Vísir - 09.08.1962, Side 4

4
VISIR
jyAWWA’AV.V.V.V.'AV.V.V.V.W.W.V/.'.'.'W.V.’.V.'.’.V.’.V.V.W.WAWAV.'.VAV.V.'AVW-VA
Islenzka kirkjufélagið 1
Vesturheimi lagt niður
Fimmtudagur 9. ágúst 1962.
5

i

i
Kirkjufélag íslendinga
í Vesturheimi, sem nú
hefur starfað í 77 ár sam
fleytt verður lagt niður
á þessu ári og verður
það héðan í frá samein-
að Lúthersku kirkjunni í
Ameríku og undir henn-
ar yfirstjórn. Þörf ís-
lenzku safnaðanna vest-
an hafs fyrir íslenzka
presta og íslenzkar guð-
þjónustur er smám sam-
an að hverfa úr sögunni,
og þar sem áður hafa
þjónað íslenzkir prestar
áratugum saman verða
eftirleiðis ráðnir ame-
rískir og enskumælandi
prestar, a. m. k. sums
staðar.
Frá þessu skýrði séra Hjalti .
Guðmundsson, sem gegnt hef- |
ur prestsstörfum um tæpt .
þriggja ára skeið í Mountain í )
Norður-Dakota, tók þar við af •
séra Ólafi Skúlasyni.
— Hvernig likuðu þér prests
störfin vestan hafs, séra Hjalti?
— Ágætlega. Ég þjónaði
þarna í stærstu íslendinga
byggð, sem til er 1 Bandaríkjun-
um. Mér var forvitni, áður
en ég fór að heiman, að kynn-
ast fólkinu þarna, þessum
frændum okkar ,sem fram til
þessa hafa haldið tungu sinni
við og ýmsum háttum, þótt þeir
byggju meðal framandi stór-
þjóðar. Mér fannst það blátt
áfram furðulegt, að slíkt slcyldi
vera hægt.
— Og þú varst ekki fyrir
vonbrigðum?
— Síður eh svo. Ég vissi það
áður en ég fór vestur, að fólk-
ið á þessum slóðum talaði eitt-
hvað íslenzku, en mér kom al-
gerlega á óvart hversu vel það
hafði haldið tungu sinni við, og
hversu almennt íslenzkan var
töluð.
— Ekki samt yngri kynslóð-
in?
— Nei, það má segja að hún
sé að fullu slitin úr tengslum
við tungu feðra sinna. Þess
vegna verða flestar guðsþjón-
ustur að fara fram á enskri
tungu, enda þótt söfnuðurnir
séu að mestu leyti af íslenzku
bergi brotnir.
Þó var það þannig, að til
skamms tíma fóru flest prest-
verk í Mountain og grennd
fram á fslenzku, og fólk sem
nú er komið um fertugt, var
fermt á íslenzku. Þar hafa ís-'
lenzkir prestar þjónað frá
fyrstu tíð að landið byggðist
fyrir um 80 árum. Fyrsti prest-
urinn hét Páll Þorláksson og
síðan tekið við hver af öðrum,
stundum Vestur-íslendingar, en
líka oft prestar að heiman.
— Hvað er Mountain stórt
þorp?
— Það er lítið, telur eitt-
hvað um 200 íbúa. íslendingar
öld, og þeir eru í yfirgnæfandi
meiri hluta enn í dag. íbúarnir
í Mountain byggðu elztu ís-
lenzku kirkjuna í Vesturheimi
og gerðu það af einstökum
myndarskap. Til marks um á-
huga fólksins þá fyrir kirkju-
byggingunni má gej;a þess að
12 bændur í sókninni veðsettu
jarðir sínar til að kirkjan gæti
komizt upp. Svo mikil var fórn-
fýsi þeirra og þörfin á þvf að
fá þetta guðshús byggt.
— Þjónaðirðu fleiri söfnuð-
um en þeim í Mountain?
— Já, ég þjónaði sjö söfnuð-
um samtals, sem voru þarna í
grenndinni, m.a. í Görðum, sem
er lítið þorp. Þar bjó Stephan
G. um skeið, áður en hann
fluttist vestur til Alberta. Svo
þjónaði ég í sveitunum kring-
um þessi þorp. Það var ekki
ýkja langt að fara, enda varð
ég að messa fjórum sinnum
annan sunnudaginn og þrisvar
sinnum hinn.
