Vísir - 14.06.1962, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 14. júní 1962.
VISIR

Skipaskoðun hófst á íslandi
fyrir réttum 40 árum. Var lög-
gjöf um þetta samin á Alþingi
fyrri hluta árs 1922 og síðan
tilskipun um skipaskoðun gefin
út í Amalíuborg 20. nóv. sama
ár. Má segja að með þeirri til-
skipan hafi skipaskoðun hafizt
hér á landi. Fyrsta aðalskoðun,
sem gerð var eftir þessum lög-
um var framkvæmd 27. nóv.
1923.
Vísir hefur í tilefni af þessu
leitað á fund skipaskoðunar-
stjóra, Hjálmars R. Bárðarson-
ar verkfræðings og beðið hann
að skýra lesendum blaðsin's í
nokkrum höfuðdráttum frá þess
ari starfsemi, tilgangi hennar
og verkefnum og hvernig þró-
unin hafi orðið í þessum málum
á undanförnum árum.
— Það er ennþá starfandi
maður við skipaskoðun ríkisins
— sagði Hjálmar R. Bárðarson
— sem hóf störf við hana
þegar hún var stofnuð fyrir 40
árum. Þessi maður er Hafliði
J. Hafliðason og á upplýsingum
hans verð ég fyrst og fremst
að byggja starfssögu skipaskoð
unarinnar fram að þessum tíma,
enda kann Hafliði frá mörgu
að segja frá þessum fyrstu ár-
um stofnunarinnar.
— Var ekki heldur bágborin
aðstaða til skipaskoðunar á
þeim árum?
— Jú, það telur Hafliði a.m.k.
Hér við Faxaflóa voru þá að-
eins tvær dráttarbrautir báðar
staðsettar í Reykjavík. Einnig
var í Ytri Njarðvík lítil sliskju-
braut, sem Magnús Ólafsson
útvegsbóndi og formaður í
Höskuldarkoti hafði látið setja
upp fyrir sína báta, og aðra
sem hann hafði með að gera.
í Dráttarbraut Slippfélagsins
í Reykjavík var hægt að taka
upp skip allt að 150 rúmlestir
og £ dráttarbraut Magnúsar
Guðmundssonar — bátastöð-
inni — var unnt að taka upp
50—60 rúmlesta báta. Þegar
skip og bátar voru teknir á
land í þessum dráttarbrautum
var yfirleitt góð aðstaða til að
framkvæma bolskoðun. En það
var alls ekki alltaf, að hægt
var að framkvæma slíka skoð-
un í dráttarbraut, því miður.
-- Hvaða aðferð var þá við-
höfð?
— Hár í Reykjavík var gamla
steinbryggjan aðalbryggja bæj-
arins í þá daga, en hún var
beint fram af Pósthússtræti.
Við hana voru bátarnir bundn-
ir, stundum 4—6 í einu, og þá
látið fjara undan þeim til skoð-
unar, og hampþéttingar ef með
þurfti. Oft var smiður, einri eða
fleiri, látnir fylgjast með skoð-
unarmanninum til að endur-
bæta hampþéttinguna og ann-
að sem skoðunarmaðurinn
ákvað að gert yrði. Þarna var
aðstaðan langt frá því að verá
góð, bæði var það að menn
urðu að vera í háurn vaðstígvé.1
um, og auk þess var þetta alls
ekki hættulaust, því það gat
hæglega komið fyrir að bátarn-
ir slitnuðu frá bryggjunni og
duttu niður. Má segja að þá
hafi hending ein ráðið því hvort
menn urðu undir þeim eða ekki.
— Var það algengt að skoða
skip í fjörunni?
— Mjög algengt, en engan
veginn erfiðislaust. Þegar skip-
in voru dregin á land í fjöru,
voru notaðar smurðar sliskjur,
og gangspil síðan notað til að
draga skipið upp eftir sliskjun-
um. Vanalega voru 4 — 8 menn
á gangspilinu eftir því hvað
báturinn var þungur eða hvað
fjaran var brött.
-— Hvaða skip var fyrst skoð-
að eftir tilskipaninni frá 20. 11.
1922?
— Það var 46 rúmlesta mót-
orskip, sem Ófeigur Guðnason
skipstjóri átti. Skoðunarmenn
voru þeir Ólafur Th. Sveinsson
skipaskoðunarstjóri og Hafliði
J. Hafliðason. Skipið var skorð-
að uppi í fjöru vestan við
Hauksbryggju í Reykjavík, og
tók skoðunin nærri mánuð,
enda fannst margt athugavert
við skipið, bæði við bol þess
og vél.
— Hvernig var skipastól
landsmanna háttað um það
leyti sem skipaskoðun ríkisins
tók til starfa?
