Vísir - 03.05.1963, Blaðsíða 6

[ 6
V í SIR . Föstudagur 3. maí 1963,
Þórunn Elfa Magnúsdóttir:
Bragarbót við grein
Helga T ryggvasonar
TXelgi Tryggvason, kennari,
birtir í Vísi 17. þ. m. grein,
er hann nefnir: Enn um landa-
fræðsluna.
Grein þessi er all undarleg,
þokukennd og yfirborðsleg og
staðreyhdum stungið undir stól.
Grein H. Tr. verður ekki tekin
til ýtarlegrar meðferðar á þess-
um vettvangi, en það rökstutt,
að hann leyni staðreyndum.
H. Tr. segir svo í grein sinni:
* „Svo altækur og sjálfsagður er
okkar rikisrekstur orðinn, að oft
verðum mönnum fyrst fyrir að
spyrna gegn ummælum um þörf
meiri fræðslubóka fyrir börn
með því að segja Ríkisútgáfu
námsbóka hafa í nógu mörg
horn að Iíta, þó að ekki sé knúið
á hana um enn fleiri bækur. En
hvers vegna skyldi ríkið endi-
lega þurfa að þykjast gefa okk-
ur allar þessar skólabækur yfir-
leitt? Ég er einn af þeim, sem
telja það alls ekki réttlætanlegt
nú á dögum, Benda má á það,
að þegar lestrarnámsbókum fflG
isútgáfunnar sleppir, sem marg-;,,
ar eru mjög góðar og áhugavekj
andi, er fjöldi bóka á frjálsum
markaði, sem gefa tækifæri til
að auka lestrarleiknina".
Þarna virðist heldur betur slá
út í fyrir H. Tr. þvl að upphaf
greinar hans bendir til þess að
honum liggi annað á hjarta en
venjulegar lestrarbækur fyrir
börn. Hann lýsir beinlinis eftir
bókum um starfsfræðslu og „yf-
irliti um helztu ár og vötn og
þjóðvegi". Segir að það sé „sjálf
sögð nauðsyn á þessari bókaöld
að leggja f hendur barna lifandi
lýsingu á vatnsföllunum okkar
með ágætum viðeigandi mynd-
un, stærri og smærri jökulám
og ströngum eða stuttum og
ströngum, viðureign hraustra
manna við þessi tröll á ýmsum
tímum“. (Orðrétt upp úr grein
'H. Tr., en virðist eitthvað brengl
að). Við þurfum frásagnir og
' myndir af bergvötnum okkar,
virkjunum þeirra fyrir velferð
og þægindi allra. Fjöldamargar
fossamyndir ættu heima I slíkri
bók. „Fossahljóð var aldrei í
landafræði þinni," sagði Þorst.
Erlingsson. ,
Þá minnist H. Tr. á bjóðveg-
inn, ævihtýralegt átak fámennr-
ar þjóðar við að byggja á örfá-
um árum þolanlega vegi um allt
sitt víðáttumikla land.
öll grein H. Tr. er skrifuð
Til sölu
Til sölu glæsileg 3 herbergja íbúð við Sigluvog.
Stúlkur — atvinna
Tvær duglegar stúlkur óskast strax í verk-
smiðjuvinnu á Álafossi. Uppl. á skrifstofu
Álafoss, Þingholtsstræti 2, kl. 1 til 2.
Verzlunarhúsnæði
óskast í nýju hverfi borgarinnar, Safamýri
eða Álftamýri, mætti gjarnan vera í fokheldu
ástandi. Upplýsingar og tilboð sent í P.O. Box
* 1133 merkt „Verzlunarhúsnæði“, fyrir 10.
maí 1963.
MAGNÚS THORBERG,
Laugavegi 11.
Hárgreiðslukonur
Hið franska permnet LOTUS BLOSSOM er
nýkomið. Pantanir óskast sóttar sem fyrst.
MAGNÚS THORBERG,
Laugavegi 11.
1 þeim dúr, sem hann hafi ekki
hugmynd um, að til eru ekki að-
eins mjög greinagóðar fræðslu-
bækur fyrir börn og unglinga
um þau efni, sem hann telur sig
vanta gögn um, heldur og mjög
fagrar og myndríkar. Er hér um
að ræða annaðhvort yfirgengi-
legt sinnuleysi, gleymsku eða
hreint og beint hlutdrægni, sem
ekki má eiga sér stað hjá manni,
sem á að undirbúa kennara
landsins undir ævistarfið og fá
þeim í hendur sérhver gögn, sem
þeim mættu að gagni koma.
