Vísir - 15.02.1963, Blaðsíða 7

VISIR . Föstudagur 15. bibrúar 1963.
7
Á að leyfa sauðfé í Reykjavík?
Hátíð er til heilla bezt að fitja
upp á grein þessari, ef ég á að
leggja orð í belg, en get illa set-
ið á mér, þar eð þetta er mál sem
ég hefi áður haft nokkur afskipti
af. og látið mig allmiklu skipta.
— 1 dag er 1. des., en tilefnið
að eg setzt við ritvélina, er frá-
sögn í Morgunblaðinu 17. nóv.,
sem mér barst í fyrradag, —
fyrirsögn: Tillaga uni bann við
sauðfjárhaldi í Reykjavik fyrir
borgarstjórn.
— í dag er 1. des., en tilefnið,
að ég sezt við ritvélina, er frá-
dagskrá 1952. Líklega hefir það
verið þá sem ég hafði töluverð
afskipti af máli þéssu með öðrum
góðum mönnum. Man hins vegar
ekki ártalið, og svo er nú ástatt
fyrir mér að ég hefi engin gögn
við hendina um þetta. Vona
samt að ég verði ekki tvísaga í
neinu er ég nú minnist á málið,
þar eð ég hefi margsinnis hug-
leitt það, og að ég hygg í engu
breytt um skoðun þar að lútandi.
I.
Er sauðfjármálið var mest á
dagskrá, var það að nokkru leyti
í tilefni af fjárskiptunum sem þá
voru rétt afstaðin og fjárleysi á
svæðinu. Þeir sem lengst vildu
ganga hugðu til þess að banna
alla sauðfjárrækt á Reykjanes-
skaganum öllum, jafnvel að girða
úr Hvalfirði í Þingvallavatn,
lita svo vatnið og Ölfusá ráða,
sauðfriða þannig allt landnám
Ingólfs. Er fljótsagt að ég hefi
aldrei verið til viðræðu um slík-
ar aðgerðir og eyði nú ekki rúmi
til að ræða þær.
Hugsanagangur minn, sem lá
til grundvallar þeim tillögum
sem ég studdi um árið, og beitti
mér þá fyrir eftir því sem til
vannst, var í stuttu máli þessi:
Um aldir, og allt frá öndverðu,
hafa þeir búskaparhættir tíðkast
á landi voru, og af eðlilegum á-
stæðum, að fénaður hefir gengið
frjáls að öllu eða mestu, hins
vegar hefir orðið að verja rækt-
un sem varnar krefst, og hefir
þar hver Iandeigandi og ræktun-
arnotandi orðið að sjá um sig,
að svo að segja öllu Ieyti, þótt
nokkur stoð séð til í lögum og
hafi lengi verið, um ágang bú-
fjár.
Um og eftir aldamótin siðustu
vöktum við krakkarnir yfir tún-
unum á vorin, hver man ekki
þær vornætur, síðar kom gadda-
vírinn og túngirðingar, og þannig
hefir það verið, — „Viljirðu
klæðast, þá veiddu hreininn, vilj
irðu hlaða, þá brjóttu steininn,
viljirðu byggja af viði, j>á felldu
hann, vegðu um öxl, berðu heim
og tegldu hann“, segir Pétur
Gautur, og íslenzkir bændur og
ræktunarmenn gátu sannarlega
bætt við: „viljirðu rækta, þá
girtu um gróður". Svona var
það, og svona er það enn um
landið víðast hvar, orð Einars
Benediktssonar um að vort land
er stórt, en Reykjavik smá, hafa
verið í gildi til skamms tíma,
þéttbýlið hefir verið lítið saman-
borið við víðáttuna og strjálbýl-
ið.
En nú er um breytt, sums stað
ar, og er að verða það á þó
nokkrum stöðum. Svo um breytt
að nú er réttmætt orðið að við-
horfin, búfé og ræktun og rækt-
un og búfé, gjörbreytist, til þess
sem orðið hefir víðast um hin
þéttbýlli menningarlönd hér í
álfu. Það er orðið réttmætt að
hafa alger endaskipti á hugtök-
um og hlutunum, þannig, að
gera hlut ræktunarinnar mestan.
Að ræktun jarðar sé friðhelg,
eigendur hennar og forsvars-
menn þurfi ekki að halda uppi
hinni fyllstu vörslu til þess að
vernda ræktun sína, þótt rétt sé
að þeir marki ræktun sína með
nokkurri eignar og umráðaréttar
vörslu, girðingum við hóf. Hins
vegar sé réttur og skylda búfjár-
eigénda sú, og þannig umbreytt
frá því sem verið hefir, að hver
búfjáreigandi verði nú að hafa fé
sitt f fullri vörslu, og bera fulla
ábyrgð á að það valdi ekki skaða
á ræktunareignum annara aðila.
