Vísir - 01.03.1963, Blaðsíða 7

VÍSIR . Föstudagur 1. marz 1963.
verðlaginu á erlendum mörkuð-
um.
Jjað er kannski ósköp þægi-
legt að lifa nokkur ár við
alsældir og baða sig á rósum,
en hitt er heldur verra að sælu-
fleyið flýtur að feigðarösum,
eða fram af brúninni, eins og
vel þekktur íslenzkur forustu-
maður orðaði það einu sinni.
Og það er nú þegar farið að
kreppa all ískyggilega að. Þetta
sést bezt af verzlunarskýrsl-
unum. Hin alvarlega þróun í
efnahagsmálum hefur haft það
í för með sér, að innflutningur
til Danmerkur hefur stórlega
aukizt. Það er heldur ekki
furða, því að hreint kaupæði
hefur rikt i landinu með því
peningaflóði sem fylgt hefur
verðbólgunni.
Á sama tíma aukast erfið-
leikar landbúnaðarins, sem
stendur undir öllu. Kjör land-
búnaðarverkamanna hafa í raun
inni rýrnað af því að aðrar
stéttir hafa þotið fram úr þeim
í launum. Þetta veldur stór-
felldum vinnuaflsskorti og
hætta á að útflutningurinn
dragist saman.
T ræðu sem Krag forsætisráð-
herra flutti í danska þjóð-
þinginu skýrði hann greinilega
afleiðingar þessa hættulega
dans. Á síðasta ári versnaði
gjaldeyrisstaðan um 1500 mill-
jónir danskra króna og hún
myndi versna stórkostlega á
þessu ári, ef ekkert væri að
gert. Auðvitað væri hægt að fá
lán til skamms tíma til að halda
þessum hildarleik áfram, en
það er engin lausn á vandan-
um.
Að visu er ekki skemmtilegt
fyrir stjórn sem styðst við
verkalýðssamtökin að þurfa að
grípa hér í taumana. Danskir
jafnaðarmenn eru ekki hrifnir
að því. En auðséð er að þeim
er nauðugur einn kostur. Þess
vegna hefur stjórnin lagt fram
röð frumvarpa á þingi, sem rak-
ið hefur verið í fréttum hér í
blaðinu, en aðalefni þeirra er
að stöðva allar kauphækkanir
i tvö ár og banna verkföll.
Þýðingarmikil undantekning er
þó frá þessu, að ríkisstjórnin
beitir sér fyrir því að laun
landbúnaðarverkamanna verði
hækkuð og er tilgangurinn með
því beinlínis að styðja þýðing-
verðlags og kaupgjalds í land-
inu. Hún óttaðist að ef alda
nýrrar kaupgjaldshækkunar
skylli yfir landið myndi algert
vandræðaástand og jafnvel óða-
verðbólga grípa efnahagskerfi
Danmerkur. Saman við þetta
fer, að stjórnin óttast fall, þar
sem meirihluti hennar á þingi
er sama og enginn. Ef nokkrir
stuðningsmenn hennar á þingi
veiktust af inflúenzu gæti verið
úti um hana.
Tjeir sem hafa farið í heim-
sókn til Danmerkur upp á
síðkastið kynnast því fljótt, að
segja má að alger um-
bylting hafi orðið í þjóðfélag-
inu. Þa? rjr staðreynd að mjög
hefur losnað um efnahag al-
mennings. Áður fyrr þurftu
Damr að fara allra þjóða spar-
legast með peninga sína, al-
menningur horfði í hvern
skilding. En nú hefur þetta allt
í einu gerbreytzt, Það mun
finna þá bjartsýni og ánægju
sem ríkir þar rneðal almenn-
ings vegna þessara stórfelldu
kjarabóta.
Þegar málið er rannsakaö
kemur í ljós, að þessi velsæld
í Danmörku er í rauninni að-.
eins einn þáttur í stórfelldum
almennum- kjarabótum meðal
þjóðanna á meginlandi Evrópu.
Hún er bein afleiðing af hinum
stórkostlegu framförum í Vest-
ur-Þýzkalandi og efnahagssam-
starfi Vestur-Evrópuþjóðanna.
Danir hafa verið þátttakendur
í allri hinni evrópsku hringrás
enda hefur hið sama verið að
gerast í öllum þessum löndum
jþað er nú talið, að hlutfalls-
leg aukning á framleiðslu
og raunvérulegum þjóðartekj-
um Dana hafi aukizt á 7 árum
um 20 — 30% og má geta nærri,
að þetta hefur haft mikil áhrif
í þjóðlífinu.
Þegar þjóðartekjurnar fóru
Vegna hins venjulega metings
milli stéttanna fór svo að
kauphækkanahjólið fór af stað
og stéttirnar fóru hver um sig
að heimta hærri og hærri laun.
Þessar kröfur urðu síðan í engu
samræmi við hina raunverulegu
aukningu þjóðarteknanna og er
nú svo komið, að flestir já
nær allir forustumenn Dana
eru nú sammála um það að
þéssi dans hafi gengið alltof
langt.
'l/'ið Islendingar köllum nú
’ ekki allt ömmu okkar í
þessum efnum og máske er
hættan á óðaverðbólgu ekki
eins mikil í Danmörku eins og
'TMIefni þess, hve Krag brá
skjótt við var einfaldlega
það, að nokkur af stærstu
verkalýðsfélögum Danmerkur
höfðu hótað verkfalli. Þau
gerðu miklar kröfur um launa-
hækkanir, að því talið er 20—
30%. Þeir sem hótuðu verkMli
voru m. a. starfsmenn við sam-
göngur, iðnaðarmenn og iðn-
verkamenn.
