Vísir - 15.02.1963, Qupperneq 10

w
Föstudagur 15. febrúar 1963.
Saiiðfé í Reykjavík —
Frh af bls 7
svæðinu, og bera fulla ábyrgð á,
ef skepnurnar sleppa samt sem
áður úr vörzlu og valda skaða á
einn eður annan hátt.Viðurlög séu
þung, sektir og fullar skaðabæt-
ur, og að lokum missir réttinda
til að hafa búfé ef brot endur-
taka sig og bersýnilegu kæru-
leysi er um að kenna.
Bótaskylda vegna skaða sem
búfé veldur sé að fullu án til-
lits til þess hvort ræktun sem
um er að ræða er girt eður eigi.
Tilgangurinn er að stefna að því
að þeir menningarhættir komist
á, að ræktun sé friðhelg og við-
urlög við að valda skemmdum á
öllum ræktunarmannvirkjum,
þótt óvarin séu. hvort sem það
er Austurvöllur eða suður á
Öskjuhlíð, hvort sem það er
ræktun bæjarins gerð til gagns
og prýðis, eða ræktun einstakl-
inga hverju nafni sem nefnist,
Slík samþykkt, framkvæmd
með festu, myndi fljótt fækka
þeim stórlega sem hefðu sauðfé
á framfæri innan þess svæðis
sem samþykktin næði til. Trass-
arnir með sauðfé sem þeir hafa
ekki land fyrir, og ef til vill ekki
heldur aðra aðstöðu til að sjá
meinalaust farborða — slíks eru
dæmin — myndu fljótt gefast
i>PP, — eða verða að nýjum og
, betri mönnum öðrum til fagnað-
ar og þeim sjálfum til sálubóta.
Ég ræði þessa hlið málsins ekki
frekar, en vona að allir skilji
hvað ég á við, og hvernig ég tel
að beri að stefna.
III.
Re^kjavjk á ekki og getur ekki
einarigrað sig í þessu máli. Af
landfræðilegum ástæðum, og sök
um sambyggðar við nábýlið, fer
bezt á því og er full nauðsyn,
að væntanleg samþykkt sam-
kvæmt hugsuðum og væntanleg-
um heimildarlögum, nái til
Reykjavíkur, Seltjamarnes-
hrepps, Kópavogskaupstaðar,
Garðahrepps og Hafnarfjarðar
sem einnar heildar. Nákvæmar
tiltekið, allt land vestan og innan
girðingar sem gerð væri, sem hér
segir: Úr Grafarvogi beztu og
beinustu Ieið suður í Heiðmerk-
urgirðingu, svo tekur Heiðmörk
við sem friðað land og í raun og
veru tvöföld girðing til varnar
öllu landi norðan og vestan henn
ar. Úr Heiðmerkurgirðingu sunn-
anverðri eða Vífilstaðagirðingu
væri svo girt suður um Hvaleyr-
arvatn og sunnan Ásfjalla út í
sjó sunnan Hvaleyrar. — Að því
er kemur til girðinga yrði þetta
mjög viðráðanleg framkvæmd,
það gera hinar miklu girðingar
um Heiðmörk og Vífilstaðaland
sem þegar hafa verið gerðar, og
sem að sjálfsögðu þarf að halda
TRELLEBORG
HJðLBARÐA
I Fyrirliggjandi.
HRAUNHOLT
v/ Miklatorg.
Opið frá 8-23 allá daga.
Sími 10300.
við og verður haldið vel við á
komandi árum.
Eru nú líkur til að hægt sé
að fá samstöðu þessara kaup-
túna og hreppa um slíka fram-
kvæmd? Ég hygg að það muni
takast, ef boginn er ekki spennt-
ur hærra heldur en ég hefi gert
ráð fyrir, — búfjárhald ekki
bannað, sauðfé þar með talið, en
aðeins krafist að allur búpening-
ur sé £ fullkominni vörzlu. Innan
hins umrædda svæðis er í raun-
inni ekki nema ein bújörð sem í
eðli sínu er góð og mikil fjár-
jörð, og þó mun nautgriparækt
verða orðin aðall búskapar einn-
ig þar. Það er Setberg í Garða-
hreppi.
