Vísir - 27.08.1962, Qupperneq 9

Mánudagur 27. ágúst 1962.
VISIR
Bókin á að byggja
safnið.
— Gerirðu þér vonir um, að
upplagið seljist og safnið fái
þannig þær 7 — 8 milljónir, sem
þarf til að komast langleiðina
með framkvæmdir?
— Ég þykist þess fullviss,
að upplagið seljist á fyrsta ári.
En þeir, sem tryggja vilja sér
fyrstu útgáfu, sem verður miklu
fémætari en hin síðari, og ger-
ast þannig stofnendur safnsins,
ættu ekki að draga að gerast á-
skrifendur. Ég vildi helzt óska,
að sem flest eintökin kæmust
í hendur alþýðu manna og æsku
fólks, því að bókin verður í
senn lykill að safninu og ónumd
um andlegum auðlindum fólks-
ins sjálfs.
þýðusambandsins hefir þegar á-
kveðið verð bókarinnar, 1500
krónur til áskrifenda, og fá þeir
að greiða það með afborgunum,
sem það vilja. Áskrifendur
verksins verða svo hinir raun-
verulegu stofnendur safnsins og
nöfn þeirra skráð í fyrstu út-
gáfu. Þess vegna er nauðsyn-
legt, að þeir gefi sig fram sem
fyrst, helzt ekki síðar en fyrir
áramót. Ég mun síðar sjálfur
gefa bókina út í annarri útgáfu,
sem sennilega verður mun dýr-
ari en fyrsta útgáfan. Samt
verður þetta ódýr bók miðað við
hinn gífurlega útgáfukostnað
hennar.
Til að gera æskuna
ríkari.
— Annars ætti öllum að vera
það metnaðaratriði að eignast
bókina. Ég trúi ekki, að hinir
mörgu vinir alþýðunnar og
æskufólksins fyrir kosningar
telji eftir sér að snara út 1500
krónum fyrir slíkt verk eða láti
það á sannast, að orð þeirra séu
aðeins kosningablíða. Það er
metnaður hvers heilbrigðs
manns að leggja fram sinn skerf
til útrýmingar fátækt og sinnu-
leysi í veröldinni, engu síður í
andlegum efnum en hinu, sem
fólk þarf til að draga fram lífið.
Og einmitt þetta er eitt þýðing-
armesta skrefið í þá átt að út-
rýma mannvonzku og ábyrgðar-
leysi. Mér liggur við að segja,
að það væri íslendingum til
sóma að slást um að eignast
þessa bók, og gerast þannig bein
ir þátttakendur í að gera æsku
landsins ríkari. Þeir eignast um
leið gott verk og gagnlegt, sem
halda mun sínu verðmæti í krón-
um og verður raunar að teljast
nauðsynleg handbók á hverju
Þetta er ein af myndunum úr gjöf Ragnars Jónssonar til Alþýðusambands Islands, Þingvallamyndin „Fjallamjólk“ eftir
Kjarval, og það er einmitt hún, sem Alfred Barr Jr., forstjóri Musum of Modem Art sóttist mest eftir að fá keypta
í hið heimsfræga safn. Hann taldi þessa mynd vera eitt mesta listaverk, er gert hafi verið á Norðurlöndum.
heimili. Ég hef sjálfur gerzt á-
skrifandi að jafnmörgum eintök-
um og krakkar mínir eru, auk
míns eigin eintaks.
Hefst á öldinni,
sem leið.
— Hvað nær sagan langt aft-
ur í tímann eða hvernig verður
hún í höfuðdráttum?
— Höfundur rekur fyrst að-
dragandann að íslenzkri málara-
list á 19. öld, þá verður kafli
um Þórarin B. Þorláksson og Ás-
grím Jónsson, er höfundur nefn-
ir ’Jndir heiðríkjunni. Síðan tek-
ur hann listamenn í aldursröð og
eru hér nokkur kaflaheiti, eins
og Björn hefir áformað í stórum
dráttum: Raunsæið í æskuverk-
um Einars Jónssonar, Ort í
hraunið — Kjarval kemur heim
frá námi, Expressionisminn og
Jón Stefánsson, Sæmundur á
selnum (um verk Ásmundar
Sveinssonar fram til 1930),
Kreppan mikla og listirnar, Þorp
ið-höfnin-hafið (um list Snorra
Arinbjarnar, Gunnlaugs Schev-
ings, Þorvaldar Skúlasonar, Jóns
Engilberts, Jóhanns Briems og
fleiri á tímanum 1930 — 40, Sýn-
ing Svavars Guðnasonar 1945 —
átök um abstraktlistina hefjast,
Höggmyndir Sigurjóns Óiafsson-
ar, Bókaskreytingar og svartlist,
um kímni og ádeilu í íslenzkri
myndlist, Ungir landslagsmálar-
ar, Málverk hreinna forma, Stein
gler, mósaík og myndvefnaður,
Andófið gegn hinni geometrisku
list, Myndlist og daglegt um-
hverfi.
