Vísir - 17.04.1963, Síða 9
V í%! IR . Miðvikudagur 17. apríl 1963.
9
FRAMKVÆMDA-
ÁÆTLUN 1963-66
Skýrsla ríkisstjórnar-
innar um framkvæmda-
og þjóðhagsáætlun var
tekin til umræðu í Sam-
einuðu Alþingi í gær.
Forsætisráðherra Ólafur
Thors, fylgdi skýrslunni
úr hlaði með ræðu, þar
sem hann gerði grein fyr
ir tildrögum áætlunar-
innar, uppbyggingu
hennar, tilgangi og efni.
Eru hér birtir kaflar úr
ræðu forsætisráðherra:
í yfirlýsingu þeirri um stefnu
ríkisstjórnarinnar, sem ég flutti
Aiþingi hinn 20. nóvember
1959, var skýrt frá því, að ríkis
stjórnin mundi taka upp sarmv
ingu þjóðhagsáætlana, er verða
skyldu leiðarvísir stjórnarvalda -
og banka um markvissa stefnu * _
í efnahagsmálum þjóðarinnar, -
beita sér fyrir áframhaldandi
uppbyggingu atvinnuveganna
um land allt og undirbúa nýjar
framkvæmdir til hagnýtingar
á náttúruauðlindum landsins.
Vegna ýmissa örðugleika hér
heima fyrir taldi ríkisstjórnin að
ekki væri unnt að framkvæma
verk þetta, nema til kæmi tækni
aðstoð erlendis frá.
Leitaðist rikisstjórnin fyrir
um það hjá norsku ríkisstjórn-'
inni, hvort tök mundu á því að
fá norska sérfræðinga til þess-'
ara starfa, en gera mátti ráð
fyrir, að reynsla Norðmanna í
þessum efnum myndi geta kom-
ið að meira gagni hér á Iandi en
reynsla annarra þjóða.
um að setja á fót slíka stofnun,
Efnahagsstofnunina. Tók hún til
starfa í ágústmánuði síðastliðn-
um og hefur síðan unnið að
því undir forustu ríkisstjórnar-
innar að fullgera þjóðhags- og
framkvæmdaáætlun fyrir árin
1963—1966. Er grein gerð fyrir
þessari áætlun f þeirri skýrslu
ríkisstjórnarinnar, sem lögð var
fyrir Alþingi hinn 10. apríl s.l.
Gerð þjóðhags- og fram-
kvæmdaáætlana hefur rutt sér
til rúms víða um heim á undan-
förnum árum. Lítið er á slíkar
áætlanir sem þýðingarmikið
tæki við stjórn efnahagsmála,
er sé gagnlegt bæði til þess að
stuðla að örum vexti þjóðar-
framleiðslu og eðlilegu jafnvægi
í efnahagslífinu. í Vestur-
Efnahags- og framfarastofnun
in og norska ríkisstjórnin tóku
þessari málaleitan af miklum
velvilja, og varð það úr, að þrír
norskir hagfræðingar, sem þá
höfðu nýlokið störfum við undir
búning að norskri framkvæmda-
áætlun, komu hingað til lands
á miðju ári 1961 og dvöldu hér
um hálfs árs skeið.
Höfðu þeir aðsetur í Fram-
kvæmdabanka íslands, en með
þeim starfaði nefnd íslenzkra
embættismanna. Því miður gat
dvöl þeirra ekki orðið lengri
en þetta sökum anna heima í
Noregi. Norsku hagfræðingarn-
ir unnu hér ágætt starf, ekki
sizt þegar tillit er tekið til þess,
að hér var um brautryðjenda-
starf að ræða. Vegna þeirra
erfiðleika sem ég áðan nefndi,
reyndist tíminn hins vegar of
skammur til þess að unnt væri
að ljúka áætlunargerðinni áður
«n þeir færu. íslenzkir sérfræð-
ingar urðu að halda starfinu
áfram. Til þess að þetta væri
unnt, þurfti að setja á fót stofn-
un, er helgað gæti sig þessu
starfi og stæði í nánum tengsl-
um við ríkisstjórnina og þær
opinberu stofnanir, sem eiga
mestan hlut að stjórn efnahags-
mála. Varð það úr að ríkisstjórn
in, Framkvæmdabankinn og
Seðlabankinn komu sér saman
Ólafur Thors,
forsætisráðherra
Evrópu hafa Frakkland, Hol-
land og Noregur stuðzt við á-
ætlanagerðir í stjórn efnahags-
mája síðan skömmu eftir að
styrjöldinni lauk, og nú nýlega
hefur áætlunargerð verið hafin
í Bretlandi;
Áætlanagerð hér á landi hlýt-
ur að mótast af sérkennum
íslenzks atvinnulífs og því stigi,
sem þekking okkar á efnahags-
málum hefur náð. Sú þjóðhags-
og framkvæmdaáætlun, sem nú
hefur verið gerð, er um margt
ófullkomin, en er jafnframt vís-
ir að nákvæmari og víðtækari á
ætlunum, sem væntanlega verða
gerðar síðar meir.