Ein hlið á þessu máli og ekki
ómerk er sú staðreynd, að sá
háttur að girða inni allt búfé á
þessu umrædda svæði yrði að
heildarútkomu vafalaust miklu
ódýrari heldur en áframhaldandi
fullar vörzlu girðingar um alla
ræktun á svæðinu, eins og nú
tíðkast og verður að vera. Ef
litið er á svæðið sem heild er
ljóst að þess gerist litlu minni
þörf að girða af öll hross og
nautgripi á svæðinu heldur en
sauðfé. Það er enginn menning
að láta stórgripi ganga lausum
hala á þessu svæði, eins og nú
er komið búsetu og umferð. Hitt
er svo annað mál að auðvitað
þarf vandaðri girðingar um sauð-
féð heldur en stórgripina.
IV.
En hvers vegna þetta kák, því
ekki að banna algerlega allan
sauðfénað á svæðinu? Þannig
mpnu margir spyrja, og^ margir
munu telja algert bann við sauð-
fjárriækt á þessu eða svipað
mörkuðu svæði hið eina rétta.
Ég vil því gera nokkra grein
fyrir hvers vegna ég er á móti
slíku algeru sauðfjárbanni.
Ég hefi enga trú á þvi að al-
gjör bönn, eða bönn yfirleitt, séu
bezta og jafnvel einasta aðferðin
til þess að kenna mannasiði og
umgengiskúltúr, og hvað er það
annað en sæmilegir mannasiðir
og umgenngismenning að fara
þannig vel með fénað sinn og i
samnæmi við umhverfið og ná-
ungana, að allir megi vel við una,
og að á engum sé troðið.
Ég tel bann við að hafa búfé
— fyrst og fremst sauðfé — 1
Reykjavík, utan hins skipulagða
og fullbyggða gatnahverfis, vera
spor í vanmenningarátt en eng-
an veginn hið gagnstæða. Ég tel
slíkt bann bera vitni úrræða-
leysi og hugsjónafátækt.
Ég tel það síður en svo æski-
legt úrræði og keppikefli að sem
mestur hluti íslenzku þjóðarinn-
ar alizt í svo algerðri malar- og
asfaltsvist, að börnin eigi þess
engan kost heima fyrir í höfuð-
borginni að sjá búfé á grasi. Því
miður eiga ekki öll reykvísk börn
þess kost að komast í sveit að
sumrinu, og vera þar samvistum
við búpening og önnur húsdýr.
Og það er ég fullviss um, að þau
börn hafa yfirleitt minna gagn
af hásumardvöl í sveit sem aldrei
hafa átt þess kost heima í Reykja
vík að sjá „lömbin skoppa hátt
með hopp" á afgirtum blettum í
bæjarlandinu.
Mér er ekki Ijóst að íslenzkt
fólk, og ekki Reykvíkingar held-
ur, sem nú eru senn orðinn meiri
hluti þjóðarinnar, séu það verr
gerðar manneskjur, að þeim geti
ekki dugað og hentað þróun mála
með menningarsniði, eins og fram
hefir gengið I nágrannalöndum
vorum. Þvi má ekki „útrýming"
búfjár í Reykjavík þokast fram
eftir eðlilegum leiðum, án gjör-
ræðis og útskúfunarbanns frá
hendi borgaryfirvaldanna, svipað
eins og átt hefir sér stað farsæl-
lega í álíka stórum borgum ann-
ars staðar á Norðurlöndum? Spyr
sá sem ekki veit.
Þetta eru ef til vill engin rök
í augum hinna hörkumóderni
manna, sem setja nú svo mjög
svip sinn á bæinn og þjóðfélagið.
Þetta, sem ég hefi sagt, er senni-
lega bara sentimentalt tilfinninga
röfl í þeirra augum. Til þess að
bæta þá gráu ofan á svart ætla
ég að rifja upp eina endurminn-
ing mína frá fyrstu árum mínum
í höfuðborginni fyrir 40 árum.
Þá bjó Hannes Thorarensen, að
ég hygg, f húsinu ofan Laufásveg-
ar beint upp af Skothúsvegi —
á horni Laufásvegar og Hellu-
sunds. Falleg grasbrekka var frá
húsinu og niður að götunni, og
góð steingirðing um lóðina. Þar
í brekkunni gaf á vorin á að líta
fáeinar bústnar ær með lömbin
sín. Ekki þekkti ég hinn aldraða,
virðulega Hannes þarna á horn-
inu, nema rétt í sjón, en vissi að
hann var framkvæmdastjóri Slát-
urfélags Suðurlands, og hafði
fleytt því vel yfir erfiðleika byrj-
unaráranna. Mér var sagt að for-
stjórinn hefði þessar fáu ær að
vetrinum í skúr á bak við íbúð-
arhús sitt, sér til yndis, og hirti
þær sjálfur. Og vel var fyrir séð
að þær gerðu engum mein, þann
stutta tíma sem þær fengu að
sóla sig í brekkunni við húsið,
unz þær voru sendar „upp í
sveit“ til sumardvalar. En það
eru ekki bara ærnar hans Hann-
esar, sem mér eru minnisstæðar.