Ekki musterisbygging.
— Hvernig er safnbyggingin
fyrirhuguð?
„Rómantískt
ofstæki í
einum
— Ég ræð engu um það frem-
ur hver annar af stofnendum
þess. En ég held ekki, að lista-
safn, sem ætlað er æskufólki og
almenningi, og þar á meðal
þeim, sem ekki umgangast lista
verk daglega á heimilum sínum,
eigi að vera neins konar must-
erisbygging, heldur alhliða
skemmti- og samkomustaður
fólksins, einfaldar grófar bygg-
ingar mettaðar manneskjuleg-
um frumkrafti og angan lífsins,
þar sem maður drekkur listina
með ölinu og sólskininu. Ég
vona, að það verði ekki nein
tilhaldsumgerð um andlaust puð
smáborgarans í anda ýmissa
listasafna 19. aldarinnar. Okk-
ar heimur er heimur fjöldans,
og vonandi verður þessi bygg-
ing í samræmi við það en ekki
í stöðnum stíl horfins tíma.
Ekki aðeins geymslustaður
listaverka, heldur fjölþætt
menningarstofnun almennings,
þar sem allir njóta ánægjulegra
tómstunda í fögru og menning-
arlegu umhverfi. Hugmynd
safnstjórnar er að fá allt að 50
þús. fermetra lands fyrir safnið,
sem verði í garði, prýddum
blóma- og trjágróðri og högg-
myndum, hafa nægilegt svig-
rúm svo að hvert verk fái notið
sín. Allir, sem heimsótt hafa
t. d. Louisianasafnið utan við
Kaupmannahöfn, hafa hrifizt af
fyrirkomulaginu þar, og það
segir sína sögu, að á árinu sem
leið, var aðsókn þar sexfalt
meiri en að ríkislistasafninu,
sem er inni í miðri borginni. Þar
eru sýndar hinar listrænustu
kvikmyndir, haldnir tónleikar á
kvöldin innan um listaverkin,
umræður um listir, veitingar á
boðstólum. Þar er aðstaða fyrir
ýmiss konar listföndur, sérstak-
ar stofur ætlaðar börnum til að
glæða listfengi þeirra. Eitthvað
slíkt vakir fyrir okkur f sam-
bandi við það safn, sem við ætl-
um að reisa.
Rómantískt ofstæki
í einum punkti.
— Hvaða mynd þykir þér
mest gersemi i þessu safni, sem
þú ert búinn að farga úr þinni
eigu?
— Ég er ekki í neinum vafa
um það, að þar er mesta snilld-
arverkið Þingvallamyndin hans
Kjarvals, sem hann kallar
Fjallamjólk. Þar er saman-
þjöppuð i einum punkti hin
mikla snilld málarans og allt
það dásamlega rómantíska of-
stæki, sem enginn á til nema
Kjarval. Það hefir mikið verið
boðið í þá mynd til að hún
kæmist í heimsfrægt listasafn,
en hún verður aldrei föl út fyrir
landsteinana, hvað sem í boði
er. Þegar safnstjórarnir í
Museum of Modern Art í New
York voru hér, vildu þeir kaupa
þessa mynd. Annar þeirra, Barr
Jr. listfræðingur, sem er heims-
kunnur fyrir listfræðirit sín og
má eiginlega kallast sérfræðing-
ur í myndlist Norðurlanda,
sagði, að Fjallamjólk væri ein
mesta mynd, sem máluð hefði
verið á Norðurlönd. Þar næst
fannst honum mest til um aðra
mynd Kjarvals, strákamyndina
hans, sem heitir „Nú er gaman
að lifa“. Þessar myndir eru
báðar í Listasafni Alþýðusam-
bandsins, og þær eru líka á
meðal listaverkaprentana Helga-
fells. En, sem sagt, frummynd-
irnar verða aldrei látnar úr
landi. Það er líka í samræmi við
vilja listamannsins sjálfs. Kjar-
val álítur, að íslenzk málverk
verði ekki meðtekin neins stað-
ar jafnvel og á lslandi, eins og
náttúran sjálf. Hér verða þau
Framhald á bls. 6.