Vísir - 10.02.1960, Qupperneq 4

«
VfSIR
Miðvikudaginn 10. febrúar 1960
- - Hagsyni í opinberum rekstri. —
fóru 8.6 millj. umfram, vegna
flugmála tæpar 6 millj. um-
fram og vegna atvinnuaukning-
arlána 5.15 millj.
Til viðbótar þessum fjárlaga-
liðum verða í reikningnum
106.4 millj. Eru svo færðar
nokkrar fjárhæðir á 20. gr. ut
an fjárlaga, svo sem framlagið
til Alþjóðagjaldeyrissjóðs og
fleiri atriði, sem ég ræddi hér
áðan.
Greiðslujöfnuðurinn
á síðasta ári.
Varðandi svo að lokum
greiðslujöfnuð ríkissjóðs fyrir
árið ’59, þá lítur hann svo út:
Rekstrarhagnaður varð 72.2
millj. þar við bætast fyrningar
4 millj., samtals 76.2, þar við
bætast innborganir á 20. gr. 9.3
millj., samtals því 85.5 millj.
Eins og ég gat um er í fjárlög-
um ’59 teknamegin gert ráð fyr-
ir 25 millj. af greiðsluafgangi
ársins ’58, en sú tala mun hafa
verið áætlunartala, þar sem
ekki lágu fyrir endanleg reikn-
ingsskil, þegar fjárlögin fyrir
*59 voru samþ. Nú reyndist
þessi greiðsluafgangur 43.5
millj. þegar búið var að jafna
.greiðsluhalla frá árinu 1957.
I>egar þessi upphæð 43.5 millj.
leggst við framangreindar 85.5
millj. koma út 129.06 milljón,
en til frádráttar kemur svo skv.
20. gr. fjárlagaliðir og veitt lán
samtals 121.04 millj., þannig
verða eftir 8.02 millj. af
greiðsluafgangi þegar búið er
þannig að jafna milli áranna
”57, ’58 og ’59.
Þetta yfirlit er bráðabirgða-
"jppgjör og geta því niðurstöð-
ur breytzt nokkuð.
Um leið og efnahagskerfi
þjóðarinnar í heild er endur-
skoðað og endurbætt þarf einn-
ig að endurskoða og endurbæta
allt starfskerfi og starfshætti
ríkisins sjálfs, stjórnarráð, skrif
stofur þess, ríkisstofnanir. Til-
gangurinn með slíkri endur-
skoðun er sá að tryggja hvar-
vetna það bezta skipulag og
bezta starfslið, sem völ er á.
Skortur á skipulagi, óhagkvæm,
úrelt vinnubrögð, veik verk-
stjórn, óhentug húsakynni, allt
þetta veldur oft í ríkis-
rekstrinum, að afköstin verða
lélegri, starfsemin dýrari, starfs
fólkið fleira en þörf er á. Einn-
ig þarf að athuga hvaða starf-
semi ríkisins má að skaðlausu
leggjast niður.
Með hyggilegri vinnubrögð-
um. meiri vélakosti, rösklegri
verkstjórn, væri oft hægt að fá
miklu meiri vinnu og betri fyr-
ir minna fé. Til eru vissulega
þær skrifstofur og stofnanir
ríkisins, sem eru til algerrar
fyrirmyndar um stjórnsemi,
stundvísi og vinnuafköst, en
víða eru þverbrestir í innvið-
um og mikið skortir á að ár-
vekni, stundvísi, vinnusemi og
afköst séu með þeim hætti, sem
vera bæri. Hér þarf að verða
breyting á.
Þrem starfsmönnum Stjóm-
arráðsins var fyrir nokkru fal-
ið að gera till. um strangara eft-
irlit með því að starfsmenn í
ríkisþjónustu mæti stundvís-
lega til starfa, skili fullum_
vinnustundafjölda og eðlileg-i
um afköstum. Þeir hafa skil-i
að till. sínum, sem fela í sérj
mjög aukið aðhald, að starfs*-'
menn skuli m. a. skrá sig með
stimpilklukku til vinnu og frá,
ákvæði um viðurlög við ó-
stundvísi og annarri van-
rækslu og fastara eftirlit með
því að þessum reglum sé hlýtt.
Þessi nýja skipan mun bráð-
lega upp tekin eftir að samráð
hefur verið haft um fram-
kvæmd reglanna við Bandalag
starfsmanna ríkis og bæja.
En hverjar leiðir á að fara
við allsherjarendurskoðun rík-
isrekstarins, til þess að sem
beztum árangri verði náð? Að
mínu viti koma þar einkum 2
leiðir til greina.
Önnur leiðin, gamla aðferðin,
sem flestar ríkisstj. hafa gripið
til, er að skipa spa'rnaðarnefnd-
ir, þar sem nefndarmenn vinna
að því í hjáverkum og venju-
lega fyrir einhverja þóknun að
gera till. um sparnað i ríkis-
rekstrinum, skila þeim síðan
eftir hæfilegan tíma til ríkisstj.,
sem framkvæmii- stundum eitt-
hvað af þeim, oftar sáralítið en
oftast ekkert. Þetta er ekkert
sérstakt íslenzkt fyrii-bæri held-
ur alþekkt víða um heim.