Áætlunin er í fyrsta lagi al-
menn þjóðhagsáætlun, sem ger-
ir grein fyrir því, hve þróun
þjóðarbúskaparins geti verið á
árunum 1963—66,hve mikið
þjóðarframleiðslan geti vaxið,
hve mikið neyzla geti aukizt, og
hve miklu fjárfesting geti num-
ið. Jafnframt sýnir áætlunin
þau markmið í þróun þessara
meginþátta þjóðarbúskaparins,
sem æskilegt er að ná og gerir
í stórum dráttum grein fyrir
þeim leiðum, sem hægt er að
fara til þess að ná þeim mark-
miðum. Ríkisstjómin telur, að
áætlun af þessu tagi sé þýðing-
armiklð tæki i stjóm efnahags-
mála, vegna þess að hún sýnir
á skýran og einfaldan hátt það
svigrúm til vaxtar og aukning-
ar, sem um getur verið að ræða
i hverri grein þjóðarbúskaparins
og það samhengi, sem er á mllli
þessara greina.
1 öðru lagi er áætlunin
framkvæmdaáætlun, sem sýn-
ir þau markmið, sem ríkis-
stjórnin vill stefna að í fram-
kvæmdum hins opinbera og í
stuðningi hins opinbera við
framkvæmdir einkaaðila á á-
ætlunartímabilinu. í þessu efni
hefur að svo komnu máli ekki
reynzt kleift að leggja fram
sundurliðaðar og nákvæmar á-
ætlanir fyrir allt áætlunartíma-
bilið, né gera grein fyrir þeim
sérstöku ráðstöfunum, sem
nauðsynlegar kunna að verða
til þess að hinum settu mark-
miðum sé náð á tfmabilinu í
heild. Stafar þetta af því, að
áætlunargerð hér á1 landi er
enn á frumstigi, og að mikið
vantar á, að nægilegar upp-
lýsingar og séráætlanir liggi
fyrir um einstakar framkvæmd
ir og einstakar greinar efna-
hagslffsins. Slík sundurliðuð
áætlun um framkvæmdir og
fjárhagslegar aðgerðir | hefur
hins vegar verið gerð fyrir
fyrsta ár tfmabilsins, árið 1963,
og fylgir hún skýrslunni sem
sérstakt fylgiskjal. Ætlunin er,
að sams konar áætlanir verði
síðar gerðar fyrir árin 1964—
66.
Ég kem þá að því að ræða
áætlunina- sjálfa og forsendur
hennar. Eins og óhjákvæmi-
legt er um allar áætlanir varð-
andi þróun mála fram f tfm-
ann byggist sú þjóðhags og
framkvæmdaáætlun, sem rfkis-
stjómin hefur lagt fram á ná-
inni athugun á reynslu fortfð-
arinnar og þeim lærdómum,
sem af henni megi draga um
framtfðina. Á undanfömum
tveimur árum hefur verið lok-
ið við að semja þjóðhagsreikn-
inga fyrir árin 1961 og 1962.
Mynda þessir þjóðhagsreikn-
ingar þann tölulega gmndvöll
sem áætlun rfkisstjómarinnar
er reist á.
Sfðan á árinu 1954 hefur
þjóðarframleiðslan vaxið að
meðaltali um 4.1% á ári, en
meðalvöxtur á mann hefur ver-
ið um 2%. Hins vegar hefur
þjóðarframleiðslan vaxið mjög
misjafnlega ört á þessu tfma-
bili. Þegar aflabrögð og við-
skiptakjör hafa verið hagstæð-
ust eins og árin 1955, 1958 og
1962 hefur vöxturinn verið all
hraður, en mjög hægur þess á
milli, og eitt ár, 1957 minnk-
aði þjóðarframleiðslan lítið
eitt. Það verður að telja, að
vöxtur þjóðarframleiðslu á ís-
landi á þessu árabili, þ. e. frá
1954—1962 hafi verið fremur
hægur. Hann var t. d. hægari
en í flestum iðnaðarlöndum.
sérstaklega ef
til hinnar öru
Vestur-Evrópu,
tillit er tekið
fólksfjölgunar.
Flest bendir til þess og þá
ekki sízt samanburðurinn við
reynslu annarra þjóða, að orsak
anna til híns tiltölulega hæga
vaxtar þjóðarframleiðslunnar
hér á landi sé að Ieita f þeirri al
mennu stefnu, sem fylgt hefur
verið í efnahagsmálum. í ná-
grannalöndum okkar, þar sem
tekizt hefur að viðhalda jafn-
vægi í efnahagsmálum samfara
fullri atvinnu en um Ieiö hefur
verið dregið úr vernd og hvers
konar höftum og verðkerfið leið
rétt eftir aflögun styrjaldarár-
anna, hefur náðzt tiltölulega ör
vöxtur þjóðarframleiðslunnar.