Að greiða að fullu og með þung-
um viðurlögum, ef fé hans veldur
skaða eða óþægindum hverju
nafni sem nefnast.
fjárhaldi, í Reykjavík. Slíkt spor
væri að mínu viti öfugt og í átt
til þeirrar vanmenningar sem
alltaf fylgir með því er yfirvöld-
in gerast „fullkomin" barnfóstra
borgaranna. Slíkt er engum til
góðs.
Það sem þarf að gera til þess
að koma Iögum yfir hið óskyn-
samlega, óhóflega og menninga-
snauða búfjárhald, sem því miður
á sér stað innan takmarka
Reykjavíkur, er menn hafa búfé
án þess að hafa neina aðstöðu
til þess, að sjá því farborða öðr-
um að meinalausu og sjálfum sér
án vansa, — er að mínu áliti í
stuttu máli þetta:
Gefa þarf út heimildarlög sem
leyfa bæjarfélögum og öðru þétt-
'1

Eftir Árna G. Eylands
Að sjálfsögðu verður slík gjör
breyting á viðhorfum um búfjár-
haldið til þess að takmarka það
og torvelda í miklum mæli, þar
sem gripið yrði til þessara ráða.
Slíkt varðar þó litlu, aðalatriðið
er að vinna bug á þeirri óöld sem
upp er komin í sambandi við
þéttbýlið víða, að menn sem
eiga búfé en telja sig ekki þurfa
að bera ábyrgð á því, og gjörðum
sínum á því sviði, á sama hátt og
þeir, eins og aðrir borgarar,
verða að bera ábyrgð á gjörðuni
sínum að öðru leyti, og á rparg-
víslegan hátt, allt til þess hvern-
ig þeir ganga yfir götu.
Hugmynd mín og skoðun er
þannig, að eigi beri að banna bú-
fjáreign og búfjárhald neins stað-
ar, jafnvel ekki í Reykjavíkur-
borg, umfram það sem leiðir af
hreinlætis og umgengnisástæð-
um. Öllum er ljóst að það er
ekki hægt að leyfa fjós í mið-
bænum lengur, og að ekki er
hægt að Ieyfa fjárrekstra um
bæinn til sláturhúss Sláturfélags
Suðurlands, þótt það sé inn í
miðri borg. Afnám búfjárhúsa í
gatnaþéttbýli borgarinnar kemur
af sjálfu sér, með skipulagningu
borgarinnar um byggingu og
gerð húsa og annara mannvirkja,
alveg á sama hátt og að hávaða-
samur og óþrifalegur iðnaður
fær eigi haldizt í miðbænum.
Hins vegar kemur auðvitað ekki
til mála að banna slíkan iðn-
rekstur með öllu innan takmarka
borgarinnar, hann er og verður
Ieyfður á þar til ætluðum stöð-
um. Eins er það með skepnurnar,
það er engin gild ástæða til þess
að banna búfjárhald með fullri
forsjá á Bústöðum í Fossvogi,
svo dæmi séu nefnd, þótt það
leið af sjálfu sér og af þróun
byggðar og fyrirkomulags, að bú-
fjárhald í Landakoti getur eigi
átt sér stað Iengur (þótt þar séu
græn tún).
II.
Reykjavíkurborg heldur áfram
að stækka, en hún verður alla
tíð með þeim hætti að vöxtur
hennar að landstærð og fólks-
fjölda, að það verður mikið um
hálfbyggð og strjálbyggð út-
hverfi alveg eins og nú er, og á
slikum stöðum á og má líf og
hættir margir haldast og þróast
með nokkuð öðru móti heldur
en í hinu fyllsta þéttbýli. Sem
betur fer er þetta svo.
Það sem þarf og á að koma er
ekki einstrengislegt bann við bú-
fjárhaldi, eða sérstaklega sauð-
býli, sem vill „girða sig af“, að
setja reglur samkvæmt heimild-
arlögunum, urn allt búfjárhald
innan slíkra bæjar- og þéttbýlis-
girðinga, er gangi svo langt og
öndvert við það sem annars hef-
ir átt sér stað til þessa, að öllum
sem eiga og halda búfé, á
hlutaðeigandi svæði, sé skylt að
hafa það þar í fullkominni vörzlu
á þeim tíma árs sem það er á
Framhald á bls. 13.
m
mál.
