ur. Þessum lengjum vafði ég
svo utan um gúmmíið og upp-
röktum taumum þar utanyfir
og nú hélt. Við drógum alla lín-
una og fiskuðum vel. Á heim-
leiðinni notuðum við segl með
vélinni og þegar við komum að
Kóp, mættum við Esju gömlu.
Skipstjóri á henni þá var Þór-
ólfur heitinn Beck. Hann
liringdi frá Patreksfirði og
kvaðst hafa séð lítinn vélbát út
við Kóp, og hefði sá haft segl
uppi. Hann hélt að eitthvað
væri að hjá okkur.
Ég var í hákarlalegu með
Magnúsi Sveinssyni frá Neðra
Bæ. — Eitt sinn fórum við
í legu um kvöldið á föstu-
daginn langa, árið 1918 Þá
SPJALLAÐ VIÐ SVEIN ÞORBERGSSON VÉLSTJÓRA
Blessaður verlu, ég hef ekki
frá neinu sérstöku að segja, hef
lifað ósköp venjulegu lífi og
aldrei lent í svaðilförum, svo
heitið geti.
Nei, ég er ekki úr Hafnar-
firði, ég er fæddur og uppalinn
á Klúku í Fífustaðadal í Ketils-
dalahreppi í Arnarfirði. Klúka
var ekki sjávarjörð, liún var
landjörð, frammi í dal.
Þessa jörð átti afi minn,
Sveinn Gíslason, og hann fékk
hana í arf eftir föður sinn, en
faðir hans, Gisli Jónsson, átti
bæði Klúku og Kirkjuból og var
efnamaður á þeirra tíma mæli
kvarða. Gísli var sonur Jóns
timburmanns, en hann sigldi
ungur til Danmerkur og
nam þar beykisiðn og húsa-
smíði. Hann smíðaði meðal
annars verzlunarhúsin á
Patreksfirði, Bíldudal, Flateyri
og á ísafirði í Neðsta-, Mið og
Efstakaupstað. Einnig smíðaði
hann hina frægu Hagastofu, en
hún var fyrsta timburbyggingin
á Barðaströnd. Það var fínt
lnis, svo fínt að þeir sem sváfu
þar, máttu ekki hafa nætur-
gögn inni hjá sér, en nætur-
gögn voru þá trédallar, og urðu
að fara í útihús til að gera
þarfir sínar. Þessu urðu margir
gramir og sumir urðu jafnvel
veikir af að fara fáklæddir út í
kuldann.
Eigendur Hagastofu voru
mjög ríkir og geymdu gull- og
silfurdali sína í tunnum. Þá
var öll mynt slegin en engir
seðlar til. Svo brann Hagastof-
an og þá var silfrið og gullið
hirt úr rústunum, bráðnað í
heliur. Um atburðinn var þetta
ort:
Góður og réttvís guð er hann,
sem gáir af himnum ofan.
Það var mikið þegar brann
þar í Hagastofan.
Móðuramma mín Iiét Þuríð-
ur Gísladóttir, dóttir séra
stöðum, Valgeir Jónsson, skó-
smið á Bíldudal og einnig fyrir
Pétur Bjarnason, skipstjóra.
Svo var ég líka mcð bát fyrir
sjálfan mig.
Á varðskipið Ægi fór ég
1929 og hef verið ó flestum rík-
isskipunum síðan. Reyndar fór
ég í afleysingar á önnur skip á
stríðsárunum, til þess að fá
meira kaup við sigldum til
Englands. Svo hef ég verið að-
stoðarvélstjóri lijá Eimskip.
— Nei, það kom aldrei neitt
alvarlegt fyrir, ég var heppinn.
Það hefur aldrei þurft að slefa
skipi sem ég hef verið á, þessi
fimmtán ár hjá ríkisskip.