Vinnubók í landafræði 1. a óg
l.b eftir Jón Þórðarson, kenn-
ara, kom út haustið 1959, bæði
heftin samtímis. Þeás er skylt
að geta, að bækur þessar eru
kynntar nemendum í Kennara-
skóla íslands, þó að H. Tr. eigi
þar ekki hlut að máli, heldur
þjóðkunnur og ágætur skóla-
maður, sem stefnir að þvi að
búa nemendur sfna undir lifandi
98 gta^raena,
Á bls. 19 ( Vinnub<
fræði l.a hefát.Kafli,
ir: Vötn, ár og fossar. Þar eru
íslenzk vötn flokkuð á þenna
hátt: Stöðuvötn, straumvötn,
bergvötn, jökulvötn, dragár, lind
ár. Síðan kemur ýtarleg skýrsla
um stærð og dýpi vatnanna og,
myndun þeirra. Skýrslart er í
flokkum samkvæmt upptalning-
unni, sem áður getur, og sýnd
á íslandskorti helztu vatnaskil
og vatnasvið. Þá kemur annað
kort, er sýnir helztu jökulár
landsins.
Þar næst kemur kafli um
fossa og er tilgreind hæð 14
hæstu fossa landsins. Bókarhöf-
undnr tekur fram að farið sé
eftir síðustu mælingum Sigur-
jóns Rist. Þarf þá ekki lengur
vitnanna við um visindaleg
vinnubrögð og heiðarleika gagn-
vart nemendunum og öðrum
lesendum, því að bók þessi á
erindi langt út fyrir skólana,
hún ætti að vera í höpdum hvers
einasta manns, sem hefur ein-
lægan áhuga á þvl að fræðast
um land sitt.
. Næst á eftir vatnsfalla- og
fossaskránna fer skrá um með-
alrennslj nokkurra vatnsfalla.
Kort og myndir fylgja þessum
kajla. „En fossahljóð ar aldrei
í landafræði þlnni", citerar H.
Tr. Skýringin á ljóði Þorst. Er-
lingssonar á annars staðar
heima en I þessum greinum
okkar IF. Tr. En þess ber að
geta, að kvikmyndir eru í æ
ríkara mæli notaðar við kennslu
og þar ætti H. Tr. að geta feng-
ið öll þau fossahljóð, sem hann
hefur þörf fyrir til að sanna ís-
lenzkum ungmenhum það að ís-
land sé mikið fossaland.
Þá kem ég að þjóðvegavanda-
máli H. Tr. f kaflanum Samgöng
ur á bls. 46 í Vinnubók í landa-
fræði 1. a er sagt frá vegakerfi
landsins allt frá síðustu alda-
mótum, þegár lagðir vegir voru
hér naumast til, aðeins ruddar
brautir og troðningar út frá
helztu kaupstöðum landsins. —
Kort er yfir vegakerfi landsins
miðað við árið áður en bókin
kom út. Sagt er frá brúargerð
og samgöngutækni rakin í eftir-
farandi köflum: 1. Á landi. 2.
í lofti. 3. Á sjó. Skýrslur eru
yfir hvers konar farartæki og
merktar helztu siglingaleiðir ís-
lenzkra skipa.
í grein sinni minnist H. Tr. á
atvinnuvegi landsmanna, er á
honum að skilja, að fræðslu
vanti í þeim efnum, en í fyrr-
nefndri bók Jóns Þórðarsonar
er kafli, sem heitir: Atvinnu-
hættir og hefst á bls. 34. Þar
er sýnt með kringlulaga línuriti,
hvernig atvinnuskiptingin var
árið 1950. Þar sést að iðnaður-
ipn er ekki fyrir borð borinn,
eins og hann uggir muni vera í
íslenzkri landafræðikennslu. I
þessum kafla er að finna ýtar-
lega skýrslu frá öllum atvinnu-
.vegum landsmanna, kort fylgir,
sem sýnir helztu fiskimið kring-
um landið, rastir, jafndýpislín-
ur, fiskveiðitakmörk, vita og
sjónlengd þeirra. Og ekki ætti
H. Tr. að þurfa að sakna mynda,
því að tæpar 60 myndir fylgja
kaflanum um atvinnuhætti.
Verzlun er í sérkafla og fjall-
ar um viðskipti landsmanna,
helztu viðskiþtalönd, innflutn-
ing og útflutning næsta ár á
undan útkomu bókarinnar.
Þá skal þess getið að 1 bók
þessari er kafli, sem heitir: Þjóð-
in, er það allýtarleg þjóðfélags-
fræði og er hvergi að finna hlið-
stæðu hennar i námsbókum a.
m. k. ekki fyrir skyldustigið.
Ég læt við það sitja að minn-
ast á þau atriði, sem grein H.
Tr. gefur tilefni til og hef ein-
göngu vitnað í hefti l.a, en 1.
b er ekki síðra að mikilsverð-
um fróðleik. Bókin í heild er
svo glæsileg að öllum frágangi,
að einstætt má teljast, enda ekk
ert til sparað að gera hana vel
úr garði. Ljósmyndir eru eftir
Þorstein Jósefsson og Pál Jóns-
son, teikningar eftir: Halldór
Pétursson, Óskar Lilliendahl og
Einar G. Baldvinsson, kort í
bókina gerðu Ágúst Böðvars-
son Og Ingrid Evdal. Bókin er
ljósprentuð, en Guðm. f. Guð-
jónsson skrifaði textann af
sinni alkunnu snilld.
