Vísir - 16.06.1961, Síða 9

rösludagur 16. júní 1961
VtSIR
9
■“* <• I i®
rjykanoi
i T Tm sama leyti og vorsólin
1 hellti geislum sínum
| yfir Reykjavík og sérhvert
tré skartaði nyju laufskrúði,
kom út ljóðabók eftir nýjan
' höfund, sem var allt 1 einu
1 setztur á skáldabekk, án
J þess að menn vissu til þess,
að sú kynlega árátta að fella
i hugsanir sínar og tilfinning-
' ar í fjötra stuðla og höfuð-
stafa, ríms og hátta hefðu
i sótt á hann og rænt hann
• svefni og sálarró. Maðurinn
var meira .að segja svo ó-
háttvís og á eftir tímanum
að yrkja flestöll kvæðin með
hefðbundnu ljóðformi, sem
lærðustu menn vissu ekki
betur en væri nú loksins
dautt og grafið undir fjall-
háum hlöðum af eldföstum
atómljóðum, og ekki bætti
það úr skák að kalla bók,
sem kom út um varptímann,
Fjúkandi lauf, enda hefir
ríkt þögn á þingum skálda
um þetta skírlífisbrot skáld-
gyðjunnar.
Höfundur þessarar nýju
bókar er Einar Ásmundsson
j hæstaréttarlögmaður. Fáa,
j nema nánustu vini hans,
J grunaði, að hann fengist við
J að yrkja, enda mun hann
| hafa ort sér til hugarhægðar,
J en ekki fyrir prentsmiðjur,
þótt skáldskapurinn væri
stundum lítil raunabót, eins
og hann segir í fyrsta kvæði
bókarinnar:
Hver galli verksins þyngdi
huga minn
og innri raddir ætíð verkin
smáðu,
því allt var daufur svipur,
tómleg mynd
af hugans sýn, sem orðin
aldrei náðu.
Þrátt fyrir það stóð hug-
ur hans til þjónustu í must-
eri ljóðagyðjunnar, því að
hann segir í upphafi sama
kvæðis:
Oft var mín huggun einni
þér að þjóna,
og þá var tíminn horfinn
mínum sjónum.
Á dyrnar þínar þreyttur
oft eg barði,
í þínum helgidóm eg fór úr
skónum.
Það leynir sér ekki, að
Einar Ásmundsson hefur
beitt sig ströngum aga við
ljóðagerð sína. Hann stígur
hvergi hálft spor út fyrir þá
veröld, sem hann þekkir.
Lífsreynsla hans hefir fært
honum yrkisefnin, af því eru
kvæðin laus við allt tóma-
hljóð og glamur, 'sem sker
mann svo átakanlega oft í
eyrun, en strengirnir í skáld
hörpu hans syngja næstum
allir með tregatóni. „Haust
og vetur, helja og gröf“ eru
aðalyrkisefnin, og þeim ger-
ir hann bezt skil. Hversu
mörg þeirra skálda, sem
framleiða ljóðabók næstum
árlega, mundu ekki stór-
græða á að skipta á heilli bók
og einu kvæði eða jafnvel
einni vísu á borð við þessa,
sem er sú síðasta af þremur
í smákvæði sem heitir
Vökin:
Ot við bakkann bíður gildran,
blóðlaust hefur á þig mænt,
fórnarsvangt úr svölu leyni
auga dauðans djúpt og grænt.
Einar er skáld trega og
lífsleiða, en hann er samt
ekki beiskur og hann skellir
ekki skuldinni á samtíma
sinn. Viðkvæmni hans er
Einar Ásmundsson.
hárfín án þess að vera nokk-
uð' væmin eða tilgerðarleg,
hann beygir sig fyrir sínum
skapadómi, en vill sarrit þrátt
fyrir allt „kenna til og lifa“
þó eftir litlu sé að sækjast:
Svo rennur dagurinn út í ekki
neitt,
og einveran grá og þögul
á dyr þínar ber.
En kannski er smástrá eitt-
hvert, sem óskar þess heitt
að ilma í kvöld af fátækt
sinni hjá þér.
Einar bregður upp skýr-
um myndum í sumum ljóð-
um sínum. Hver skyldi ekki
þekkja þessa mynd, sem er
dregin með fáum en skýrum
dráttum:
Og heima við bæinn á hlaðinu
stendur kerra
og hrúga af reipum, sem
þorna á spýtum og stein-
um.
Kötturinn læðist úr krók bak
við skógviðarköstinn
og kastar snöggu tilliti fram
yfir hlaðið.
