Alþýðublaðið - 13.07.1965, Blaðsíða 7

■S7/ÍU:yieKl!E\
GUMMlúG&Ag'
ínFTPtHtMÍ
WRStílF’TI T~
TO-VirtriíUi
■fíSKfXjCtH

Grein þessa skrifa'ði Haralil-
ur Ásgreirsson, verkfræðing
urí síðasta tölublað Tímariís
Verkfræðingafélags íslands.
Fjallar hann þar um mjög
athyglisvert efni, og telur A1
þýffublaðið, aff grcinin eigi
erindi til sem flestra. Höf-
um viff því fengiff gófffúslegt
leyfi til aff birta hana hér.
SVO sem alkunnugt er orðið voru
BÍðastliðið sumar framkvæmdar,
að tilhlutan Einars Guðfinnssonar
hf., Bolungarvík, tilraunir með
eildanflutninga 'í tankskipi. Mikið
hefur verið skrifað og rætt um
þessa tilraun, en skýrsla okkar
Hjalta Einarssonar um hana birt-
ist í 22. tölublaði Ægis 1964.
Ritnefnd TVFÍ hefur nú snúið
sér til mín sem hugmyndasmiðs að
þessum tilraunum og óskað þess,
að ég gerði nokkra grein fyrir
vali mínu á búnaði og hugmynd-
um um áhrif slíkra flutninga fyrir
fiskveiðarnar og fiskiðnaðinn.
Tildrög þess að hugmyndin
vaknaði voru þau, að ég hafði ver
ið fjölskylduráðunautur við bygg-
ingu verksmiðjunnar í Bolungar
vík, en eftir að verksmiðjan var
fullbyggð brást síldveiðin alger
lega fyrir Vesturlandi, en á und
anförnum haust- og vorvertíðum
hafði verið mildl framleiðsla á
síldarafurðum á Suðvestur- og
Vesturlandi.
Hlutverk verksmiðjunnar er að
yinna fiskúrgang, sem til fellur
á staðnum, og opna möguleika á
ýmiskonar síldariðnaði. Verksmiðj
an átti þannig að geta aukið starfs-
tíma iðnfyrirtækjanna á Staðnum,
auk þess að vera sjálfstætt fram-
leiðslufyrirtæki.
Árið 1957 skrifuðum við Hjalti
Einarsson grein í TVFÍ, þar sem
við minntumst á sjókælingu á
fiski í tönkum fiskiskipa, og rökt-
um möguleika sem því væri sam-
fara.
Hugsunin um það að nota tank-
skip til flutninga, bæði á bræðslu
og annarri vinnslusíld, var því
Btrax mjög aðlaðandi. Kostir tank
ekipslns til þess að leysa þetta
hlutverk af hendi eru líka meiri,
þegar litið er á möguleikana á því
að lesta skipin á miðunum. Staf-
ar þetta af því að tankskipin eru
miklu lægri og stöðugri á vatninu
en önnur samstærða flutninga-
skip. Að þessu athuguðu virtist
hinn tæknilegi aðalvandi vera
fólginn ‘í þvi að finna réttan dælu-
búnað fyrir slíkt skip, auk þess
sem miklar upplýsingar vantar enn
um geymsluhæfni fisks í slíkum
tönkum.
Fjöldi tegunda og gerða er til af
dælum, sem geta dælt fiski. Öll-
um þessum dælum er það sameig
inlegt, að þrýstingur andrúms-
loftsins rekur fiskinn að sogopum
þeirra. Afköst þeirra eru því fyrst
og fremst háð flatarmáli sogopsins
og þeirri lyftjhæð, sem loftþrýst
ingurlnn vlnnur á móti.
Dælur munu vera allmikið not-
aðar við strendur. Chile og Perú,
til þess að dæla smásíldinni upp
úr nótinni — aðallega miðflótta-
aflsdælur. Ég stóð fyrir tilraun
með slíka dælu vorið 1963. Var
tilraunin gerð á m.s Hafrúnu ÍS
400 og voru allir, sem að þeirri til-
raun stóðu, sammála um að árang
ur væri neikvæður. Nú er hins-
umini i uutuuu.
Harctldur Ásgeirsson, verkfræðingur:
íldarflutningar,
tilraunir og horfur
vegar. verið að gera aðra slíka til-
raun, og má vera að betri árang
ur náist. Vafasamt verður þó að
teljast, að dælubúnaður fiskiskipa
hafi verulegan hagnað í för með
sér, nema hagkvæmt reynist að
landa með sama búnaði. Ber þar
til, að háfunartækni flotans er nú
orðin svo mikíl, að 150 tonna af
köst á klst, eru orðin algeng.
Ólíklegt má telja að hagur vei'ði
að því, nema þá í mjög fáum til-
fellum. í flestum tilfellum myndu
bæði skipin þurfa að bíða meðan
LOFTFUÆt.!
At>

