Tölvumál - 01.12.1998, Page 20

Menntamál
Menn mega ekki
glepjast til að halda
að einföld notkun
nútímatækni eins og
tölvuleil<ja eða far-
síma færi mönnum
mikinn skilning á
henni
Cetur verið að há-
tæknisamfélagið grafi
beinlínis undan skiln-
ingi á tækni- og raun-
vísindum og eyðileggi
þannig sínar eigin
undirstöður?
sannindi í náttúrufræði eins og þau að
hljóð er bylgjuhreyfmg.
Það er ekki nóg með að vélar eins og
bflar, sími og hljómflutningstæki séu orðin
mun óskiljanlegri en áður var. Leikföng
barna eru það Iíka. Sum gamaldags leik-
föng eins og skopparakringla, þeytispjald,
teygjubyssa, mekkanó og flugdreki voru
vel til þess fallin að kynna heim tækni og
raunvísinda fyrir börnum. Tölvuleikir og
sjálfvirk rafeindastýrð nútímaleikföng
gera það mun síður. Menn mega ekki
glepjast til að halda að einföld notkun nú-
tímatækni eins og tölvuleikja eða farsíma
færi mönnum mikinn skilning á henni.
Flestir sem hanga lon og don yfir tölvu-
leikjum hafa engan skilning á tölvutækni.
Nútímatækni er bæði fjarlægari hvers-
dagslegri reynslu af náttúrunni og þeirri
náttúrufræði sem kennd er í skóla heldur
en tæknin var fyrir 50 árum síðan. Ein af-
Ieiðing þessa er að þeir sem alast upp nú
öðlast síður skilning á tækni og raunvís-
indum heldur en foreldrar þeirra sem ólust
upp við einfaldari tækni. Þetta hygg ég að
sé ein ástæðan fyrir minnkandi áhuga
unglinga á raunvísindum og takmörkuðum
skilningi þeirra á heimi tækninnar.
Raunvísindin hafa fært mönnunum skiln-
ing á heiminum og alið af sér tækni sem
gerir þeim mögulegt að komast af án þess
að vita mikið um lögmál efnisheimsins.
Tækni nútímans hlífir okkur í vissum skiln-
ingi við veruleikanum. Til að breyta ull í
fat og rnjólk í mat þurftu forfeður okkar að
hafa meira vit á veruleika náttúrunnar
heldur en við þurfum til að raða vörum í
innkaupagrind og skrifa undir vísanótu.
Getur verið að hátæknisamfélagið grafi
beinlínis undan skilningi á tækni- og raun-
vísindum og eyðileggi þannig sínar eigin
undirstöður? Já og nei. Það gerir mönnum
mögulegt að lifa án þess að skilja gang
náttúrunnar eða hugsunina á bak við tækn-
ina en það veitir mönnum Iíka margvísleg
tækifæri til náms. Vandinn er að nýta þessi
tækifæri á uppbyggilegan hátt.
Nú spyr kannski einhver hvað ég sé
eiginlega að rausa. Er ekki nóg að menn
kunni að nota tæknina? Get ég ekki notað
ritvinnslukerfi án þess að skilja hvernig
tölvan virkar og forritið er hugsað? Get ég
ekki stöðvað bifreið án þess að skilja
tölvustýrð hemlakerfi og notið tónlistar af
geisladiskum án þess að hafa hugmynd
um hvernig leiser ljós myndast, hvaða
munur er á stafrænum og myndrænum upp-
tökum og hvernig merkjareiknir virkar?
Jú að vísu. En ef heil kynslóð elst upp án
þess að botna neitt í þessum og þvílíkum
hlutum þá er úti um frekari tækniframfarir,
þá verður veruleiki nútímans líka fram-
andi og jafnvel fjandsamlegur í augum
fólks og það dregur úr möguleikum þess á
að nýta tæknina af skynsamlegu viti. Hætt
er við að í stað raunverulegs skilnings á
heiminum komi þá hindurvitni eða ein-
hver önnur uppfylling í það vitsmunalega
tómarúm sem myndast þegar hugsun
manna og þekking er ekki í samræmi við
veruleikann sem við blasir allt urn ki'ing.
Þegar menn fá þörf sinni fyrir að skilja
heiminn ekki svalað með skynsamlegum
hætti grípa þeir til annarra aðferða. Hugur-
inn unir illa vitsmunalegu tómarúmi og
óvssu. Að vísu mætum við stundum hlut-
lausri óvissu og heiðarlegri vanþekkingu
þar sem þekking þrýtur en jafnoft eða
oftar hittum við þar fyrir fordóma, hindur-
vitni eða bábiljur.
Nú get ég loksins snúið mér að fyrri
spurningunni:
Hvernig hafa skólarnir brugðist
við upplýsingabyltingunni?
Með dálitlum ýkjurn og svolítilli ein-
földun má segja að kennarar þekki upp-
lýsingatæknina fyrst og fremst sem neyt-
endur og ali nemendur sína upp til að nota
tæknina fremur en að skilja hana.
Nemendum hefur verið kennt að nota
einmenningstölvur. Þetta er ekki slæmt.
Tölvuvæðing skólanna hefur skilað raun-
verulegum árangri. Nemendur og kennarar
hafa tileinkað sér góðar og skilvirkar að-
ferðir við frágang prentaðs máls, útreikn-
inga, bréfaski'iftir og upplýsingaheimt svo
eitthvað sé nefnt. En kennsla í tölvu-
notkun dugar skammt sem undirbúningur
undir líf og starf í upplýsingasamfélagi
framtíðarinnar. Það þarf líka að huga betur
að undirstöðumenntun í greinum sem eru
forsenda þess að nemendur geti síðar skil-
ið upplýsingatæknina og fylgst gagn-
rýnum og vakandi augum með þróun
hennar. Þessu hefur ekki verið sinnt sem
skyldi. Astæðurnar eru sjálfsagt margar.
Hér ætla ég að nefna þrjár:
20
Tölvumál