Engin hreyfing, allt er syfjað
og liggur
í yfirgefinni ró, tómir stein-
dauðir hlutir.
Þetta erindi er úr kvæði,
sem heitir Kvöld á slætti.
Mér finnst einhvern veginn,
að hann hafi æskuheimili
sitt í huga, þegar hann yrkir
þetta, og það hilli upp í end
urminningunni. Kvæðið er
fyrst og fremst ,,maleriskt:‘,
en í lokin gefur hann því
aukið inntak með tveimur
síðustu lióðlínunum:
Kvöldið fer yfir, og kul sezt
um hlíðar og sléttur
eins og kvíði, sem læsist um
þreyttan og uppgefinn
huga.
Einn kosturinn við kvæði
Einars er, hve gott vald
hann hefur á málinu. Hann
fellur samt aldrei í þá
freistni að fela ófrumlega
eða óskýra hugsun undir
pilsfaldi hagmælskunnar. —
Hann er jafnan minnugur
þess að „at digte det er at
holde dommedag over sig
selv.“ Skáldskapur hans er
ekki torskilinn og myrkur.
Stíllinn er knappur og per-
sónulegur. Það er erfitt að
hugsa sér, að hægt sé að
breyta til batnaðar vísu eins
og þessari:
Dulspakan bónda dreymir
harðan vetur,
draumhestur hvítur stendur
úti á hlaði,
hófar úr klaka. hneggið eins
og þytur,
en hríðargusur standa úr
báðum nöstum.
Því miður einskorðar Einar
sig um of við þennan feigð-
arblæ, sem andar frá svo til
hverri ljóðlínu. í einu kvæði
kveður við ljúf og léttfleyg
glettni. Það er á þessa leið:
Ung hún sat á arinhellu.
Eg bauð góða nótt.
Þá brosir hún og hvíslar:
Eg hlusta, er fólkið sefur rótt,
og þegar kyrrt er kasta eg
kjólnum mínum bláum.
Þá brýzt þú inn. En bæjar-
dyrnar
bind eg aftur með tveimur
stráum.
Eg ætla ekki að kveða
neinn dóm upp um það, í
hvaða sæðaflokki þetta
kvæði á heima, þegar hin
einstöku kvæði eru vegin
á reizlu skáldskaparins, en
það hefði verið skemmtileg
tilbreyting, að þau hefðu
verið fleiri. Annað kvæði
með léttari tón er Haltu
fast-----, en það minnir um
of á þýðingu Jónasar, Ljúfi
gef mér lítinn koss, bragar-
hátturinn er sá sami, og
kvæði Einars er eins og for-
leikur að hinu.
Taktu allt sem eg á til,
eg er sköpuð þér til gleði.
Þína ósk eg eina vil,
ekkert fyrir þér eg dyl.
Alltaf meðan eg er til,
eg skal vera þér að geði.
Taktu allt sem eg á til,
eg er sköpuð þér til gleði.
Ef þetta er ekki a la Jónas
Hallgrímsson, er hér eitt
dæmi af mörgum um það,
hversu fólkinu svipar sam-
an í Súdan og Grímsnesinu.
Ein er sú bragaríþrótt,
sem lengi hefur verið iðkuð
á íslandi með vafasömum
hagnaði, en það eru Heine-
þýðingar. Þýðingin hefur
oft verið léttvæg fundin,
þegar hún og frumkvæðið
hafa verið settar á met.a-
skálar skáldskaparins. Ein-
ar þýðir eitt kvæði eft.ir
Heine og mér er nær að
halda, ef Heineþýðendum
íslenzkum væri raðað upp
eftir gæðum en ekki afköst-
um, mundi Einar standa
mjög framarlega í röðinni.
Þessi vísa ber ekki þýðing-
arsvip:
Auga guðs í geimsins riki
gætir mín þó, hvar sem er.
Og sem brenni ljós h.já líki
loga stjörnur yfir mér.
Hér hefur verið stiklað á
stóru og fátt athugað af
gaumgæfni eins og löngum
vill verða við fljótan lestur,
en athugulir lesendur leggja
þessa bók samt ekki frá sér
eftir einn lestur og menn
hrista ekki svo auðveldlega
af sér áhrifin, enda þótt hér
sé engin æðri vizka á borð
borin, ekki háfleyg trúar-
ljóð eða eldheit ástaljóð.
Fyrir utan kvæðin, sem áð-
an var vitnað í, segir á ein-
um stað frá stúlku, sem fer
úr peysunni sinni á þurrk-
degi. Það er allt og sumt.