HÍtt fylgir og ber yfir, — krakk-
arnir sem röðuðu sér við girð-
inguna og horfðu undrandi og
hrifin á ær og lömb. Ég er illa
svikinn, ef ærnar og Iömbin hans
Hannesar, þarna á Ióðinni, eru
ekki meðal bjartra minninga 45
—50 ára manna og kvenna, sem
á þeim árum stóðu börn við girð-
iriguna, glöð og hrifin.
Til þess að villa ekki um fyrir
neinum, er vert að geta þess að
þá, um 1920—1925 var brekkan .
þama við Laufásveginn ekki
fjarri því að vera í útjaðri bæj-
arins, Laufástúnin lítt byggð
skammt undan o. s. frv. Þá var
Briemsfjósið við Laufásveg enn í
gildi, og þá var enn fjós við
Þingholtsstræti. Þetta svarar til
þess, sem nú væri um að ræða inn
við Sogamýri eða jafnvel suður
I Fossvogi — við alfaraleið í þeim
hverfum.
V.
Ef sett væru heimildarlög og
mál það sem ég hefi gert hér að
umræðuefni, kæmu þau, eða gætu
komið,, víðar til framkvæmda
með góðu móti heldur en á svæð-
inu Reykjavlk—Hafnarfjörður.
Ég vil aðeins benda á þorp eins
og Akranes og Borgarnes, sem
auðveldlega gætu „girt sig af“
og haft sama háttinn á. Ekki
væri heldur erfitt fyrir Keflvík-
inga, Sandgerðinga og fleiri suð-
ur þar að nota slík heimildarlög
þéttbýli sfnu til menningarþrifa.
Að girða frá flugvallargirðing-
unni í sjó austan Keflavíkur og
svo úr flugvallargirðingunni að
sunnan niður í Ósabotna. Væri þá
mikið þéttbýli friðað.
Á öðrum stöðum er erfiðara
um vik, um að girða af þéttbýli,
t. d. á Akureyri. Þó er þar eng-
an veginn um verulegt torveldi
að ræða, aðeins hlutfallslega
meiri. girðingarkostnað. Svo er
víðar, en eins og sagt var vinnst
aftur á móti mikill sparnaður við
minni ræktunargirðingar innan
bæjar.
Aðalatriði þessa máls er að
átta sig á þeim nýju viðhorfum
og breyttu búnaúar- og búsetu-
háttum. sem nú orðið eru fyrir
hendi allvfða á landinu. Að þar
er svo komið, að sjálfsagt er að
búfé sé eigi haldið öðruvfsi en í
fullri ábyrgri vörzlu, þann tíma
árs, sem það er innan þéttbýlis-
ins. Sem betur fer getur hinn
gamli og eðlilegi háttur, að bú-
fé gangi mjög frjálst um landið,
en rtektun sé varin, enn haldist
um mestan hluta landsins. Enn
á svo mikil ræktun út uin hinar
viðlendu sveitir langt í land, að
réttmætt sé þar — í sveitunum
— að afnema fornar venjur á
þessu sviði.
Mér er vel ljóst, að sauðfjár-
rækt innan slíkra friðaðra svæða,
sem ég geri ráð fyrir, getur ekki
verið neinn verulegur atvinnu-
vegur. Það er ekki til þess fyrst
og fremst að vernda atvinnu
manna að ég tel þá leið í þessu
máli, sem ég hefi lýst, þá rétt-
ustu og beztu. En ég vil ekki
svipta menn ánægju og ábyrgu
frelsi um nauðsyn fram. Engum
kemur til hugar að banna góð-
borgurum í Reykjavík að eiga
reiðhesta. Enginn amazt við þvi
þótt maður, sem ræður yfir hekt-
ara lands í Fossvogi, hafi þar
tvo reiðhesta í girðingu svo sem
honum hentar. Slfkt er hans á-
hugaefni og frístundagleði. Því
má ekki nábúi hans, sem ræður
yfir sínum hektara lands, og sem
ef til vill hefir ekki efni á því
að eiga reiðhest, en hefir gleði
af kindum, hafa 10—12 ær á sin-
um bletti vor og haust, og í húsi
að vetrinum, ef hann viðhefir
þær sjálfsögðu umgengisvenjur
og siðmenningu, að sjá skepnum
sínum farborða án þess að skaða
einn né neinn, og taka fullum
afleiðingum af því ef út af ber.