Sparnaðarnefndir eru skipaðar
með brauki og bramli. Nú skal
bruðlið úr sögunni, sukkið stöðv
að, spillingin afmáð og upprætt,
bitlingar skornir niður. Það
skal sparað og sparað. En því
miður verður oftast svipuð nið-
urstaða, að fátt kemst í fram-
kvæmd og árangurinn lítill.
Og þá er ég kominn að nýju j fá sérstaka greiðslu fyrir hvert
verk sem þeim er falið og eru
margar slíkar ráðunautaskrif-
stofur til í nágrannalöndunum.
Þessi starfsemi, sem kölluð er
á norrænum tungum „rational-
isering“, hefur verið kölluð
hagsýsla á íslenzku. Reykjavík-
urborg setti slíka skrifstofu á
stofn hjá sér fyrir 2 árum og
hefur hún þegar gefið góða
raun. Og enda þótt einhverjir
kunni að að kalla þetta undar-
legan sparnað, að byrja á því að
setja á stofn skrifstofu eða skrif
stofudeild, þá er reyuslan sú
alls staðar, að þessi kostnaður
borgar sig upp í beinhörðum
peningum á stuttum tímaogþað
margfaldlega. Kostnaður við
strangara eftirlit og umbætur í
viimubrögðum er vanur að
skila hagnaði fljótlega.
leiðinni, sem margar aðrar þjóð
ir, að fenginni langri reynslu,
eru farnar að fara. Og hún er
þessi.
Til þess að ná raunhæfum
árangri um sparnað í opinber-
um rekstri, aukna hagkvæmni
og betra skipulag, þarf að vinna
að þessu að staðaldri af hinum
færustu kunnáttumönnum. Yf-
irstjórn slíks starfs er þá oft-
ast í höndum einhvers starfs-
manns ríkisins. Hann hefur sér
til aðstoðar verkfræðinga,
rekstursfræðinga, hagfræðinga
og aðra, sem gert hafa slik störf
að sérgrein sinni, enda er nú
svo komið við ýmsa háskóla að
sérstök kennsla og námskeið
eru höfð í þessum fræðum. Þá
er ýmist að slíkir sérfræðingar
eru fastir starfsmenn ríkisins
eða sjálfstæðir ráðunautar, sem
Norðmenn veita
aðstoð.
A vegum fjmrn. er hafinn
undirbúningur að skipulagri
hagsýslu í þágu ríkisrekstursins
og aflað gagna og upplýsinga
víða. Eftir því sem ég hef kynnt
mér slíka starfsemi, tel ég að
fordæmi Norðmanna henti okk-
ur íslendingum einna bezt. í
tólf ár hefur sérstök deild í
fjmrn. norska unnið að þessum
málum að staðaldri. Eg hef rit-
að fjmrh. Norðmanna um þessi
mál og hefur hann heitið allri
aðstoð til að koma slíkri starf-
semi á fót hér, m. a. boðist til
að senda okkur til ráðuneytis
hagsýslustjóra norska ríkisins
til leiðbeiningar'við að byggja
upp starfið hér. Þegar undir-
búningi þessa mála er lengra á
veg lcomið, mun það að sjálf-
sögðu lagt fyrir Alþ. Því' að
það ætla ég að allir góðir ís-
lendingar séu sammála um, áð
nauðsynlegt sé að hafa sívökult
auga á öllu því í rekstri ríkisins
er til sparnaðar má horfa,
bættra vinnubragða og aukinn-
ar hagsýni.
Á þeim skamma tíma, sem
liðinn er frá myndun stj., hefur
mestur hluti dagsins að jafnaði
farið í undirbúnings efnahags-
málafrv. Tími hefur því ekki
unnizt til að koma fram sparn-
aðar í einstökum greinum og er
fjárlagafrv. því að verulegu
le>"ti byggt á og reiknað út.með
kostnaði og útgjöldum við rík-
isreksturinn eins og hann er nú.
Margir eru þeir útgjaldaliðir í
þessu frv., sem ríkisstj. telur
sjálfsagt að reyna að lækka.
En slíkt krefst undirbúnings-
vinnu. Það þýðir ekki að áætla
þá lægri í fjárlögum fyrr en
komin er niðurstaða um hvert
einstakt atriði varðandi nýtt
skipulag og hvern sparnað það
leiðir af.sér.
Atriðin, sem spara
má á.
Margar tillögur um
sparnað.
