Vísir - 02.04.1962, Síða 7

Ménudagurinn 2. apríl 1962
V'SIR
7
Hinn banvæni sígarettureykur
J^Jenn standa nú augliti
til auglitis við þá alvarlegu*
staðreynd að útbreiddasta
nautnalyf í heiminum, sígarett-
an er í rauninni einn hinn mesti
meinvaldur.
Það var rakið fyrir nokkru
í grein hér í blaðinu, hvemig
gífurleg aukning lungnakrabb-
ans hefði siglt í kjðlfar síga-
rettureykinganna. í fyrstu var
mönnum það hulin ráðgáta
hversvegna sjúkdómurinn fór
skyndilega að aukast verulega
á fyrri hluta þessarar aldar og
þó sérstaklega upp úr 1930. —
Varð aukning sjúkdómsins t.d.
40 föld f Englandi á um það bil
30 árum. En svo er nú komið
að mörg hundruð þúsund manns
um allan heim deyja úr sjúk-
dómnum á hverju ári.
Þessi óvissa um orsakir sjúk
dómsins stóð þó ekki lengi. Or
sakasambandið er svo Ijóst, að
það gat ekki lengi misskilist,
Skurðlæknar fóru að taka eftir
þvi að megnið af þeim mönnum
sem sýktust af lungnakrabba
voru reykingamenn. Sfðan hóf-
ust athuganir á reykingavenj-
um manna og sambandi reyking
anna við sjúkdóminn og benda
þær allar ótvírætt í sömu átt,
að það séu sígaretturnar, sem
beinlínis valda sjúkdómnum. —
Þetta er hinn hræðilegi sann-
leikur, sem nú blasir við.
Eftir að þetta varð ljóst tóku
vísindamenn að einbeita sér að
athugunum á því, hvaða efni í
reyknum yllu sjúkdómnum og
hvernig það gerðist. Hefur
feikilegá miklum kostnaði og
fyrirhöfn verið eytt f rannsókn
ir á tóbaksreyknum og er enn
stöðugt unnið að þessu i mörg-
um stærstu vísindastofnunum
heimsins.
Þrátt fyrir það hefur enn eng
in endanleg skýring fengizt á
þvi, hvað það er í reyknum sem
veldur sjúkdómnum.
J kennslubókum í eðlisfræði í
miðskólunum er frá því
greint að bruni sé einfaldlega
samruni kolefnis og súrefnis.
En málið er ekki svo einfalt.
Þegar um er að ræða bruna líf-
rænna efna eins og tóbaks og
sígarettubréfs myndast ákaflega
margbrotin lífræn efnasambönd.
Skipta ótal atriði þar máli og
hafa sín áhrif á efnamyndunina.
Efnasamsetning verður t.d.
önnur eftir því hvort efnið
brennur hratt eða hægt, við há-
an eða lágan hita, hvort nóg
súrefni er fyrir hendi, hvort tó-
bakið er rakt eða þurrt. Efna-
samsetning reyksins verður t.d.
• •
Onnur grein
ólik eftir því hvort hann kem-
ur fremst úr sígarettu eða úr
síðasta stubbinum.
í tóbaki eins og öðrum gróðri
er talsvert af steinefnum og
málmum. Sumt af þeim verður
eftir í öskunni, annað fer með
reyknum svo sem það efni, er
skiptir reykingamanninn mestu
máli, nikotinið.
Tóbak er mjög misjafnt að
gæðum og bragði eins og allir
reykingamenn þekkja. Sumt er
bragðsterkt, annað milt. Tó-
honum taki miklum breyting-
um. Það eru tiltölulega fá ár síð
an aðferðir voru fundnar upp
til nákvæmari efnagreiningar á
reyk og hafa þær nú komið í
góðar þarfir. Hafa vísinda-
menn nú fundið um 100 mis-
munandi efnasamsetningar í tó
baksreyknum, en eiga eftir að
finna miklu fleiri.
Þegar efnafræðingar gera at-
huganir á sígarettureyknum
reyna þeir að skapa eins líkar
aðstæður eins og þegar maður
krabbameinsvaldur, en sama
gildir um ýmis önnur efni, sem
látin eru liggja lengi við húð-
ina.
Þetta gildir að sjálfsögðu
einnig um tjöru frá tóbaki en
rannsóknir hafa þó ekki sýnt,
að hún sé á neinn hátt skæð-
ari en önnur tjara. Það er t. d.
athyglisvert, að sígarettureyk-
urinn veldur ekki krabbameini
á fingrum, þó að þeir verði
gulir af tóbaksreyk.
Vísindamenn hafa tekið tób-

Hér sést ein af reykingavélunum í enskri vísindastofnun. Þar er sígarettan reykt sem líkast því
er maðurinn reykir hana. Reykurinn er því næst leiddur eftir pípum og þéttaður til efnarannsókna.
baksafbrigðin eru óteljandi. —
Menn þekkja t.d. muninn á tyrk
neska tóbakinu og Virgina tó-
bakinu og enn kemur svarta
tóbakið. í það er ennfremur
blandað margskyns efnum til að
breyta bragði þess og lykt.
j^ú er ekki nóg með það, að
tóbaksreykurinn sé marg-
föld efnasamsetning, heldur er
ástand hans þannig, að mjög
erfitt er að framkvæma efna-
greiningu á honum. Hann er loft
tegund og ef litið er á hann í
smásjá sést að hann er samsett
ur af aragrúa af örsmáum fitu-
bólum, sem svífa um loftið. Áð
ur en hægt er að efnagreina
hann verður að þétta hann með
einhverju móti, en þá er líka
hætt við að efnasamsetningar í
er að reykja. Gerðar hafa verið
margar tegundir af svokölluð-
um reykingavélum, þar sem
sígarettan reykist með sama
hraða og venjulegt er hjá reyk
ingamönnum. Síðan er reykur-
inn leiddur gegnum leiðslur og
síur og látinn þéttast. Myndast
þá dökkbrúnn eða gulleitur lög
ur, sem efnagreiningarnar eru
framkvæmdar á .