Um hitt er sannarlega ekki
nema gott eitt að segja, þótt um-
rædd heimildarlög, og samþykktir
samkvæmt þeim, yrðu til þess að
stugga við mönnum, sem gera sér
sauðfjárrækt innan bæjarlands
Reykjavíkur að verulegri atvinnu,
án þess að ráða. yfir nauðsynlegri
aðstöðu til þess að sjá fé sinu
sómasamlega farborða, öðrum að
meinalausu. Slíkt er álíka menn-
ingarleysi og óhæfa eins og þeg-
ar lausamenn f hestasveitum áttu
tugi hrossa án þess að hafa nein-
ar heimildir á högum og litla for-
sjá um fóður ef harðnaði f ári.
Vonandi er slíkt nú úr sögunni
að mestu. Þróun búskapar og
batnandí hættir hafa eytt sliku.
Svo fer einnig um óskynsamlega
sauðfjáreign í Reykjavfk, ef mál-
ið er tekið réttum tökum, og án
allra bannfæringa.
Þökk sé þeim, sem hafa tekið
þetta mál, sauðfjárræktina í
Reykjavík, til athugunar enn á
ný, vonandi tekst þeim að víkja
þvf inn á braut skynsamlegrar
þróunar. Rekið ekki börnin frá
girðingunni sem vilja horfa á ærn
ar og lömbin hans Hannesar á
horninu á Laufásvegi og Hellu-
sundi, enn eru sem betur fer
slíkir fjármenn til í Reykjavík.
Lögreglan tekur ekki þá menn
og konur úr umferð, sem ganga
yfir götur á rangan hátt, lög-
reglumennirnir gera það sem
betra er og heppilegra, þeir kenna
sökudólgunum réttar umferðar-
reglur og mannasiði.
Eftirmáli.
Eins og segir í upphafi þess-
arar greinar, hefi ég orðið að
fara eftir minni mínu — sem ekki
er öruggt, um það er gerðist f
þessu friðunarmáli 1952. Ber
greinin þess merki. En nú, viku
eftir að ég reit greinina og sendi
heim, hefir mér allt f einu bætzt
í búi, ég komst allt í einu yfir
gögn málsins frá 1952. Kemur þá
í Ijós, að með bréfi dagsettu 28.
júni 1952 skipar landbúnaðarráð-
herra, Hermann Jónasson, Sæ-
mund Friðriksson og mig undir-
ritaðan í nefnd til þess að „taka
þetta friðunar mál til athugunar"
o. s. frv.
Frh. á bls. 13.
De Gaulle.
Sagt er, að hann hafi sent
einu blaði í Paris skammar-
bréf þegar hann sá i fyrirsögn
að einn vinsælasti listamaður
Frakklands: „Yvas Montand
prépare son One-man show“.
þeirra, sem ráðast
gegn innrás
ft'imr-lrn iiiMftn
er einn
i
Hinn frægi franski gerla-
fræðingur prófessor Petit hef-
ur nýlega gert mikla rann-
sókn á peningaseðlum alls
staðar að úr heiminum. Hann
hefur komizt að þeirri niður-
stöðu, að óhreinustu seðlarn-
ir komi frá Grikklandi og sið-
an komi Kína, Spánn og Arg-
entína. Hreinastir voru seðl-
arnir frá Frakldandi og USA.
Hvar í röðinni íslenzku seðl
amir voru vitum við ekki.
*
Orson Welles „hinn digri“
kom eitt sinn inn á Harry’s
bar í Paris til að fá sér einn
drykk — og í dimmasta skoti
barsins sá hann einn vin sinn,
Orson Welles.
og leit út fyrir að allir heims-
ins erfiðleikar hvíldu á honum.
— Hvað amar að þér, gamli
vinur, spurði Orson í hluttekn
ingartón.
— Ah, stundi vinurinn, get-
ur þú hugsað þér nokkuð
hræðilegra, Orson, en að vera
með tannpínu og eymaverk
um Ieið?
— Já, svo sannarlega, hug-
hreysti Orson hann — að hafa
gigt og vitusardans (kippir
fara um líkamann) um lelð.
Veitingamaður nokkur á
Elbu hefur í mörg ár auglýst
á þennan hátt: Hér borðaði
Napóleon”.
En nýlega varð hann að
þurrka út það, sem einn gest-
ur hafði bætt við á skiltið:
„Og þess vegna fór hann
frá EIbu“.
í'