— Messaðirðu alltaf á
ensku?
— Nei, stundum hélt ég fs-
lenzkar guðsþjónustur fyrir
notið guðsþjónustu nema hún
færi fram á íslenzku. Margt
eldra fólk þekkti ég líka, sem
helzt talaði ekki ensku nema í
brýnni nauðsyn.
— Er mikill trúaráhugi hjá
frændum okkar vestra?
— Mjög mikill. Kirkjusókn
er ágæt og fólkið tekur virkan
þátt í öllu, sem fram fer og
sýnir óskertan áhuga f kirkju-
starfinu. Trúmálaværingar þær,
sem lengi ríktu meðal lslend-
inga í Vesturheimi, eru að heita
má horfnar með öllu úr sög-
unni.
Sem dæmi um trúmálaáhug-
ann má geta þess, að tvö kristi-
leg æskulýðsfélög eru starfandi
á þessu svæði, og starfa bæði
af miklum áhuga og dugnaði.
Þau halda mánaðarlega sam-
komur eða fundi allt árið og
þar er gaman að sjá og fylgjast
með því, hvernig starfsemin fer
fram. Unglingarnir sjá um allt
og stjórna öllu sjálfir. Þar er
flutt ýmiss konar kristilegt
efni, þeir sjá um helgistund,
þeir bera fram og sjá um veit-
ingar, þeir fara í ýmiss konar
eldra fólkið. Það óskaði eftir
því, þráði- blátt áfram að heyra
Guðsorð á íslenzku og mega
syngja íslenzku sálmana, sem
það hafði gert í æsku. Þessar
íslenzku guðsþjónustur voru
einkar vel sóttar og ekki sjald-
gæft að fólk kæmi um 30 km
veg til að hlýða á íslenzka
messu.
Það kom líka fyrir að ég var
beðinn að jarðsyngja á íslenzku.
Þá heýrðist ekki enskt orð tal-
að, kórinn söng íslenzk sálma-
lög og annað eftir því.
— Virtist þér, að þarna væri
enn til fólk, sem ekki talaði eða
skildi enska tungu?
— Ég hygg, að flestir hafi
skilið ensku, en þó hitti ég þar
fólk, sem taldi sig ekki geta
leiki og að lokúm'mýfldar hóp-
urinn hring, tekur höndum sam
an og biður faðirvorið sameigin
lega. í þessum samkomum er
ævinlega mikil þátttaka. Auk
þessa taka unglingarnir oft
virkan þátt í guðsþjónustum í
kirkjunum, flytja bænir, lesa
pistil og guðspjall dagsins,
syngja stundum einsöng og
fleira. Áhugi þeirra er lofsverð-
ur.
— Heldur þetta fólk enn þá
við gömlum íslenzkum siðum?
— Það eimir enn þá af þeim
þótt langt sé liðið frá því að
fólkið fluttist burt frá íslandi.
Engin jól eru haldin án þjóð-
legra íslenzkra rétta, svo sem
hangikjöts, lifrarpylsu, rúllu-
pylsu, skyrs og pönnukaka, en
UVaU UIU <6<vv/ muu. luiuiiuui^ui -
% námu þar land seint á síðustu leiks.
■'WWWWðWWWWAVASWV
Þessi mynd’er af kirkjunni í Görðum, en þar er ein af
sjö sóknum séra Hjalta Guðmundssonar. Meðal merkra kenni
manna sem þjónuðu Garðasókn voru séra Friðrik Bergmann
og Magnús Jónsson prófessor, sem var þar prestur á ára-
biiinu 1912—1915. Magnús er fólki vestur þar enn í dag
minnisstæður sökum ræðusnilldar sinnar, gáfna og persónu-
Séra Hjalti Guðmundsson
þvílíkir réttir eru óþekktir með-
al fólks af öðru þjóðemi.