Hér á landi hefur hins vegar á
sama tfmabili rfkt jafnvægis-
leysi I efnahagsmálum, jafn-
framt þvf sem höftum og toll-
vernd og annarri aflögun verð-
kerfisins, sem til kom á kreppu-
og styrjaldarárunum, hefur ver-
ið haidið við lýði að miklu
leyti. Þetta ástand hefur ekki
verið til þess fallið að hvetja
atvinnurekendur eða starfsfólk
til að vinna sem skyldi að um-
bótum í rekstri, og það hefur
beint þróun atvinnulffsins að
nokkru inn á aðrar brautir en
æskilegt hefði verið og orðið til
þess að miður hagkvæmar fram
kvæmdir hafa oft á tfðum setið
f fyrirrúmi fyrir þeim, sem
mikilvægari voru.
Lftill vafi er á að það er
einmitt þetta, sem þvf veldur
hversu hægfara hagvöxturinn
hefur verið á Islandi.
Skilyrði eru nú á ýmsan hátt
betri en áður til þess að unnt sé
að ná tiitölulega örum vexti
þjóðarframleiðslunnar. Tekizt
hefur á undanfömum 3 árum
að koma á sæmilegu jafnvægi
í efnahagsmálum og styrkja
stöðu þjóðarbúsins út á við.
Þekking og skilningur á vanda-
málum efnahagslffsins hefur
aukizt og meiri reynsla fengizt
í stjóm efnahagsmála. Svo mikil
trygging á nú að hafa fengizt
fyrir þvf, að full atvinna og
almenn velmegun geti haidizt,
að þau verndar- og öryggissjón
armið, sem eiga rætur sfnar f
reynzlu kreppuáranna og erfið-
leikaáranna eftir styrjöldina,
þurfi ekki iengur að verða eins
þung á metaskálunum og áður.
Það á þvf að vera unnt að móta
heiisteypta stefnu f efnahags-
málum, er miði að örum vexti
þjóðarframleiðslunnar, án þess
að tefla öryggi og lífskjörum i
tvísýnu, eins og menn hafa áður
óttazt.
Það er þó engu að síður ekki
hægt að búast við þvi, að breytt
stefna í efnahagsmáium beri full
an ávöxt tafarlaust. Sama máli
gildir um aukna viðleitni at-
vinnurekenda, starfsfólks og
samtaka til þess að örva þjóðar
framleiðsluna. Þegar við þetta
bætist, að horfur f viðskipta-
málum erlendis eru að ýmsu
Ieyti ískyggilegar fyrir aðalút-
flutningsframleiðslu okkar, hef-
ur ekki verið talið rétt að gera
ráð fyrir þvi, að vöxtur þjóðar-
framleiðslunnar verði meiri að
meðaltali á áætlunartímabilinu
en hann hefur verið á undanförn
um árum, þ. e. a. s. 4% á ári.
Þessi áætlun um aukningu
þjóðarframleiðsliínnar um 4% á
árj gefur til kynna, hve mikið
búast megi við, að þjóðin hafi
tii ráðstöfunar til að mæta dag-
legum þörfum sínum, búa í hag-
inn fyrir framtíðina og styrkja
stöðu þjóðarbúsins út á við. Jafn
framt þvf að meta, hve mikið
ráðstöfunarfé þjóðarinnar verð-
ur, er það megintilgangur þjóð-
hags- og framkvæmdaáætlunar-
innar, að marka ákveðna stefnu
varðandi það, hvernig hagstæð-
asý sé að nota þau verðmæti,
sem til ráðstöfunar verða til að
bæta hag þjóðarinnar í bráð og
lengd.
*
Á undanförnum þremur árum
hefur verið lögð á það mikil á-
herzla, að styrkja stöðu landsins
út á við. Sú aukning þjóðarfram
leiðslunnar, sem orðið hefur á
þessu tímabili, hefur að veru-
legu leyti verið hagnýtt í þessu
skyni. Stórkostlegur árangur
hefur náðst í þessu efni, og batn
aði gjaldeyrisstaða bankanna
um tæpar 1300 millj. kr. á ár-
unum 1960—1962. Þótt enn sé
mikilvægt, að gjaldeyrisforðinn
haldi áfram að aukast, telur rfk-
isstjórnin ekki nauðsynlegt, að
leggja á þetta sömu áherzlu og
gert hefur verið á undanförnum
árum, vegna þess mikla árang-
urs, sem þegar hefur náðst.
Verður því á næstu árum meira
svigrúm til aukningar neyzlu og
fjárfestingar en verið hefur und
anfarin ár.
í fjárfestingaráætluninni er
sérstök áherzla lögð á aukningu
fjárfestingar í rafvæðingu, veg-
um, höfnum og opinberum bygg
ingum, svo sem skólum, og er
gert ráð fyrir að fjárfesting í
þessum og hliðstæðum greinum
aukist um 60%.
í atvinnuvegunum er stefnt að
því, að fjárfesting aukist um
13% miðað við árin 1957—1961,
en jafnframt verði unnið að
bættum rekstri og bættum
vinnubrögðum. Er þannig stefnt
að heldur minni aukningu fjár-
festingar í atvinnuvegunum en
nemur heiidaraukningu fjárfest-
ingarinnar, enda hefur fjárfest-
ing á þessu sviði verið mjög
Frh. á bls. 13
kaflar úr ræðu Ólafs
Thors, forsætisráðherra