Einu sinni bilaði hjá mér
múffa sem tengir saman skrúfu
ásinn og milliásinn. Það var á
báti sem ríkið leigði, engin tal-
stöð og ekki liségt að kalla á
hjálp. Ég fékk fjögurra punda
línu hjá skipstjóranum og sí-
vafði múffuna með henni og
síðan bleytti ég línuna með sjó.
Þannig keyrðum við 12 mílur
til hafnar og jós ég sjó á línuna
annað slagið, annars hefði liún
þornað og þar af leiðandi togn-
að og þá liefði múffan ekki
haldið.
Eitt sinn reri ég með dugn-
aðarmanni frá Bíldudal. Við
þurftum að róa nokkuð langt
eða tvo tíma frá Kóp. Þegar við
vorum að leggja línuna brotn-
aði olíurör og vélin stanzaði.
Nú voru góð ráð dýr. Þá datt
mér í hug að flá gúmmíið af
stigvélinu mínu skera það í
lengjur og sívefja rörið með
þeim. Þetta hélt í tíu mínútur,
eða nógu lengi til að leggja
línuna. Þá tognaði gúmmíið og
hélt ekki lengur. Við byrjuðum
strax að draga, frá sama enda.
Það var erfitt þar sem vélin
var stopp og ekki liægt að and-
æfa. Við vorum fimm á, ég
frammá að draga, en hinir f jór-
ir afturí að andæfa á lín-
unni. Nú kemur tindabykkja
á krók og hætti ég þá að draga
og sct fast. Skipstjórinn spyr
gerði ofsaveður, fyrst af norð-
an og síðan af norð-austan.
Sem dæmi um hvað veðrið var
mikið get ég sagt þér að bónd-
ann á Borg hrakti í sjóinn á-
samt 60 ám.
Við vorum fimni á, Magnús
formaður, tveir synir hans, fóst
ursonur og ég, systursonur
hans..
Þegar við höfðum légið nokk
uð lengi skall veðrið á. Sjórinn
kom á undan. Veðrið var svo
mikið að báturinn þoldi ekki
seglin, aðeins mastrið og reið-
ann. Við jusum og börðum
klaka, en frostið var 16 stig.
Magnús stýrði undan sjónum
inn fjörðinn. Þegar við vorum
komnir á móts við Bakka, sem
stendur við miðjan fjörðinn,
kom rokið á móti okkur og var
ekki um annað að ræða en
keyra upp. Það var brim við
ströndina, en áður en við tók-
um lag, sagði Magnús: Róið í
herrans nafni, það getur stafn
stungizt, en það mun fara beint.
Sú varð líka raunin. Þegar við
lentum voru margar hendur á
lofti til að taka á móti okkur og
var báturinn borinn á þurrt.
Þegar þetta gerðist bjó á
Bakka Jón Hallgrímsson, faðir
Gísla Jónssonar fyrrverandi al-
þingismanns. Hjá honum var
statt alimargt manna, enda
höfðu verið sendir menn inn
með firði til að leita okkar, en
farið var að óttast um okkur
vegna veðursins. Á Bakka feng-
um við yndislegar móttökur,
enda var Jón orðlagður öðlings-
maður.
Aðfaranótt páskadags héld-
um við heim í Selárdal, en þar
áttum við heima þá.
Fífustaðaáin var uppbólgin og
féll auk þess flóð upp hana.
Magnús bar okkur yfir, tvoí
einu. Fullorðinn í bak, en ung-
ling í fyrir í hvorri ferð. Hann
var lieljarmenni að burðum. —
Fötin hans sprungu á eftir í
frostinu, þegar hann gekk heim
til sín, klukkustundar gang.