Danska stjórnin hefur nú
brugðið hart við og ætlar sér
að stöðva það mikla kapphlaup
sem komið er af stað milli
hafa verið upp úr 1955, sem
þessi mikja velsældaralda hófst
í Danmörku. Þá byrjuðu laun
flestra stétta að hækka veru-
lega og almenningur fór að geta
veitt sér ýmis konar „lúxus“,
sem hann hafði varla dreymt
um áður. Viðskiptin hafa blómg
azt, fólk hefur keypt sér ný-
tfzku eldhúsáhöld, ísskápa,
sjónvarpstæki og nú gerðist
það að verkamenn fóru að hafa
efni á að kaupa sér Fólksvagn.
Það er sannarlega ánægjulegt
að heimsækja Danmörku og
að aukast svo, stuðlaði danska
stjórnin sjálf að því að launin
væru hækkuð. Hún leit á það
sem verkefni sitt að sjá um að
hinum aukna þjóðararði væri
skipt réttlátlega niður, enda
stóð það henni nærri þar sem
aðal-stjórnarflokkurinn, jafnað-
armenn, styðjast fyrst og
fremst við verkalýðshreyfing-
una og Alþýðusambandið í
landinu. Leit ríkisstjómin launa
hækkanirnar því í fyrstu hýru
auga.
En svo gerðist ógæfan.
hún var t. d. þegar vinstri-
stjórnin var að gefast upp við
efnahagsmál okkar. Svo mikið
er þó víst að danskir fórustu-
menn líta þetta mál mjög al-
varlegum augum. Þeir geta
heldur ekki vænzt þess eins og
vinstri stjórnin íslenzka á sín-
um tfma, að Ameríkumenn
menn hlaupi undir bagga til að
rétta baggana á klakknúm.
Staðreynd þessa máls er sú,
að danska þjóðin lifir nú um
efni fram. I stað þess að hækka
launin á vísindalegan hátt í
samræmi við þá raunverulegu
framleiðsluaukningu sem orðið
hafði, um 20-30%, hafa marg-
ar stéttir þvingað fram allt að
80% launahækkanir. Iðnaðar-
menn hafa t. d. síðan 1955, feng
ið 70 prósent launahækkun og
iðnverkamenn 66%. Starfs-
menn við samgöngur o. fl. sam-
bærilegt hafa þvingað fram
71% launahækkanir. Segja má
að þeir einu sem hafi nokkurn
veginn fylgt hinni raunverulegu
arðsaukningu hafi verið land-
búnaðarverkamenn, enda gat
landbúnaðurinn ekki velt aukn-
um kostnaði yfir á aðra, þar
sem tekjur hans mörkuðust af
armesta útflutningsatvinnuveg-
inn. Þá er meiningin að draga
úr neyzlunni og fjáraustrinum
með því að koma á víðtækum
skyldusparnaði.
Tjannig hafa Danir kynnzt þvi
eins og aðrir að útilokað
er að komast framhjá lögmál-
um efnah-.gslífsins. Almennar
launatekjur verða að miSast
við hverjar þjóðartekjurnar eru
hverju sinni. Nú um nokkurra
ára skeið hefur danska þjóðin
lifað um efni fram. Launþegarn
ir hafa að vísu ekki hirt þau
70 prósent sem Iaunahækkan-
irnar hafa hljóðað upp á, því
Frh ð bls 13.
DANIR
„BRUNINNI“
} síðustu föstudagsgrein
ræddi ég um fund
Norðurlandaráðs í Osló,
um þ-.inn mikla skara
norrænna ráðherra, sem
komu þangað til fundar
með alla forsætisráð-
herra Norðuríanda í
broddi fylkingar.
En forsætisráðherrarnir máttu
ekki vera að því að dveljast um
kyrrt í Osló. Og sérstaklega
var því veitt athygli, hve mikill
asi var á hinum unglingslega
forsætisráðherra Dana, Jens
Ottó Krag. Hann var eins og
kvikasilfur, kom til Osló um
morguninn, fór til Stórþings-
byggingarinnar, æddi inn í sal-
inn, flutti ræðu sína, að því er
virtist óstyrkur á taugum og
var síðan floginn aftur sama
kvöld tii Kaupmannahafnar.
Þar biðu hans strax erfið verk-
efni.
Við komuna til Kaupmanna-
hafnar mátti hann ekki einu
sinni vera að því að pústa,
leiðin lá beint upp í Kristjáns-
borgarhöll til að ræða við
flokksmenn sína og síðan for-
ustumenn annarra flokka. Síð-
an er liðinn nærri hálfur mán-
uður og Krag og ýmsir aðrir
áhrifamiklir stjórnmálamenn
Danmerkur hafa varla neytt
svefns eða matar síðan og voru
þegar síðast fréttist af þeim
orðnir all útslitnir af þessu
erfiði og vökum.
Hér sjást þrír pólitískir forystumenn Dana. Jens Otto Krag forsætisráðherra (Iengst t. v.) afhendir
Paul Sörensen foringja íhaldsflokksins og Erik Eriksen foringja Vinstri-manna tillögur stjórnarinnar
í efnahagsmálunum eða „Helhedslösningen“. Stjórnarandstaðan viðurkennir að nauðsyn hafi verið rót-
tækra aðgerða, en vill þó iítið taka afstöðu til tillagna stjórnarinnar, þar sem hún hafi fengið þær
með of skömmum fyrirvara.
I
<»