Tölvumál - 01.10.1992, Qupperneq 7

Október 1992
Stöðlun á sviði upplýsingatækni á
íslandi - stiklað á stóru
Oddur Benediktsson, prófessor
"Stöðlun léttir starfið, sparar fé
og eykur alla reglusemi í
hvívetna". Þetta skrifaði Haf-
steinn Guðmundsson, prent-
smiðjustjóri, í grein sinni
"Stöðlun pappírsstærða", sem
birtist árið 1956 í ritinu Iðn-
aðarmálum.l 11 Ljóst er því að
umfjöllun um stöðlun á sviði
skrifstofutækni á sér all langa sögu
hér á landi.
I grein þessari verður fjallað um
sögu staðla á sviði upp-
lýsingatækni og skrifstofutækni.
En þess skal getið að megin
þungi staðlastarfsemi á Islandi
hefur frá upphafi snert bygg-
ingatækni. Enn frernur skal bent
á að íslendingar hafa um langt
skeið tekið þátt í margs konar
alþjóðlegu samstarfi um stöðlun
og samræmingu svo sem á sviði
símamála, siglingamála og flug-
rnála.
Tímabiliö fram til
1975
Iðnaðarmálastofnun Islands var
settálaggirnar 1955. Fráupphafi
starfsemi sinnar gaf stofnunin út
ritið Iðnaðarmál og er þar að
finna ýmsan fróðleik um stöðlun.
I Iðnaðarmálum 1. hefti 1. ár-
gangs (1955) er greint frá að
"standardar" séu eilt af fjórum
rnegin starfssviðum hinnar nýju
stofnunar. Strax í 2. hel'ti 1.
árgangs er svo grein sem heitir
"STAÐALLfyrirSTANDARD.”
[3] í greininni er rakið hvernig
forna orðmyndin að "steðja",
sem merkir stöðvaður (sbr.
einnig staður klár), varð kveikjan
að nýyrðunum staðall, stöðlun
og að staðla.
Sveinn Björnsson, forstjóri
Iðnaðarmálastofnunar Islands,
skrifar í forustugrein í Iðnaðar-
málum á árinu 1956: "Yfirleitt er
það svo, að tillögur um setningu
staðla konta í hverju einstöku
tilfelli frá atvinnuvegunum.
Síðan er það hlutverk þeirrar
stofnunar, sem sér um staðla-
setningu, að skipa nefnd sérfræð-
inga, framleiðenda, dreifenda og
notenda eftir því, sem tilefni er til
hverju sinni, til þess að fjalla um,
hversu staðallinn skuli úr garði
gerður, leiðbeina þessum
aðilum í starfi þeirra og loks að
gefa út hinn endanlega staðal.
Geta má þess að í Bretlandi eru
starfandi um 2400 nefndir af þessu
tagi, en breska staðlastofnunin
var sett á fót árið 1901 ".[4]
Fyrsta íslenska stöðlunarnefndin
tók til starfa 1957. Hún fjallaði
um steinsteypu. Sú næsta fjallaði
um mátkerfi fyrir byggingar. En
hin þriðja, sem stofnuð var að
tilhlutan Félags ísl. prentsmiðju-
eiganda árið 1962, þingaði um
stöðlun pappírs og komu fyrstu
staðlarnir um stærð pappírs og
umslaga út 1963.
Samræmd pappírsstærð var
snemma viðfangsefni fyrir
stöðlun enda þörfin augljós. Saga
þessarar stöðlunar er reyndar
rakin allt til frönsku byltingarinnar
árið 1789. En straumhvörf urðu
svo um síðustu aldamót þegar
þýski Nóbelsverðlaunahafinn
Wilh. Ostwald skilgreindi þær
stærðir pappírs sem nú eru í
daglegu máli nefndar DIN-
stærðir.fl] Fyrstu íslensku staðl-
arnir IST 1 "Stærðir pappírs" og
ÍST 2 "Stærðir umslaga" byggja
einmitt á alþjóðlegri staðla-
útfærslu á DIN pappírsstærðar-
stöðlunum. Þeirvoru samþykktir
af stjórn Iðnaðarmálastofnun
íslands þann 11. des 1963.[2]
Árið 1970 skrifar Hörður Jóns-
son í Iðnaðarmál: "Við eigum
að hagnýta okkur reynslu og
fyrirhöfn annarra stærri þjóða alls
staðar þar, sem því verður við
kornið. Sérstaka íslenska staðla
á fyrst og fremst að vinna á þeim
sviðum, þar sem um er að ræða
algjör sérvandamál, eins og t.d. á
sviði byggingariðnaðarins."[5]
Flestir íslensku staðlarnir sem
hér um getur byggja á stöðlum
alþjóðlegu staðlastofnunarinnar
ISO.
Skýrslutæknifélag Islands hefur
lálið sig varða staðla og íðorða-
gerð allt frá stofnun félagsins.
Árið 1968 var fyrsta orðanefnd
félagsins skipuð. í henni voru
Bjarni P. Jónasson (formaður),
Einar Pálsson, Gunnar Ragnars
og Oddur Benediktsson.
Árið 1974 kom út "Skrá yfir orð
og hugtök varðandi gagna-
vinnslu" á vegum Orðanefndar
Skýrslutæknifélagsíslands.[5] Þá
var nefndin skipuð þeim Bjarna
P. Jónassyni, Jóhanni Gunnars-
syni, Jóni Skúlasyni og Þóri
Sigurðssyni.
7 - Tölvumál