Vísir - 04.12.1962, Blaðsíða 6

V1SIR . Þriðjudagur 4. desember 1962.
Jðnvæðing Islands er enn til-
A tölulega skammt á veg komin.
Ef frá er talinn fiskiðnaður,
sumar greinar á sviði landbúnað-
arafurða ásamt fáum dæmum
öðrum, er að mestu um smáfyrir-
tæki að ræða. Margar ástæður
liggja til þessa, þótt þær verði
ekki raktar ítarlega hér.
Islenzki markaðurinn er lítill á
flestum sviðum og veitir tak-
markaðh möguleika þeim iðnaði,
sem einungis ætlar að byggja
framleiðslu sína á honum.
Nokkrar mikilsverðar undantekn-
ingar finnast þó frá þessari meg-
inreglu og verður rætt um eina
þeirra hér á eftir.
1 öðru lagi má nefna eðli
margra þeirra auðlinda, sem hér
finnast. Þær verða ekki hagnýtt-
ar að verulegu gagni, nema til
komi meira fjármagn en þjóðin
sjálf getur lagt af mörkum og
meiri tæknileg þekking en ís-
lendingar hafa yfir að ráða.
En sagan er ekki nema hálf-
sögð með þessu. Því miður hefur
þróun okkar tiltölulega litla iðn-
aðar almennt verið nokkuð fálm-
kennd og stefnan oft hlykkjótt.
Hinar einkennilegustu þverstæð-
ur hafa myndazt með þeim ár-
angri, að á mörgum sviðum, þar
sem skilyrði virðast góð fyrir
samkeppnisfæran iðnað, hefur
hann annað hvort ekki náð að
myndast eða býr við þröngan
kost. Á hinn bóginn hafa skapazt
ágæt skilyrði fyrir rekstur iðnað-
arfyrirtækja, sem litla eða enga
samkeppnismöguleika hefðu und-
ir eðlilegum kringumstæðum.
Þessar þverstæður hafa með
öðrum orðum hamlað uppbygg-
ingu margra góðra fyrirtækja, en
hvatt til fjárfestingar í mörgum
öðrum, sem væru óarðbær án ó-
hóflegrar vemdar eða hafta.
Hvað hefur valdið þessari
þróun? — Margt ber til, en eink-
um virðist mér stefnan í innflutn-
ings- og tollamálum eiga hér
mikla sök. Birtjst hún aðallega f
því að ekki hefur' verið gerður
greinarmunur á verndartollum og
tekjutollum annars vegar né iðn-
aðargreinum, sem hér hafa góð
starfsskilyrði, og hins vegar hin-
um, sem ekki geta borið sig.
Ef litið er á hina stóru og mik-
ilvægu atvinnuvegi, sjávarútveg
og Iandbúnað, hefur stefna inn-
flutnings- og tollyfirvalda verið
sú, að innfluttar rekstrarvörur
þeirra skyldu tollfrjálsar. Er hún
studd þeim rökum, að sjá þurfi
þessum atvinnuvegum fyrir sem
ódýrustum rekstrarvöram. I
sjálfu sér er þetta lofsverð og
skiljanleg afstaða, en of einhliða,
einkum ef lengri tímabil eru höfð
í huga.
Enginn vafi leikur á því, að
margar rekstrarvörur þessara at-
vinnuvega verður að flytja til
landsins, sumar enn >.m langa
framtíð, aðrar líklega alltaf Hins
vegar er ýmsum þörfum þeirra
þannig háttað, að ekki má ein-
ungis auðveldlega fullnægja þeim
Úr vélasal Hampiðjunnar.
MÁR ELÍSSON:
íslenzkur veiðaríæraiðnaður
17 in þessara iðnaðargreina er
framleiðsla Veiðarfæra og efn
is til veiðarfæragerðar. Er það
ekki einungis svo, að möguleikar
slíks iðnaðar hér á landi séu hinir
ákjósanlegustu — og verður vik-
ið að því síðar — heldur verður
að telja þessa framleiðslu eina
þeirra hliðargreina, sem sjávar-
útveginum er nauðsynlegt að þró
ist innanlands bæði af öryggis-
ástæðum og vegna betri mögu-
leika á tæknilegum rannsóknum
á sviði nýjunga.
fslenzkur veiðarfæraiðnaður
hefur samt löngum verið nokkurs
konar niðursetningur, þrátt fyrir
mikilvægi sitt og þrátt fyrir hið
ómetanlega framlag á styrjaldar-
árunum 1939—1945. En segja má,
að þá hafi hann bjargað útgerð-
inni frá stöðvun. Hann hefur
aldrei notið teljandi tollverndar,
sem orðið hefur keppinautum
hans í öð- .1 löndum lyftistöng,
og sem gerir m. a. vígstöðu þeirra
hér á landi auðveldari en ella.