Bjarni Bene-
diktss. kirkju-
málaráðherra
mælti með
frumvarpinu,
sem áður hef-
ur verið skýrt
efnislega hér í
blaðinu, og að
effir 'Ellerf B Schram
Kindur í Laugardalnum í Reykjavík.
Skálholt átti hug manna allan - hvar á biskup að
vera — frumvarpinu fagnað — spor í rétta átt.
j þinginu í gær var rætt um
tunnuverksmiðjur í efri
deild, en í þeirri neðri snérust
umræður um Skálholtsstað, og
það verður að játa að þær síð-
arnefndu áttu hug manria allan.
Umræðurnar spunnust af frurn-
varpi ríkisstjórnarinnar þar sem
lagt er til að Skálholt verði af-
hent íslenzku þjóðkirkjunni. Það
var vissulega mikil tilbreyting
að hlýða á tal manna um þessi
mál, eftir þær löngu stjórnmála-
umræður sem verið hafa að und
anförnu, enda fór það svo að
einn Framsóknarþingmaðurinn
gat ekki á sér setið að láta þess
getið, hversu þreyttur hann væri
á öllum hinum lýjandi umræð-
um efnahagsmál! Sér væri því
gleðiefni að ræða um Skálholts-
stað, þó ekki væri til annars en
að hvílast á efnahag og hag-
skýrslum. En það er nú annað
framsögu hans lokinni stóðu
ekki færri en átta þingmenn
upp til að leggja orð í belg, og
flestir þeirra oftar en einu sinni.
Fyrstur mælti Sigurður Bjarna-
son og fagnaði frumvarpinu, en
lýsti hins vegar vonbrigðum
sínum yfir, að ekki skyldi tekið
dýpra í árinni, og ákvörðun
tekin um að biskupssetur
skyldi verða í Skálholti. Gunnar
Gíslason frá Glaumbæ (S) tók í
sama streng með því að lýsa
ánægju sinni yfir þeirri ráðstöf-
un að afhenda þjóðkirkjunni
Skálholt.
j^æst talaði Eysteinn Jónsson,
og kvað sig fylgjandi á-
formaðri stefnu. Eysteinn lýsti
þeirri skoðun sinni að þrátt fyrir
að mikið væri talað um hr.'gn-
andi áhrif kirkjunnar, þá væri
hann þeirrar skoðunar að kirkj-
an væri sterkur þáttur í þjóð-
lífinu og voldugri en margur
gerði sér grein fyrir. Það má
ekki dæma áhuga fólks á
kirkjunni og hennar málum eftir
þvf hversu margir sækja messu-
gjörðir.
Eysteinn benti einnig á, að
með þessu frumvarpi væri er.g
an veginn útilokaður sá mögu-
leiki að flytja biskupssetrið að
Skálholti, það væri jafnvel meiri
líkur til á því, ef þetta frumvarp
næði fram að ganga.
Tóku nú til máls hver á fætur
öðrum, Unnar Stefánsson (A),
Gísli Guðmundsson (F), Bjöm
Bjarnason (F), Þórarinn Þórarins
son (F) og Skúli Guðmundsson
(F) og ræddu mál þetta á ýmsa
lund, einkum það spursmál,
hvort biskpussetur skyldi verða
í Skálholti eða ekki.
Ojarni Benediktsson tók tvisv-
0 ar til máls auk framsögu
sinnar. Hann kvað þetta frum-
varp vera samið að undirlagi
kirkjuþings og biskups, það væri
vilji kirkjunnar manna að svona
yrði haldið á þessum málum,
og ekkert væri eðlilegra en að
fara í meginatriðum eftir til-
lögum þeirra. Það er líka rétt,
sagði ráðherrann, að frumvarp-
ið spillir í engu þeirri hugmynd
að biskupssetrið verði í Skál-
holti. Þetta frumvarp er því
tvímælalaust spor í rétta átt.
Við verðum síðan að láta reynsl
una og atburðanna rás skera úr
um, hvað verður í framtíðinni.
Ráðherrann lýsti sig andstæðan
þeirri hugmynd að hér yrðu
fleiri biskupar en einn, og kvað
sig ennfremur fylgjandi því að
sá biskup hefði aðsetur í
Reykjavík. Þær skoðanir og
skoðanaágreiningur þar um
snerta samt sem áður ekki
þetta frumvarp, og það hindrar
á engan hátt þær stefnur sem
uppi eru varðandi biskupinn yf-
ir íslandi.
Framh. á bls. 5.