Þá má geta þess, sem gerir
hina stuttu og gagnorðu frásögn
bókarinnar einkum lífræna og
skemmtilega, að þar er fléttað
saman sögu og landafræði. Höf.
segir s\'o I eftirmála síðara
heftisins: „Að mínu áliti eru
þessar greinar svo saman
siungnar, að vart verði aðskild-
ar. Þess vegna eiga þær að
fylgjast að“.
Nafnið: Vinnubók í landa-
fræði ér valið með hliðsjón af
því, að bókinni er ætlað að
verða nemendum til hvatningar
og leiðbeiningar um sjálfstætt
starf, vinnubókargerð, og er
þeim bent á ýmis verkefni. Einn-
ig er bókin fullgild kennslubók
með venjulegum hætti. En ekki
ætlazt til þess af höfundi, að
kennarar noti hana sem hand-
bók fyrir sjálfa sig, en láti hana
ekki koma fyrir sjónir nemenda,
slíkt eru svik við höfundinn og
þá, sem bókin er fyrst og fremst
ætluð.
Það er mjög óþegnlegt og ó-
stéttvíst af H. Tr. að láta sem
þessi bók sé ekki til og þegar
ég las grein hans í gærkvöldi
(fimmtudagskvöld 18. þ. m.),
fannst mér að ekki mætti þegja
við slíkum skrifum vegna þess
hve villandi þau eru og leyna
staðreyndum.
H. Tr. segir í lok greinar sinn-
ar: „Ætli nokkur hafi krafizt
þess að ríkið taki prentun slíkra
bóka í sínar hendur og útbýti
þeim „ókeypis". (Ekki er full-
ljóst, hvaða bækur greinarhöf-
undur á við).
Það er furðulegt að H. Tr.
skuli spyrja þannig. Veit hann
ekki að með útbýtingu ókeypis
bóka er verið að eyðileggja það
að kennslubækur, sem gefnar
eru út á frjálsum markaði selj-
ist. Að þessu stuðlar ennfrem-
ur rígskorðuð námsskrá. Þó að
heiðarlegar undantekningar eigi
sér stað þá eru flestir kennarar
þannig að þeir halda sér við
námsskrána og kenna ekki ann-
að en þær bækur, sem nemend-
urnir fá ókeypis. (Vitanlega er
átt við skyldustigið). Og þá er
ekki að sökum að spyrja um for-
eldra, börn og unglinga. Vasa-
aurar barna og unglinga fara
fremur 1 bíómyndir, hazarblöð
og heilsuspillandi sælgæti en að
þeim sé varið til gagnlegra
bókakaupa. Sælgætisát og kók-
þamb barna og unglinga er of-
boðslegt og þetta er látið óátal-
ið af foreldrum bamanna, sem
margir hverjir láta kennurum
eftir hina menningarlegu hlið
uppeldisins. „Þegir bamið á með
an það nagar skötufótinn" og
foreldrar meðan þeir fá ókeypis
námsbækur fyrir afkvæmi sin,
og þykir víst nóg að borga hið
lögboðna skólagjald.
Ég hef nú þegar eytt svo
miklu rúmi 1 blaðinu, að ég
verð að geyma mér að reifa það
mál til nokkurrar hlítar, hvern-
ig kennarar, velflestir þreyttir
af aukastörfum, fylgjast með
tímanum og rækja hina starf-
rænu og lífrænu hlið kennslunn-
ar, sem er mun fyrirhafnarsam-
ari og krefst mun meiri undir-
búnings en ítroðningurinn og yf-
irheyrslan.
Hvar I heiminum tíðkast það
annars staðar en hér, að kenn-
arar séu í öllum upphugsanleg-
um starfsgreinum samhliða
kennslustarfinu, oft eins og
hundeltir á hlaupum frá nem-
endum sínum til þess að komast
þangað, sem fengs er von.
Af þeim kennurum, sem hafa
betri aðstöðu en aðrir a*Mix
hærri launa, færri kennslumán-
aða á ári og aðstöðu til áhrifa
á þroskaðri nemendur t. d. kenn
araskólanemendur, verður að
mega krefjast þess, að þeir séu
leiðandi en ekki villandi, og af-
neita ekki verkum hugsjónanna
I stétt sinni, þvi að þeir eru
sorglega fáir á þessu blóma-
skeiði mammonsdýrkunar, þeg-
ar nærri liggur að álykta,
að manngildi manna sé eftir því
metið, hversu há daglaun þeir
alheimta að kvöldi.
19. apríl 1963.
Þórunn Elfa Magnúsdóttir.