Um skeið vhr svo langt gengið,
að hrávörur til veiðarfæraiðnað-
arins hér nutu óhagstæðari inn-
flutningskjara en tilbúin veiðar-
færi. I mörgi.. 1 tilfellum gildir
þessi mismunun enn. Meðfylgj-
andi tafla sýnir samanburð á toll-
vernd veiðarfæra í nokkrum Ev-
rópulöndum á árinu 1960.
^æri, línur,
Netjagarn kaðlar Fiskinet
með innlendri framleiðslu, heldur % % %
má jafnvel telja það hagkvæm- ísland . . . 0 3.6 3.6
ara. Stafar það sumpart af þvi, Belgía . . . 12 18 18
að skilyrðin til þess éru eins góð Frakkland 15-16 16 25
eða betri hér á landi en erlendis Þýzkaland 11-13 13-14 10
og sumpart af þvl, að hinar sér- Holland ,. 11 11 16
stöku kröfur íslenzkra staðhátta Danmörk 8 8 10
gera auðveldara um vik með fram Svíþjóð . 10 10 10
leiðslu I þvl skyni hér á landi en Noregur . 7-10 5-10 5-25
annars staðar. Þrátt fyrir þessi augljósu sannindi hefur reynslan Bretland 15 15 20
þvl miður orðið sú, að hinir stóru Um Nore g er því við að Læta,
markaðsmöguleikar, sem þessir að svo virðist sem norska ríkið
atvinnuvegir bjóða iðnaðar- og
bjónustufyrirtækjum í mörgum
Treinum, liggja enn lítt eða ekki
'otaðir.
hafi með höndum allan innflutn-
ing á hráefnum til vsiðarfæragerð
ar. Jafnframt nýtur norsk veið-
arfæraframleiðsla styrkja úr rlk-
issjóði, sem nema allt að 20%
smásöluverðs.
Undanfarin ár hefur íslenzkur
veiðarfæraiðnaður átt í harðri
samkeppni við erlenda keppi-
nauta, einkum frá Danmörku og
Noregi. Þessir keppinautar og
aðrir hafa aðgang að stórum,
vernduðum heimamörkuðum og
sýnir framangreind tafla toll-
verndina, sem þeir njóta. Þvi
miður virðast sumir þessara
keppinauta hafa gripið til miður
heiðarlegra viðskiptaaðferða.' —
Hafa heyrzt háværar raddir um,
að þeir seldu sumar tegundir veið
arfæra, þ. e. einkum þær sömu
og framleiddar eru hér á landi,
við lægra verði til íslands en
heima fyrir eða t. d. til Færeyja.
Aðrar veiðarfærategundir en þær,
sem framleiddar eru hér á landi,
eru aftur á móti seldar með eðii-
legum hætti. Þessir viðskiptahætt
ir jafngilda „dumping" og sé
þetta /átt, þarf að gera tafar-
Iausar ráðstafanir til að stemma
stigu við þeim. Ráðstafanir þær,
sem viðskiptamálaráðuneytið
greip til fyrir skömmu og vega
eiga á móti þessu, eru f sjálfu sér
viðurkenning á þvl, að ekki sé
allt með felldu I þessum efnum.
Jjessir óviðeigandi verzlunar-
hættir reynast mögulegir m.
a. vegna þess að hinar erlendu
verksmiðjur, margar hverjar, hafa
með sér öflug samtök. T. d. munu
amtök danskra veiðarfærafram-
leiðenda hafa hönd í bagga með
verðákvörðun meðlimafyrirtækja
sinna og úthlutun útflutnings-
kvóta á hina ýmsu markaði.
Á vissan hátt hafa íslenzkir út-
vegsmenn notið góðs af þessari
samkeppni, þó með þeim fyrir-
vara sem nefndur var að framan
um bær veiðarfærategundir, sem
okki c.... aleiddar á íslancl
Hins vegar skyldu menn þess
minnugir, að þetta hagstæða verð
á sumum tegundum veiðarfæra er
fyrst og fremst því að þakka, að
veiðarfc.. .ðnaður er starfræktur
í landinu sjálfu. Ef hann legðist
niður, mætti búast við að verðið
hækkaði um leið.
