Vísir - 27.08.1962, Síða 10

Mánudagur 27. ágúst 1962
10
V! SlR
Minningarorð:
Guðmundur R. Jósefsson,
prentsmiðjustjóri
Eftir hverju fer hinn mikli sláttu
maður, þegar hann gengur hér um
jörð og velur menn sér til fylgdar?
Eftir hverju fara örlaganornirnar.
er þær spinna þræði sína, ríða vef-
inn og slíta hann svo skyndilega. j
þegar hann virðist Ioks vera far-1
inn að taka á sig þá mynd, sem i
enzt getur langa ævi? Hvers vegna
er hinum hrausta, þróttmikla og j
glaða kippt brott í blóma lifsins, j
þegar þeir, sem máttminni eru og '
gæddir minna Hfsþreki, lifa til hárr
ar elli og þrá jafnvel að hafa horf-
ið yfir landamærin fyrir löngu?
Þessar spurningar og margar
þeim líkar leita á mig, begar ég
geri tilraun til að skrifa nokkur
kveðjuorð við útför vinar míns
Guðmundar Ragnars Jósefssonar,
prentsmiðjustjóra í Hafnarfirði,
sem andaðist aðfaranótt 18. þessa
mánaðar, og er tii grafar borinn
í dag. En -tta eru ekki nýjar
spurningar, því að þannig hafa
menn alltaf spurt, þegar þeir hafa
staðið frammi fyrir ráðgátu dauð-
ans — og ekki er greiðara um
svör nú en áður.
f
Guðmundur Ragnar fæddist í
Hafnarfirði 13. október 1921, og
var því aðeins á 41. ári, þegar hann
féll frá. Hann ólst upp hjá móður
sinni, Jenný Guðmundsdóttir frá
Syðri-Hofdölum í Skagafirði, og
stjúpa, Skúla Sveinssyni vélstjóra,
meðan hans naut við, en hann
drukknaðl með llnuveiðaranum
Eminum frá Hafnarfirði, sem fórst
á síldveiðum fyrir Norðurlandi
fyrri hluta ágústmánaðar 1936. Ár-
ið eftir varð Guðmundur Ragnar ‘
nemi i ísafoldarprentsmiðju, og1
þar lauk hann námi bæði f setn-
ingu og prentun. Vann hann þar
fyrst eftir að námi lauk, en fór,
sfðan í Víkingsprent, þar sem hann .
starfaði til vors 1945, er hann fór •
vestur til Bandaríkjanna, þar sem
hann stundaði framhaldsnám f iðn
sinni til næsta hausts. Þá sneri
hann heim og fór fyrst í Víkings-
prent, en varð svo verkstjóri í
Leiftri.
En hugur hans stefndi hærra,'
því að honum var kappsmál að
stofna sína eigin prentsmiðju —
og það var meðal annars til undir-
búnings þess, að hann fór vestur
um haf — og haustið 1946 tók
Prentsmiðja Hafnarfjarðar til
starfa. Með f ráðum og meðeigandi
var Sigurður Guðmundsson arki-
tekt, móðurbróðir hans og mikill
vinur.
Um þær mundir var engin prent
smiðja starfandi í Hafnarfirði, og
munu ýmsir hafa talið, að þar
væri ekki jarðvegur fyrir slfkt fyrir
tæki vegna harðar samkeppni frá
þeim mörgu prentsmiðjum. sem
starfandi voru f Reykjavfk, aðeins
steinsnar frá. En nú er svo komið,
að þar syðra eru starfandi þrjár
prentsmiðjur, og ætti þá að vera
rækijega afsannað, að samkeppnin
i Reykjavlk sé þeim um megn, en
vafasamt er, að þróunin hefði orð-
ið á þenna veg, ef Guðmundur
Ragnar hefði ekki rutt brautina.
t
Sennilega hefir þó engum verið
eins ljós vantrú margra á þvf, að
prentsmiðja gæti dafnað í Hafnar-
firði í samkeppni við gömul og gró
in fyrirtæki í Reykjavfk og einmitt
Guðmundi Ragnari. En það hagg-
aði ekki þeirri bjargföstu trú hans,
að þar veeri grundvöllur slíks fyrir-
tækis.
Vilji er allt sem þarf, stendur
þar, og það sannaði hann með
rekstri Prentsmiðju Hafnarfjarðar,
hópi en að láta þá njóta með sér.
Ást hans á listum var líka mikil
og einlæg, og í bókasafni hans var
margt góðra bóka um íslenzk efni
og alþjóðlega, fagra list.
t
Nú er senn komið að lokum þess
ara fátæklegu minningarorða. Ég á
það þó enn ónefnt, sem var Guð-
mundi Ragnari sól og stjörnur —
Steinunn Guðmundsdóttir kona
hans, sem hann gekk að eiga 24.
júní 1944, þegar sunna heldur vörð
Ídlan sólarhringinn, og böm þeirra
þrjú, Ingibjörgu 15 ára, Guðrúnu
14 ára og Guðmund Magnús 10,
ára, yndislega unglinga og táp- I
mikla.