Það vantar þjóðfélagsádeil-
ur og baráttusöngva og
margt fleira. Með því að
draga dæmin saman, má
heimfæra orð alheimssöngv-
arans upp á bókina. í henni
er aðeins einn tónn, en hann
er hreinn.
Aðalgeir Kristjánsson.
Ingólfur Möller, skipstjóri:
Sfávarútvegur
og sjésókn.
Snemma í vor birti eg nokkr-
ar hugleiðingar Um sjávarút-
veg og sjósókn í dálkum þessa
blaðs. í lok hugleiðinganna
mæltist eg til, að menn létu
vita, ef þeir hefðu hug á að efna
til opins hlutafélags til sjávar-
útvegs. Áhuginn leyndi sér, og
enn er hann ekki kominn fram.
Staðreyndin stendur nú samt,
að framleiðsla og aftur fram-
leiðsla er það fyrirbrigði, sem
verður að sitja í fyrirrúmi fyr-
ir öllu öðru. Við þurfum þorsk
til þess að eignast stúdent, en
við þurfum ekki stúdent til
þess að eignast þorsk. Öll okk-
ar tilvera byggist á þorski.
Hvort sem við lifum betur
eða ver á þessu okkar bléssaða
landi fer fyrst og fremst eftir
því, hvort aflabrögð eru betri
eða verri, og ekki er það ein-
hlítt, því einnig kemur til lið-
ur, sem tilkostnaður heitir. Sé
honum ekki haldið innan
þröngra takmarka vinnur það
á móti hagsæld fólksins.
Ódýrasta aðferðin til þess að
veiða þorsk er handfæraveiði.
Dýrust netaveiðin. Ekki mun
gefast betri fiskur en sá, sem
á handfæri fæst, og ekki lélegri
en sá, sem úr netunum kemur.
Fljótt á litið virðist því auðsætt
að handfæraveiðar séu sú veiði-
aðferð, sem æskilegust sé. Nú
á nýliðinni vetrarvertíð var
handfærabátur meðal hæstu
báta að tonnatölu til og þarf
þá ekki að fara í grafgötur um
þjóðarhaginn. Áður fyrr var til-
högun fiskveiða sú, að bátar
voru að veiðum meðan áhöfnin
var að draga í þá fullfermi á
færi sitt. Þá var fiskurinn allur
saltaður, en nú er komið arinað
snið. Nú er fiskurinn að lang-
mestu leyti unninn í fersku á-
standi, svo að það setur á-
kveðin tímatakmörk um lengd
veiðiferðanna. Kunnáttumenn
munu þó sammála um, að hægt
sé að varðveita fisk í ís í
nokkra daga án þess að gæðin
rýrni, svo að orð sé á gerandi.
Eins og áður segir þá bygg-
ist öll okkar tilvera á þorski.
Efnahagur okkar grundvallast
á þorski. Það gefur því auga
leið, að efnahagsgrundvöllur
okkar verður þeim mun traust-
ari, sem við höfum minni til-
kostnað við að afla fiskjarins.
Hvaða liðir eru það nú, sem
koma undir kostnað? Við skul-
um sjá.
Nr. 1. Skip og rekstrarvörur
til þeirra svo sem olía og vá-
trygging, nr. 2 veiðarfæri, nr. 3
hafnarmannvirki og nr. 4 kaup-
greiðslur. Nú skulum við at-
huga þessa liði.
Það eru þá fyrst skipin —
þau mega ekki vera stærri en
svo, að þau fullnýtist við að-
alveiðarnar. Við skulum taka
dæmi — 40 til 50 tonna bátur
og 100 til 1'20 tonna bátur
stunda línuveiðar .Minni bát-
urinn hefir alveg eins mikla
möguleika til afla og stærri
báturinn. Því verður fiskpund-
ið úr minni bátnum verðmæt-
ara en fiskpundið úr stærri
bátnum. Að öðru jöfnu.
Veiðarfærin: Nælonfærið, er
sjálfsagt afkastamest miðað
við stofnkostnað, en því verður
mannshöndin stöðugt að fylgja,
svo að það krefst stórrar áhafn-
ar. Línan er góð þegar fiskur-
inn er við botninn ög tekur
beitu, en við hana þarf eins og
nú er beitingamenn í landi.
Nælonnetin eru dýr en afkasta-
mikil í miklum fiski, en mörg-
um stendur stuggur af eyðingu
hrognfiskjarins, og hæfileik-
um nælonnetanna til þess að
Framh. á 11. síðu.