Eg hef að undanförnu kynnt ingsskorti og viljaleysi vald-
mér álit og till. nokkurra sparn- hafanna eða af því að önnur
aðarnefnda, sem ríkisstj. hafa
skipað undanfarinn einn og
hálfan áratug. í þessum álits-
gerðum er oft mikinn fróðleik
að finna og margar till. skyn-
Samlegai;. En þegar litið er yfir
störfin og árangurinn í helld,
stór þjóðmálaverkefni hafa al-
tekið hug ráðamanna og orðið
að sitja í fyrirrúmi á hverjum
tíma eða tillitssemi til þeirra
starfsmanna, sem sparnaðurinn
þarf að bitna á. En að minni
skoðun er aðalástæðan þó sú,
hlýtur maður að undrast hve! að hér þarf önnur vinnubrögð,
íátt af þessum till. hefur í raun ekki skyndiáhlaup í sparnaðar-
<og veru komizt í framkvæmd. skyni heldur stöðuga starfsemi,
ÍEg skal ekki rekja hér hvers nákvæma rannsókn, þrotlaust
Stegna, hvort það stafar af skiln- starf.
Nokkur slík atriði skal ég þó
nefna hér, sem verður að end-
urskoða á árinu og ætti að vera
hægt að lækka í fjárlögum
næsta árs.
Fyrst vil ég taka það fram,
að utanríkisráðuneytið hefir að
undanförnu haft til sérstakrar
athugunar með hverjum hætti
mætti koma við sparnaði varð-
andi utanríkisþjónustuna.
í öðru lagi skal ég nefna
framkvæmd skattamála, þ. e.
a. s. fyrirkomulag við álagn-
ingu og skattheimtu. í sam-
bandi við endurskoðun. á
skatta- og útsvarslögum er til
ath. að gerbreyta öllu því kerfi
frá. griírini. Nú eru undirskatta-1
nefndir 219 að tölu og 3 menn
í hverri samtals 657 menn.;
Yfirskattan. eru 24 og 3 menn'
í hverri, samtals 72 menn.
Kostnaður við þessar nefndir
og ríkisskattanefnd nemur nær
3 millj. kr. á ári. Það er nú
til athugunar hjá tekjuskatts-
nefndinni, hvort eigi sé rétt að
leggja niður það skipulag, sem
verið hefur, og hafa í staðinn
nokkrar skattstofur, t. d. eina
fyrir hvert núverandi kjör-
dæma, með hinum færustu
starfsmönnum. löggiltum end-
urskoðendum og öðrum, sem
tækju við framkvæmd skatta-
mála. Þetta mál er n athugun-
arstigi.
í þriðja lagi má néfna, að
reksturshalli Skipaútgerðar
ríkisins er áætlaður 15 millj.
kr. í þessu frv. Þetta mál hef-
ur oft verið til umr. og verður
tekið til sérstakrar ath.( hvort
ekki er hægt að draga verulega
eða að öllu leyti úr þessum
miklu útgjöldum ríkissjóðs án
þess að draga úr þeirri þjón-
ustu, sem veita þarf í þessum
efnum fyrir landsbvggðina.
í fjórða lagi. Innflutnings-
skrifstofan, sem kostað hefur
allmikið fé, verður 'ögð niður
skv. frv. um efnahagsmál', og
bankar og viðskiptnmálaráðu-
nevtið taka við störfum hennár
og verður kostnaður væntan-
lega við það nýja skipulag ekki
nema hluti af núverandi kostn-
aði.
í fimmta lagi. kostnaður við
skyldusparnað og alla skrif-
finnskuna í sambandi við hann,
er 2 millj. 150 þús. Þetta skipu-
lag þarf allt að endurskoða.
í sjötta lagi, kostnaður við
framkvæmd orlofslaea er á-
ætlaður 625 þús. kr. Lagafrum-
varp til að draga stórlega úr
þessum kostnaði var fl.utt á síð-
asta þingi en náði ekki fram
að ganga. Hér má vafalaust
lækka útgjöld verulega.
í sjöunda lagi, kostnaður við
eyðingu refa og minka er sam-
kv. núgiídandi lögum og skipu-
lagi hvorki meira né rninna en
3 millj. kr. á ári. Með endur-
skoðun á þessu skipulagi hlýt-
ur að mega færa þessi útgjöld
stórlega niður.
I áttunda lagi. Árum saman
hefur verið töluVerður halli á
rekstri póstsjóðs. Ætlunin er nú
að láta hana bera sig.
í níunda lagi þarf að endur-
skoða bílakostnað ríkisins og
starfsmanna þess og setja um
það fastan reglur.
í tíunda lagi er vafalaust
hægt að leggja niður ýmsar
launaðar nefndir.
Og í ellefta lagi skal ég loks
geta þess, að bráðnauðsynlegt
er að ganga fastar og betur eft-
ir innheimtu ríkistekna og úti-
standandi skulda, eins og yfir-
skoðunarmenn ríkisreikninga
hafa ár eftir ár bent greinilega
á.
Framh. á 9. síðu.
AðstoðarborgarJæknirinn í Kaupmannahöfn, dr. med. Hans Erik
Knipschildt, sem nýkominn er frá Bandaríkjunum efti- briggja
mánaða dvöl þar. Þessi mynd var tekinn, er hann var { heim-
sókn í Lederle ranusóknarstofuninni, í Pearl River, Novv York
og ineð honum er dr. Arden Moyer. Læknarnir eru að skoða
lifandi lömunarveiru í glasi, en hún er notuð til að framkalla
Is í við vtikinni.