— Hann var ekki stór. Nokk-
ur lítil farþega- og flutninga-
skip, nokkrir togarar, flestir ný-
iegir, nokkrir svokallaðir línu-
veiðarar, gömul stálskip, flest
keypt gömul inn frá Noregi.
Öll voru skip þessi með eins
vélakerfi. Auk þess voru síð-
ustu kútterarnir, sem eftir voru
— 6—8 talsins — en þeir voru
þá komnir með hjálparmótora,
fáein iftil seglskip, sem einkum
voru notuð til handfæraveiða
við Vestur- og Norðurland að
sumrinu, talsvert af mótorbát-
um frá 10 og til 40 smálestir
að stærð og loks vélalausir
opnir bátar. Þetta var skipa-
stóllinn. Öll stærri skipin voru
í erlendum flokkunarfélögum
og kom þvi ekki önnur skoðun
til greina á þeim heldur en
skoðun á búnaði.
—- Hvernig var skipaskoðun-
inni tekið fyrst er hún störf?
— Eftir því sem Hafliði tjáir
mér heyrðust stundum raddir
um það meðal smærri útvegs-
manna að þeim þætti þóknunin
til skipaskoðunarmanna hafa
aukinn útgerðarakostnað í för
með sér. En almennt var henni
ekki illa tekið og það kom ekki
sjaldan fyrir að útgerðarmenn
komu til skoðunarmanna og
báðu þá að skoða vel fyrir
næstu vetrarvertíð, því að
reynzla þeirra hafi verið sú, að
þeir hafi aldrei haft jafn fáa
landlegudaga vegna bilana eins
og eftir að skipáskoðunin tók
til starfa.
— Bar á „þurrafúa“ í bát-
um í þá daga eins og síðar
hefur orðið.
— Eftir því sem ég veit bezt
var hann sjaldgæfur á þeim ár-
um. Þó hef ég orð Hafliða fyrir
því að hann hafi orðið var við
áþekkt fyrirbæri í þremur
norskum furubátum. Þá var
þetta kallað maur eða sýki, og
þeir sem töldu sig bezt vita
kölluðu þetta „fýr“, sem ekki
væri alveg óþekkt sýki í norsk-
um furuskógum.
á íslandi 40 ára
Hjálmar Bárðarson skipaskoðunarstjóri. — Myndin er tekin
fyrir nokkru á sýningu á gúmmíbátum.
— Þú ert, Hjálmar, annar
skipaskoðunarstjórinn í röð-
inni?
— Já, sá fyrsti var Ólafur
Th. Sveinsson vélfræðingur,
sem gegndi starfinu til ársins
1954 að ég tók við. Og Ólafur
er raunverulega sá maður, sem
byggt hefur þessa stofnun upp
frá grunni. En frá því að skipa-
skoðunin tók fyrst til starfa,
hefur hún að sjálfsögðu þróazt
með breyttum atvinnuháttum í
sjósókn og siglingum svo sem
eðlilegt er.
— En hvar stendur svo Skipa
skoðun ríkisins í dag og hver
eru hennar megin verkefni?
— Verkefnin eru afar marg-
þætt og það þarf heljarlanga
skýrslu til að skýra ítarlega
frá öllum þeim viðfangsefnum,
sem skipaskoðunin hefur til
meðferðar. Samkvæmt gildandi
lögum heyrir afgreiðsla allra
mála, sem varða endurskoðun
á mælingu skipa og útgáfu allra
mælingarbréfa, svo og þjóðern-
is- og skipaskráningarskírtein-
um undir skipaskoðunina. Þess
má geta að ísland hefur undir-
ritað alþjóðasamþykkt um
skipamælingar, svonefnda Osló-
ar-samþykkt, og er því mæl-
ingakerfi fylgt hérlendis eins og
víða ai.nars staðar.
í náinni samvinnu við skipa-
skoðun ríkisins er skipaskrán-
ingarstofa ríkisins, sem einnig
heyrir undir skipaskoðunar-
stjóraembættið. Annast hún
heildarskráningu allra skipa á
landinu, og útgáfu skipsskjala,
en umdæmis-skipaskráning er
hjá sýslumönnum og bæjarfó-
getum, sem senda skjöl til skipa
skráningarstofunnar. Þannig er
verkefni þessarar stofnunar
tvíþætt, heyrir líka undir tvö
ráðuneyti, — öryggismálefnin
undir samgöngumálaráðuneytið
en mæling og skráning skipa
undir fjármálaráðunevtið.1
— Er ekki mikið um skoð-
unarmenn við skipaskoðunina?
