Skólablaðið - 01.09.1911, Blaðsíða 3

SKÓLABLAÐIÐ
131
Líka sé eg miklu meira skaða við málskemdina sem orðin er á
1. pers. flt. viðtengingarh., að hún hefir tekið upp framsögulegar
myndir, en heldur þó í þálíð /-hljóði sínu t. d. veldnm, tœkjum,
(f. veldim, tækim). En allar þessar ljótu afmyndanir eru svo
gamlar að enginn ræður við það lengur. Með þetta lœknirs
o. s. frv. mun því (sem víðar) hollast að vera vægur í dómum.
Fyrir mitt leyti finst mér meiri skaði í því að nfs-merkið r er
horfið í orðum sem staurr, hamarr, hauss o. s. írv. Þar er
meira samræmi í færeyskunni, er einnig í slíkum orðum hefir
ur t. d. stórur, ísur o. s. frv.
Eigi á vel við að demba í sameiginlegan flokk orðum sem fundur
og köttur, því orð af /-stofnum og u-stofnum, jafnvel í beygingafræði
nútíðar-íslensku, eigaekki samstöðu. Orðin/ú/arog maður hefðiátt
samstöðu við orðið vetur, en alls eigi við orðin faðir og bróðir.
í heildinni eru beygingardæmin óþarflega margbrotin, en það
kemur af skiftingar-grundvellinum hjá höf. Einfaldasta skiftingin
og hægasta til ljósrar útskýringar og þá um leið auðlærðasta,
verður að skifta eftir orðstofnum. Sú aðferð er bæði vísindalegri
og nær líka vel tilganginum, því þótt hún sé gerð eftir einkenn-
um, sem sumpart eru horfin úr tungunni, þá eru enn í dag svo
miklar menjar eftir af þeim að hún verður yfirleitt best, einnig
fyrir íslensku nútímans.
í beygingum lýsingarorða hefði verið betra við sýnisdæmið
á hluttaksorðinu valinn að sýna einnig fornmyndina íþeimtveim
föllum (nf. og þlf. et. kk) þar sem hún er frábrugðin nú: valiðr og
valðan. Eigi get eg fallist á, að það sem réttu heiti nefnast
fleirfaldstölur: einir, tvcnnir, þrennir, fernir tákni tvendir og ekki
annað, því »tyennar skeifur« t. d. táknar þó eflaust tvær fern-
ingar af skeifum (=8 skeifur). Þá er það alt ónógt og villandi
í bókinni sem sagt er um úrfellingu á / þarna í viðskeytta grein-
inum. Úrfellingin fer eigi eftir því hvort hljóðstafur fer á undan,
heldur verður það að vera grannur hljóðstafur (a, i, u), því
eftir breiða hljóðstafi er / haldið í einatkvæðu myndum grein-
isins t. d. bœinn, brúin, stráið, en hverfur í enunl tvíatkvæðu:
bœnum, brúnni, nema í hvk. stráinu. Og auk þess sem grein-
irinn fellir / sitt eftir r í nf. og þlf. flt., þá missir hann það
vanalega líka í þgf. eint. í kk. allra orða er þar geta /-laus verið.