Enn þann dag f dag minnast
íbúarnir bæði 2. ágúst og eins
17. júní. Þeir dagar eru tylli-
dagar í lífi íbúanna og hátíð-
Iegir haldnir. í Mountain er
starfandi deild úr Þjóðræknis-
félaginu, sem heitir Báran. For-
maður Bárunnar er Guðmundur
Jónasson, ættaður úr Skaga-
firði. Þessi deild vinnur m.a. að
undirbúningi hátíðahalda 17.
júní ár hvert og þá ýmis þjóð-
leg skemmtiatriði flutt. í fyrra
fékk deildin leikritið „Hrólf“
eftir Sigurð sýslumann Péturs-
son á segulbandi, sem Ríkis-
útvarpið hafði látið taka upp.
Það var flutt vestra við mik-
inn fögnuð. í sumar kom Ric-
hard Beck í heimsókn til Moun-
tain á þjóðhátíðardaginn og
flutti ræðu í kirkjunni f tilefni
dagsins. Var góður rómur gerð-
ur að.
— Les fólkið enn þá íslenzk-
ar bækur?
— Gamla fólkið gerir það.
Lengi fékk það bækur sendar
að heiman, en nú grunar mig
að það sé búið að vera. Sumir
eiga þó enn allgóðan bókakost
íslenzkan. Á elliheimilinu Borg
f Mountain er mikið og gott
safn íslenzkra bóka. Þetta elli-
heimili þykir vera til mikillar
fyrirmyndar fyrir rekstur sinn
og aðbúnað allan við gamla
fólkið og þar er alltaf full-
skipað, en það rúmar 44 vist-
menn. Þar eru ekki einvörð-
ungu íslendingar til húsa, held-
ur og fólk af öðru þjóðerni.
Á elliheimilinu messaði ég ann-
an hvern sunnudag og stundum
á íslenzku.
— Hvaða atvinnu stundar
fólkið á þessum slóðum?
— Það er fyrst og fremst
akuryrkja, ræktar hveiti, bygg,
hafra, kartöflur og sykurrófur,
en flestir hafa auk þess alinaut,
sem þeir selja til slátrunar.
Mjólkurframleiðsla er lítil, en
þó selja einstöku bændur rjóma
eða mjólk. Afkoma fólks er yf-
I
irleitt góð og almenningur í
góðum efnum. 1 fyrra varð upp-
skerubrestur hjá þvf, en f sum-
ar var útlitið með uppskeruna
gott. Þetta er blómleg sveit og
falleg og fólkið býr við flest
nýtízku þægindi.
— En hvernig er fólkið?
— Það er eins og íslending-
ar gerast beztir. Viðmót þess
er hlýtt og elskulegt og gest-
risni þess er ósvikin og heil.
Það tekur alls hugar fegið móti
Islendingum, sem að garði bera
og Ijósast dæmi um það, er
þegar Karlakór Reykjavíkur
kom í heimsókn til Mountain
haustið 1960. Kórinn hafði kom
ið þangað áður, eða í söngför
hans til Ameríku 1946. En nú
varð mikill og einlægur fagn-
aðarfundur þegar íbúarnir
fengu heimsókn þessara ágætu
gesta. Sama máli gegndi þegar
Sigurbjörn Einarsson biskup
heimsótti prestakall mitt þetta
sama ár og prédikaði þar við
messu. Hann vann hvers manns
hug fyrir sína glæsilegu anda-
gift í ræðustól og fyrir alúð-
lega framkomu. Slíkir gestir
eru jafnan vel þegnir meðal
Vestur-lslendinga.
— Langar gamla fólkið ekki
heim til Islands aftur?
— Ég held ekki til dValar.
En marga langar að skreppa
heim og skoða ættslóðirnar.
Vestur-íslendingar hafa líka
gert það í vaxandi mæli að
fara heim nú hin síðustu árin,
enda bætt aðstaða til slíkra
ferðalaga frá þvf sem áður var.
Nú tekur það ekki lengri tíma
fyrir þá að skreppa til íslands,
heldur en fyrir okkur hér í
Reykjavfk að bregða okkur aust
ur á land. Ferðir til Islands
eru líka á mælikvarða Ame-
ríkumanna ódýrar.
— Hvað svo um þig sjálfan,
séra Hjalti? — Hvers vegna
komstu heim?
— Rekka dregur föðurtúna
til, segir einhvers staðar í
gömlu máltæki og hið sama
Framh. á 10. síðu.
S
i
ðVVVASVmVAV.V.’.y.VAW.VMV.'.'.V.V.W.V/AViWVAmV.Wmv.VAVW.V.'.W.'.V