— Jú, það er óhjákvæmilegt
annað. í framkvæmd er mál-
um þannig háttað að landinu
er skipt í 5 eftirlitssvæði og
þeim svo aftur skipt í minni
skoðunarsvæði .samtals • 32 á
öllu landinu. í hverju eftirlits-
svæði eru fastráðnir eftirlits-
menn sem sjá um skipaskoðun
hver í sinu umdæmi og Ieið-
— Skipaskoðunin hefur það
eftirlit einnig á hendi. Öll ís-
lenzk tréfiskiskip, sem smíðuð
eru fyrir fslenzka eigendur í
dag, eru smíðuð samkvæmt ís-
lenzkum reglum um smíði tré-
skipa. Þetta gildir hvort sem
skipin eru smíðuð hér eða er-
lendis. Áður en smíði á nýju
skipi hefst, ber að senda upp-
drætti af hinu fyrirhugaða skipi
til Skipaskoðunar ríkisins og fá
viðurkenningu á smíðinni. Það
sem ekki er samkvæmt hinum
gildandi íslenzku reglum er Ieið
rétt og smíði má ekki hefjast
fyrr en leiðréttar teikningar
hafa verið mótteknar.
Þegar um er að ræða nýsmíði
flokkaðra stálskipa er höfð ná-
in samvinna við viðkomandi
flokkunarfélag. Hefur Skipa-
skoðun rikisins á síðari árum
gert nokkrar athugasemdir varð
andi smíði lítilla stálskipa.
Þetta hefur verið gert vegna ís-
lenzkra staðhátta, einkanlega
vegna lélegra hafna, og þar af
leiðandi hafa íslenzk fiskiskip
úr stáli verið styrkt sérstaklega
miðskips, og meira en almennt
er gert erlendis, auk annarra
breytinga vegna grunnsævis.
— Hefur Skipaskoðun ríkis-
ins eftirlitsmenn erlendis við
smíði á skipum fyrir íslenzka
aðila?
— í sumum löndum höfum
við haft samstarf við skipa-
skoðanir þar í landi um eftirlit
'með búnaði íslenzkra skipa,
sem þar hafa verið smiðuð. En
í þeim tilfellum þegar um smíði
fleiri skipa hefur verið að ræða,
hefur Skipaskoðun ríkisins ým-
ist haft sérstaka menn, sem
sendir hafa verið héðan að
heiman til eftirlits, 'eða haft
fasta starfsmenn erlendis til að
sjá um eftirlitið. Þannig hefur
um árabil verdið fastur eftir-
litsmaður frá Skipaskoðun rík-
isins búsettur £ Danmörku, og
hefur hann séð um eftirlit með
smíði fiskiskipa á Norðurlönd-
unum öllum og Vestur-Þýzka-
landi þegar um tréskip hefur
verið að ræða. í Austur-Þýzka-
landi hafa, eins og kunnugt er,
verið smíðuð mörg skip sam-
tímis og hefur þá verið einn,
stundum tveir fastir eftirlits-
menn frá Skipaskoðun ríkisins
búsettir þar meðan á smíðinni
stóð.
— Hvenær er skip skoðað í
fyrsta skipti eftir að það kemur
Viðtal v/ð Hjálmar Bárðar-
son, skipaskoðunarstjóra
beina skoðunarmönnum. Skoð-
unarmenn frá Skipaskoðun rík-
isins eru í flestum verstöðvum
landsins. Þeir eru ekki fastlaun-
aðir, en fá greidd laun eftir
þeim störfum sem þeir inna af
hendi. Skoðunarmenn eru mis-
munandi margir á hinum ýmsu
stöðum. Almennt fer skoðun
skipa fram einu sinni á ári, og
er þá skoðaður bolur, vél og
búnaður og fylltar út skýrslur
um hvert atriði fyrir sig. Um
þau skip, sem eru i viður-
kenndu flokkunarfélagi, gildir
þó nokkuð önnur regla, því þau
skip eru skoðuð af flokkunar-
félaginu líka.
— En hvað um eftirlit með
smíði skipa og breytingar á
þeim?
til landsins? Gilda um það
ákveðnar reglur?
— Strax og skip kemur i
fyrsta skipti til íslenzkrar hafn-
ar fer fram fyrsta aðalskoðun
á því og jafnframt eru öll gögn
skipsins athuguð gaumgæfilega
áður en endanleg skjöl eru út-
gefin skipinu til handa
— En hvað skeður hjá Skipa-
skoðun ríkisins þegar skip far-
ast eða sjóslys henda?
— Þegar sjóslys verða, eða
eitthvað það skeður sem gefur
tilefni til sjóprófs, þá er að því
toknu sent til Skipaskoðunar
ríkisins eintak af sjóferðaprófi
til athugunár og umsagnar. Og
samkvæmt lögum ber skipa-
skoðunarstjóra að senda um-
Framh. á bls. 13