Ég þakka ótalmargar glaðar
stundir í Hafnarfirði og Borgar
firði, þar sem Guðmundur Ragnar,
kona hans og börn hafa ætfð tekið
öllum vinum opnum örmum, hve-
nær sem þá hefir borið að garði.
Þau eiga ástríkum eiginmanni og
föður á bak að sjá, manni, sem
aldrei verður bættur, hvorki með
orðum né gerðum — og því skal
nú ei meira sagt. En Steinunn
kona hans er úr þeim málmi steypt
sem skírist alltaf í eldi mótlætis-
ins — ekki sfzt þegar ástvinurinn
er á brott kvaddur f skyndi, og
sálarstyrkur hennar mun veita j
börnunum það þrek, sem aldurinn i
getur ekki skapað.
Ég á þær óskir beztar til handa
ástvinum Guðmundar Ragnars, að
þeir muni hann eins og hann mun
lifa fyrir hugskotssjónum okkar
vina hans, glaðan og reifan. Þannig
mun hann standa á ströndinni hin-
um megin og fagna þeim, er þar
að kemur. — H. P.
Bilun í vél
Savanah
Reynsluför Savannah, fyrsta
kjarnorkuknúna kaupfars heims.
gekk ekki tíðindalaust.
Þegar skipið var komið út úr
höfninni í Yorktown, þar sem unn
ið hefir verið við að Ijúka smfði
á því, var kjarnaofninn settur í
gang, en eftir hálfa klukkustund
kom upp einhver bilun, svo að
olíuvélin var aftur látin taka til
starfa. Vonazt er til, að ekki sé um
alvarlega bilun að ræða og skipið
geti hafið 18 mánaða kynnisför til
Evrópulanda í næsta mánuði, eins
og ætlað var.
því að hann taldi ekkert eftir sér
til að tryggja hag hennar og rekst-
ur. Hann vann sjálfur hvaða starf
sem þurfti að ljúka hverju sinni,
ef þannig stóð á, og var f rauninni
allt í senn, er á þurfti að halda —
prentsmiðjustjórinn, setjarinn,
prentarinn og ekill fyrirtækisins.
Hann hafði sett sér markið, og
hann vissi, að þótt nauðsynlegt sé
að hafa góða, trúa starfsmenn, verð
ur hver maður fyrst og fremst að
treysta á sjálfan sig f hverju verki,
vera sinnar eigin gæfu smiður. Ef
forustan bregzt, berst hinn óbreytti
liðsmaður til lftils gagns. Hann
vildi heldur ekki leita til annarra
vegna þess, sem hann gat leyst af
hendi sjálfur án aðstoðar. Slík ó-
sérhlífni er óvenjuleg á þeim tím-
um, þegar flestum er tamast að
krefjast alls af öðrum, en þeir sem
hafa tamið sér hana eða hlotið í
vöggugjöf geta litið með meiri á-
nægju á hvert dagsverk en aðrir.
Svo fór, að vinnudagur Guðmund-
ar Ragnars varð ekki langur, en
allt sem hann gerði, vann Hann vel
og trúlega og af smekkvísi, hvort
sem hann vann fjölskyldu sinni
eða öðrum. Það var hans aðal.
Hann hafði líka lifandi áhuga á
öllu, sem hann sinnti á annað borð
— aldrei hálfur, alltaf fús til
starfa, eigi síður fyrir aðra en sjálf
an sig. Fyrir bragðið var hann
hvarvetna góður liðsmaður f þeim
félögum, sem hann starfaði f, og
var til dæmis nýlega kjörinn forseti
Rotaryklúbbs Hafnarfj., en auk
þess var hann í stjórn Félags fs-
lenzkra prentsmiðjueigenda. Hann
var og framarlega í fleiri félögum,
sem hér verða ekki talin, en nutu
krafta hans að meira eða minna
leyti, og mun hans hvarvetna
verða sárt saknað.
En óháð og ofar öllu félagsstarfi
var ást hans á íslenzkri sveit og ís-
lenzkri náttúru og öræfum. Þá hlið
þekktum við að Hkindum bezt, vin
ir hans og þeirra hjóna, sem gafst
tækifæri til að fara með þeim um
Iandið, langar leiðir eða aðeins
spottakom, nema staðar og litast
um, hvílast í litlum hvammi og
hlusta á fuglakvak eða öræfakyrrð.
En þar nutu þau líka mest, sem
hann vildi helzt láta njóta, kona
hans og börn. Hann átti enga betri
félaga til ferða'.aga, og þau áttu
heldur ekki betri leiðsögumann,
hvort sem var um bygðir eða ó-
byggðir. Haim vissi svo margt um
hvaðeina, sem í'yrir augun bar, og
fátt veitti meiri fullnægju f ástvina
BÆKUR 0G HOFUNDA
r r
Arni G. Eylands:

Milli Grænlands köldu kletta
Um messutímann í
dag lauk ég við að lesa
litlu bókina hans Jó-
hanns Briem — Milli
Grænlands köldu
kletta. — Hún lætur
ekki mikið yfir sÉr og
mun ekki gerð fyrir þá,
sem eru sæmilega sögu-
fróðir um Grænland, en
þetta er óvenjulega
elskuleg bók, og það
sem hún skilur eftir í
huga lesandans, að lokn
um lestri, er gott og
ljúft, eða þannig orkaði
bókin á huga minn.