flMMU„„iiiiiiiiiiiiiiiiiuuiiiiiiii„„iiiiiiiii„„„i„„i„i„iiiiiiiiiiui„ii„iiii„„iii„ii„i„„iiiii„iii„i„iiiii„ii„iii"ii"""""iiiii"ii"i""""i-ii"""""""""""""""">i,mV
Þegar egnt var fyrir hákarl
var settur út poki, fylltur af
grjóti og grúti, en hákarlinn
rann á lyktina. Venjulega vor-
um við með 2 til 3 hákarlaífær-
ur, stóra króka með keðju í og
járn eða blýlóðum. Krókurinn
var fylltur af ferköntuðum sel-
spiksbitum og hestaketi á víxl,
þannig að beitan var nokkurs-
konar kokkteill. (Oft var heill
selur, lítill kópur, settur í
tunnu og rommi hellt á, hann
var nefndur rommselur og var
bezta beitan fyrir hákarlinn.
Færið var þungt, en maður
sat á þóftu og brá því yfrum
axlirnar og hélt við með ann-
arri hendi, hinni hélt maður út
fyrir borðstokkinn til að finna
ef léttist, til að vera nógu fljót
ur að gefa eftir. Þegar hákarl-
inn tekur, rennir hann sér á
bakið og gleypir agnið. Þá
hverfa þyngslin og er um að
gera að vera snöggur að gefa
eftir tvö til þrjú handföng, svo
hann gleypi vel. Svo er tekið í.
Við hirtum alltaf lifrina. Þeg-
ar við hirtum hákarlinn var
hann settur á tamp, sem kallað
er. Þá var skorið gat á trjón-
una á honum og tó í gegn. Síð-
an var sett fast í röng í bark-
anum og einnig bundið um
tampurinn á milli hákarla á
kampinum og sett fast í skutn-
um. Stundum var bundið um
síðuna og sett fast í langvisu.
Svo var róið undir til lands. Oft
voru 5-6 hákarlar á hvert borð.
Við vorum vel klæddir í há-
karlalegunum, í ullarfötum
innst, svo í góðum fötum og
brók og skinnstakki utanyfir.
Fötin voru öll íslenzk, nema
sjóhatturinn, hann var keyptur
í búð. Skórnir voru venjulegt
sólaleður, opnir að framan og
aftan. Sjóskóþvengirnir voru
lífheldir en mittisólin veikari.
Ég flutti til Hafnarfjarðar
frá Bíldudal, árið 1926 og hef
átt hér heima síðan, utan tvö
ár í Reykjavík. Jú jú, en ég
kann vel við mig hér. Ég kann
vel við mig allsstaðar. Það er
allsstaðar gott að vera ef heils-
an er góð og nóg er að gera.
— Nei, góði minn, ég verð
ekki heima á sunnudaginn, en
það er af tilviljun, ég er nefni-
lega boðinn í veizlu til vinar
míns, það á að ferma dóttur
hans þann dag.
Ég ætlaði ekki að hafa neitt
umstang þó ég væri sextíu og
fimm ára. Það er nær að láta
það bíða þangað til ég verð sjö-
tugur, ef ég lifi svo lengi.
Ég hef ekki frá neinu merki
legu að segja ,ég hef ekki lif-
að viðburðaríka æfi. En ég skil
ekkert í því hvernig þið hafið
vitað um afmælið mitt.
En ég er ánægður með lífið,
á góða konu og mannvænleg
börn, enga óvini en marga vini.
Á mánudaginn fcr ég til sjós
með Skjaldbreið — R-Lár.
Vantar fólk
í filskaðgerð o. fl. — Miikil vinna.
ísfélag Vestmannaeyja
Uppl. gefur Einar Sigurjónsson,
súnar 1100 og 1381.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 12 -apríl 1964 3
'"ii"i"""""iii""i"iii"iiiiiii„„ii"i"ii„iiiiiiii„„ii„„ii„"„„iiiiii„„i„i„ii„„„„„ii„i„i.iiii„„„„fiiiiii„iiii 1111111111111111111111 .iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiim >iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii„iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii„iiiiiiiiiiiiiii„iiiiiiiii„„iiiiiiiiiiiii„„iiiiiii„ii„„„|||l|l|,mv^