Tölvumál - 01.12.1998, Blaðsíða 29

Kjallaragrein
Almennt má gera ráð
fyrir að við hvert ár
sem verk dragist fram
yfir heppilegasta verk-
tíma aukist kostnaður
um 20%-25% og jafn-
vel meira
Fari verktími upp í 4-6
ár eru yfirgnæfandi
líkur á því að allt
verkið sé ónýtt
Mikla vinnu verður að
leggja í frumkönnun
og þarfagreiningu
áætlað skemmsta hugsanlega verktíma. Sem
dæmi má nefna að ætla má að skemmsti
verktími 25 mannára upplýsingakerfis sé
um 2,5 ár.
Lcrngur verktími
Hugbúnaðargerð er afar viðkvæm fyrir
löngum verktíma. Almennt má gera ráð
fyrir að við hvert ár sem verk dregst fram
yfír heppilegasta verktíma aukist kostn-
aður um 20%-25% og jafnvel meira. Þá er
ekki reiknað með tekjutapi væntanlegs
notanda hugbúnaðarins við að geta ekki
hafið notkun hans. Orsakir kostnaðarhækk-
ananna eru einkum tæknilegar. Upplýsinga-
tæknin tekur örum breytingum. Nýjungar
koma mjög ört fram og tækni úreldist.
Tæknileg hönnun upplýsingakerfa byggist
á ráðandi tækni þegar verið er að hanna
þau eða skipuleggja. Ný tækni kemur fram
á verktíma. Hún býður upp á lausnir sem
hugsanlega voru ekki raunhæfar þegar hönn-
un fór fram. Kröfur um breytingar koma
frá væntanlegum notendum og menn
freistast þá til að gera aðlaganir á kerfunum.
Siík endurvinnsla er hins vegar margfalt
dýrari en frumhönnunin. Að auki koma til
stjórnunarleg og rekstraleg atriði. í opin-
bera geiranum verða breytingar á lögum og
reglugerðum sem breyta forsendum upp-
lýsingakerfa. Þá verða af ýmsum ástæðum
breytingar á rekstrarumhverfi fyrirtækja.
Enn er ótalið að kröfur notenda breytast
eðlilega á löngum verktíma. Allt kallar
þetta á óskir um breytingar og endur-
hönnun.
30 mánaða reglan
Sá tími sem menn geta eytt í smíði upplýs-
ingakerfis er takmarkaður. Hönnuðir hafa
mun skemmri tíma til að ljúka verkinu en
menn hafa talið. Vélbúnaður, kerfishug-
búnaður, forritunarumhverfi og tæki til
kerfisgerðar verða úrelt á 2-3 árum. Nýjar
gerðir af tilbúnum hugbúnaði koma ört
fram. Starfsmenn og stjórnendur fyrir-
tækja og stofnana sem eiga að nota hinn
nýsmíðaða hugbúnað eru meðvitaðir um
þessar breytingar. Þeir sætta sig ekki við
að taka í notkun nýjan hugbúnað sem er
þegar orðinn gamaldags. Viðskiptaum-
hverfi fyrirtækja breytist ört. Gæði upplýs-
ingakerfa til nota við töku ákvarðana geta
skipt sköpum fyrir afkomu og framtíð
fyrirtækja. Þau verða þess vegna að upp-
fylla kröfur hvers tíma. Séu kerfin hönnuð
miðað við umhverfi og sjónarmið sem
giltu fyrir nokkrum árum takmarkast nota-
gildi þeiiTa. Það sem áður er lýst takmarkar
þann tíma sem líða má frá því að gerð
upplýsingakerfis hefst og þar til það er
tekið í notkun. Fari verktíminn upp fyrir
ákveðin hættumörk fer illa. Hér á landi eru
mörg dæmi um fyrirtæki og stofnanir sem
lentu í stórvandræðum þegar verktími varð
of langur. Færa má fyrir því gild rök og
styðja með dæmum að hættumörkin liggi
við 30 mánuði. Gerð upplýsingakerfis
megi ekki taka lengri tíma. Fari verktími
upp í 4-6 ár eru yfirgnæfandi líkur á því að
allt verkið sé ónýtt.
Skipting í minni kerfi
Mörg upplýsingakerfi eru það umfangs-
mikil að þau verða ekki gerð á 2-3 árum.
Stysti hugsanlegi verktími er jafnvel mun
lengri. I slíkum verkum verða menn að
leita leiða strax á frumstigi greiningar til
að skipta þeim upp í minni kerfi sem
síðan eru samtengd og tekin í notkun í
áföngum. A hönnunartíma eru þá hlutar
eldra kerfis enn í notkun jafnhliða því að
ný undirkerfi hafi verið tekin í gagnið.
Þetta krefst þess að í upphafi sé skipulagt
hvernig gangsetningu hins nýja kerfis
verði háttað. Mikla vinnu verður að leggja
í frumkönnun og þarfagreiningu. Megin-
áherslu verður að leggja á upplýsingaflæði,
stöðlun upplýsinga og verkaskiptingu í
kerfinu. Kröfulýsing verður sérstaklega
mikilvæg fyrir kerfisgerðina. Tími sem fer
í kerfishönnun og forritun minnkar hlut-
fallslega en skipulagsvinna vex. í tölvu-
kerfinu verða menn auk þess að skilja vel
á milli kerfisþátta með skamma endingu
eins og viðrnót og þátta sem endast lengi
á borð við skipulag gagna. Þegar ný-
hönnuð stór kerfi leysa önnur eldri af
hólmi þarf að vanda sérstaklega til verka.
Skipuleggja verður umskipti og sam-
keyrslur undirkerfa og hinna eldri af vand-
virkni. Það er oftast flókið þegar nýja kerfi
er unnið í allt öðru umhverfi en það kerfi
sem fyrir er.
Stefán Ingólfsson er verkfræðingur
Tölvumál
29