Eitt atriði í bókinni er mis-
sagt. Mig furðaði á því, og vil
leiðrétta það, og því fermur að
hér er um atriði að ræða sem
íslenzkum mönnum má vera
bezt kunnugt og ættu sízt að
láta fara milli mála.
Á bls. 34 segir svo:
„Það var ekki fyrr en á þriðja
áratugi þessarar aldar að '..afizt
var handa að flytja íslenzkt
sauðfé til Grænlands."
Þetta er ekki rétt, islenzka
sauðféð var flutt vestur til
Grænlands síðsumars 1915. Þar
er ekkert um að villast. Mér er
það lfka vel minnisstætt. Féð
var keypt á Hólum í Hjaltadal
og þar í grennd, snemma sum-
ars 1915, og geymt þar um
skeið unz það var tekið til flutn
ings yfir hafið. Danskur maðui
Valsöe, keypti féð með aðstoð
Sigurðar skólastjóra, og dvald-
ist hann nokkurn hluta sumars-
ins að Hólum. Alls keypti Val-
söe á annað hundrað fjár (112
kindur). Hesta keypti hann einn
ig, (man ekki hve marga) í
Hjaltadalnum, og flutti vestur,
munu það vera ættfeður ís-
lenzku hestanna á Grænlandi,
eins og sauðféð er yfirleitt
hreinræktað íslenzkt fé.
Þarna var myndarlega á stað
farið, og árangurinn hefir líka
orðið góður — að mörgu leyti.
En ekki að öllu leyti. Sam-
kvæmt íslenzkum hugsunar-
hætti er það hörmulegt að
Grænlendingar skuli búa með
þeim hætti að hleypa upp fé
í miklum mæli í góðum árum,
án fullrar fyrirhyggju um fóðr-
un og aðhlynningu, er að þreng-
ir, svo- að útkoman verður hin
hroðalegasti fjárfellir í hörðum
vetrum. Vel megum við íslend-
ingar muna hordauða og felli,
meðan við vorum í kútnum, en
varla og alls ekki sökum þess
að á voru landi væri það bú-
skaparlag „viðurkennt" að
hleypa upp fénaði án þess að
hafa hús og fóður til bjargar.
Frá íslandi hafa Grænlending
ar fengið fjárstofn sinn, og fs-
lenzkir menn hafa verið þar við
fjárræktarkennslu. Þess megum
við vel vera minnugir og halda
því á lofti — með réttum sann-
indum.
En nú er annar hlutur eftir,
að kenna Grænlendingum tún-
rækt og engja að íslenzkum
hætti, eftir því sem mögulegt
er „milli Grænlands köldu
kletta“, og tryggja þannig bú-
stofninn og með öðru fleiru.
Þetta verður að koma og hlýtur
að koma. Þótt Danir séu hin á-
gætasta búnaðar- og ræktunar-
þjóð, sem við höfum margt af
lært, er sambland fomrar og
nýrrar ræktunarkunnáttu ís-
íslenzkra hið eina sem vonlegt
er að komið geti að haldi á
Grænlandi. En Danir eru líka
svo góð og merk búfjárræktar-
þjóð, að þeir geta ekki verið
við það riðnir til Iangframa,
sem stjórnendur, að Greenlend-
ingar felli sauðfé sitt úr hungri
og hor, í þúsunda tali, 1 hörð-
um vetrum, sem alltaf hljóta
að koma þar öðru hvoru, þótt
landið sé svo gott að sauðfé
kemst þar af í mörgum árum
án húss og gjafar, langtum
fremur en þekkist í voru landi
íslandi.
Sambandið milli íslands og
Grænlands er að aukast, Flug-
félag Islands vinnur þar ómet-
anlegt starf og hefir gert á und
anfömum árum, og þá má ekki
gleyma þætti Björns flugmanns
og sjúkraflugi hans. Samstarfið
þarf líka að ná til ræktunar-
málanna. Það væri gleðilegt ef
við gætum, svo sem ég tel full-
vist, miðlað frændþjóðinni í
vestri af ræktunarkunnáttu okk
ar. — Ég efa ekki að nokkuð
af íslenzku blóði rennur enn í
æðum margra Grænlendinga,
og allt frá þvi er hinir fornu
íslendingar urðu að láta í minni
pokann á Grænlandi, þótt ávöxt
ur danskra manna sé nú orðinn
meiri og sýnilegri. — Giænlend
ingar eru frændur okkar og ná-
búar sem við ættum að hafa
miklu meira saman við að
sælda heldur en raun hefir á
orðið.
íslenzk túnrækt og íslenzk
sauðfjárrækt verður að fara
saman á Grænlandi, ef landbú-
skapur á að geta orðið bjargar-
og menningarþáttur í Hfi græn-
lenzku þjóðarinnar. Dálftill þátl
ur, samofinn við annað meira
þjóðinni til farsældar.