Það er þvl orðið meira en
tímabært að eyða þeim misskiln-
ingi, að lágt verðlag, sem stafar
af „dumping", hafi ótvlrætt hag-
ræði I för með sér fyrir útgerð-
ina. Augnablikshagræði er e. t. v.
fyrir hendi. Sé hins vegar litið
lengra fram á við, verður þetta
strax vafasamara, Komi þetta
fyrirkomulag þannig I veg fyrir,
að hér rlsi sterkur veiðarfæraiðn-
aður sem jafnframt er ein for-
senda þess, að fullt gagn verði
af rannsóknum á sviði veiðitækni,
eru miklir ókostir þess strax auð-
sæir. íslendingar gætu þá ekki
orðið virkir þátttakendur og frum
kvöðlar I þróun veiðarfæra og
veiðitækni, en yrðu I þess stað
að feta I fótcpor annarra, sem
oft á tíðum hafa ekki til að bera
þekkingu á íslenzkum aðstæðum
og þörfum.
Á hinn bóginn gæti uppbygg-
ing innlends veiðarfæraiðnaðar
og veiðitæknirannsókna gert
kleift að stöðugt yrði unnið að
framförum I veiðitækni. Slíkfy
mundi og bezt tryggja samkeppn
isaðstöðu íslenzkrar útgerðar,
þegar til lengdar léti.
Aðstæður til veiðarfæra-
iðnaðar á íslandi.
Mjög sterlc rök hníga að því,
að hér megi reka samkeppnisfær-
an veiðar: aiðnað:
1) Markaðurinn er stór. Auk
þess magns, sem framleitt er f
landinu sjálfu, nemur innflutn-
ingur nær 200 milljónum króna
árlega (var 185 milljónir á/árinu
: 960 miðað við núverandi gengi).
2) Vélbúnaður hérlends iðnað
ar getur verið hinn sami og hjá
sams konar erlendum fyrirtækj-
um.
3) Hráefnaverð er hið sama
fyrir aila aðila og fylgir heims-
markaðsverði.
4) Flutningskostnaður hráefna
hingað til lands ætti að vera
lægri en á hinni fullunnu vöra.
5) Möguleikar eru góðir hér
á landi til stöðugra tilrauna á
mismunandi kostum veiðarfæra.
Stafar það ekki slzt af vilja út-
gerðarmanna og sjómanna til að
reyna nýja tækni.
Þegar ofangreind rök eru höfð
I huga, svo og hið aukna öryggi,
sem sjávarútvegvegurinn mundi
njóta, virðist einsætt að róa beri
að því að skapa hér skilyrði, sem
gera uppbyggingu öflugs veiðar-
færa iðnaðar mögulega. Ætti það
að vera kapps- og metnaðarmál
Alþingis og ríkisstjómar, útvegs-
manna og sjómanna. íslenzkur
veiðarfæraiðnaður getur einnig
haft góð skilyrði til að keppa með
framleiðslu sfna á erlendum vett-
vangi.
Hvað þarf að gera?
í fyrsta lagi þarf að setja lög
gegn „dumping". Vart þarf að
taka fram, að sú löggjöf mundi
vera almenn og kæmi jafnframt
öðrum íslenzkum iðnaði að gagni.
í öðru lagi þarf að athuga,
hvort ekki geti verið nauðsynlegt
að hækka innflutningstolla á
þeim tegundum tilbúinna veiðar-
færa. sem Tramleidd eru hérlend-
is, sérstaklega ef ráðstafanir sam
kvæmt hinu fyrst talda (dum-
ping) dragast á langinn. Toll-
verndin hefur tvö markmið. Hið
fyrra er að gera „dumping" örð-
ugra, og þarf það I sjálfu sér ekki
að hafa áhrif á verðlag hinnar
innlendu framleiðslu. Hið síðara
stendur I sambandi við þær breyt
ingar, sem eru að gerast I mark-
aðsmálum I heiminum. Ef við
tengjumst EBE, þurfa byrjunar-
tollarnir hjá okkur (áður en tolla-
lækkanir hefjast) að vera a. m. k.
jafnháir á mikilvægustu afurðum
okkar og hjá keppinautum okkar.
Ef við á hinn bóginn stöndum
utan EBE, munum við án efa taka
höndum saman við ýmsar þjóðir
og berjast fyrir almennum tolla-
lækkunum. í því tilfelli er engu
síður mikilvægt, að byrjunartoll-
ar okkar verði ekki langt fyrir
Frh. á bls. 13