Teikning af síldardæiu.
verið er að draga nótina, ef flutn-
ingaskipið væri þá á annað borð
nærri.
Verkefnið var því að setja saman
hagkvæma aðferð til þess að dæla
síldinni með miklum hraða úr
fiskiskipinu yfir í tankskipið og
til þess að dæla upp úr tönkunum
án þess að því fylgi efnistöp eða
venulegar skemmdir á síldinni.
Þegar síld er flutt til bræðslu
verður að gera ráð fyrir að hún
verði orðin nokkun-a daga gömul,
þegar hún kemur á áfangastað. Þá
er mikilvægt að geta landað án
verulegrar vatnsíblöndunar, því
ella verður að gera ráð fyrir mikl
um efnistöpum (allt að 10%) í
vatnið.
Til þess að koma síld í dauða-
stirðni til að mora þarf 15—20%
af vatni og tekur blandan þá upp
flæðieiginleika vatnsins. Ef slíkri
blöndu er dælt, verður þó vatns-
ílæðið miklu meira en.samsvarar
blöndunni, og reynslan - sýnir að
þetta vatnsflæði verður gjarnan
jafnt rúmtaki fisksins eða jafnvel
eitthvert lágt margfeldi af því.
Nauðsynlegt er því að bæta mjög
miklu vatni í sildina ef forðast á
að dælan dragi loft gegnum hana.
Hinsvegar getur loftflæði, komið
verulega í stað þessa vatnsflæðis,
en þá þarf kerfið að vera búið sér
stökum lofttæmidælum.
Kimmereykerfið, sem notað var
við tilraunirnar sl. sumar, er sam
sett af afkastamikilli lofttæmidælu
og skipti búnaði lexchange, sjá
mynd). Dælan afkastaði um 1800
m3/klst. við 75% loft.þynningu„ og
var það meginástæðan fyrir .valinu
á þessu kerfi, en önnur atriði koma
þar einnig til. Þegar lofttæmi er
á kerfinu, rennur fiskurinn . und-
an þrýstingi andrúmsloftsins gegm
um barkana, án þess á leið han»
verði nokkur spaði eða skrúfa
(impeller), og fellur niður> í hó)f
skiptibúnaðarins, sem veltir hon-
um yfir á flytjarakerfi. Þykki
blöndunnar hefur því tiltölulega
lítil áhrif á gæði fisksins, enda
þótt flæðihraðinn markist af
henni. Þó er. hægt að tengja vif>
sogendann mjórri barka og „ryk-
suga“ síðustu dreggjar af botni
skipanna, sé þess þörf.
Afköst lofttæmidælunnar em
það mikil, um 1800 m3/klst„ aíF
mikið loftflæði má vera með síld-
inni, en einmitt það leyfir dæf
ingu á síld til bræðslu án þess a<5
bætt sé í hana vatni. Blóðvativ
hennan er í flestum tilfellum næg> -
anlegt til þess að hafa smyrjandf
áhrif. Jöfn dreifing loftsins er ,
mikið atriði þegar verið er a
dæla „þurri“ bræðslusíld. Loftiff
tekur að vísu upp verulegt rým%
í börkunum og dregur þannig úv
afköstum, en þar á móti kemur,
að þetta loft léttir súluna og hef
ur það gagnverkandi áhrif, eink- ■
um þegar dæla þarf upp í vera
lega hæð. Það sem ræður afköst- .
um venjulega er hinsvegar, hversu .
ört áhafnirnar geta fengið síldina .
til að renna að inntaksopinu.
Segja má að kerfi þetta hæfi vcl ■
verkefninu, þar sem hægt er að
fá ört rennsli um það með notkun ■
á hæfilegu vntnf eins er þa9 ■
nothæft án vatns.
Af þeirri litlu reynslu, sem .
fékkst af notkun þessara tækjat ,
sl. sumar, er varla ástæða til a<k •
hafa áhyggjur af dælingunni millk
skipa, en rnikill vandi er að nýta
slíka tækni til sem mestra hags
bóta fyrir fiskiðnaðinn í heild.
Algengasta aðferðin við vernd-
un fisks frá skemmdum er att
kæla hann, og þá helzt með ís.
Hægt er með þessu móti að marg-
falda geymslutíma ferskrar síkJ
ar. Nauðsynlegt er þá að kælirig'
in verði sem mest og sem jöfnust.
Þegar taka þarf á móti fiski og ~
kæla i þvi magni sem síldveiði-
tæknin krefst, verður mjög erfitk
að nota ísunartæknina. Lágmat k*.
ísþörf til kælingar á síld m«n
vera um 10%, — en lestunarhrað-
inn getur auðveldlega orðið um
100 tonn af síld á klst. Venjulesf
vinnubrögð við ísun koma þvfr-
varla til greina. Sjókæling gæti
hér leyst vandann, og má í þvt'
sambandi benda á ágæta grein
eftir Hjalta Einarsson verkfræðin#
í 10. —12. tbl. 4. árg. Frosts. „Sjó-
kæling sem geymsluaðferð fyrir
ferskan fisk‘. Með sjókælingu es
hægt að hringrása kælisjónum
gegn um tankana og ná þannig -
miklu betra valdi á hitastiginu,
sem auk þess getur verið lægra er»
við ísun eða-Ll —4-2°jC. Til þesa
að þessj aðferð verði aðgengileg
er þó forsenda að flutningaskipitP
sé búið tönkum. Ef pipukerfi yrðk
notað yrði það þó að vera mjög aff ■
kastamikið til þess að það taki
ekki of langan tíma að kæla síld-
ina. Úr þessu mætti þó nokkuíf
draga með því að hafa nokkurf.
magn af ís fyrir í t.önkunum. ÞA
ber að hafa. í huga möguleika, sem
terigdir eru notkun fljótandi loíts
til slíkra hluta. Framfarir á þessi*
sviði hafa orðið mjög miklar, og
ekki ólíklegt að þessi aðferð verði
Framhald á 15. síffu 1
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 13. júlí 1965 y