^thygli manna hefur fljótlega
beinst að kolvetnissam-
böndunum eða tjörunni sem er
í reyknum. Það er vitað af löng
úm tilraunum á dýrum, að tjara
getur framkallað krabbamein.
Ef tjara er lengi látin liggja við
húð tilraunakanínu myndast á
henni illkynjaður vöxtur. Það
er þannig sannað að tjara er
um samband reykinga og lungnakrabba
byggð á dönsku læknaskýrzlunni
akstjöru og smurt henni á til-
raunamýs. í sumum tilfellum
kom ekki fram krabbamein en
í öðrum kom það fram. Þeir
eru sammála um það að sígar-
ettutjara er veikari krabbameins
valdur á húð en margar aðrar
tjörutegundir.
Þá hafa líka verið gerðar til-
raunir með að láta tilraunadýr
anda að sér tóbaksreyk. Að-
staðan verður að vísu aldrei sú
sama og hjá reykingamanni. —
Það er ekki hægt að kenna til-
raunadýrunum að reykja. En
þau hafa hins vegar verið látin
lifa lengri tíma í hylkjum með
tóbaksreyk. — Þessar tilraunir
hafa enn engan árangur borið,
og er ekki vitað til að krabba-
mein hafi myndazt með þessum
hætti í lungum tilraunadýra.
þannig standa rannsóknirnar
núna, að engin endanleg
eða óyggjandi skýring er til á
því, hvaða efni í sígarettureykn-
um eru krabbameinsvaldurinn
Grunurinn beinist að tjörunni,
en það hefur ekki tekizt með
tilraunum að framkalla krabba-
mein í lungum með henni. Hér
eru líka margs konar erfiðleik-
ar á, fyrst og fremst þeir, að
aðdragandi sjúkdómsins er mjög
langur. Svo virðist sem lungna-
krabbi komi í fæstum tilfellum
fram fyrr en 20—30 árum eftir
að menn hófu reykingar. Eftir
þessum langa aðdraganda er erf
itt að líkja í tilraununum.
Það eitt segir og lítið, að það
sé tjaran, sem er krabbameins-
valdur. Hún er aftur mjög flók-
in og margbreytileg að efna-
samsetningu. í henni hafa menn
m. a. fundið eitt efnisafbrigði,
sem kallast 3:4 benzpyrene, en
það efni er talið allsterkur
krabbameinsvaldur. Og í sam-
bandi við það hefur verið gerð
mjög athyglisverð uppgötvun.
Það myndast meira af 3:4 benz-
pyrene í tóbaksreyknum, ef tób-
akið brennúr við fremur háan
hita. Það getur hugsazt ,að
þarna sé fundin skýringin á því
hvers vegna sígarettur eru
miklu hættulegri en vindlar eða
pípur. Það er einmitt staðreynd
að sígarettur brenna við hærri
hita en vindlar og pípa og því
myndast miklu meira af þessu
varasama efni en ella.
Jjað eru margar spurningar
sem úr þarf að leysa áður
en nokkur niðurstaða fæst. —
Hver er t. d. ástæðan fyrir því
að sígarettureykurinn veldur
sérstaklega krabbameini í lung-
um, en ekki í hálsi eða munni,
þó að hann leiki jafnt um það.
Og ekki kemur nein illkynjuð
myndun í gula fingur reykj-
andans.
Skýringa á þessu er talið
helzt að leita í því, að hér séu
einhver fleiri atriði eða eigin-
leikar reyksins, sem verki sam-
an. Á það er bent, að slímið
í lungnapípum eigi að vera til
varnar lungunum svo að hin
hættulegu krabbameinsvaldandi
efni komist ekki að vefjunum.
En þó bregður svo undarlega
við, að sígarettureykurinn hef-
ur með einhverjum hætti þau
áhrif að draga úr myndun slíms-
ins, lungnapípurnar þorna rfþp,
svo að skaðlegu efnin komast
að vefjunum. En það gæti ver-
ið jafn þýðingarmikið að finna
það og hindra þessi aukaáhrif
reyksins, eins og að finna sjálft
efnið, sem veldur krabbamein-
jþegar Ijós rann upp fyrir
mönnum fyrir rúmum ára-
tug að sígarettureykurinn væri
svo stórskaðlegur krabbameins
valdur, var gripið til ýmissa
ráða. sem áttu að draga úr þess
ari hættu. Eitt helzta ráðið átti
að vera það, að setja pappírs-
síur á sígaretturnar. Var mönn-
um svo talin trú um það, að sf-
urnar myndu aðgreina frá reykn
um mikinn hluta tjörunnar. —
Fjöldi fólks út um allan heitp
fór að reykja hinar löngu síu-
sigarettur.
Framh. á 10. síðu.