Vísir - 11.06.1963, Blaðsíða 9

9
VISIR . Þriðjudagur 11. júní 1963.
Rætt við
Pál Kr. Pálsson
IMargt er merkilegt í
Hafnarf irði. Ekki sízt
orgelið í kirkjunni. Það
er einstakt í sinni röð,
Iekki aðeins á íslandi,
heldur í heiminum. Ekk-
ert annað orgel er til ná-
kvæmlega eins og það.
* Enda var það smíðað sér
| staklega eftir fyrirmæl-
um Páls Kr. Pálssonar.
Hann vissi hvað hann
vildi. Og fékk það.
Hann býr 1 litlu húsi á Norð-
urbraut 15 við hliðina á álfa-
kletti. A. m. k. ættu að búa
þarna álfar, ef þeir kunna gott
□ □□□□□□□□□
hægt s*é að magna hljóminn
eða deyfa hann, eftir því sem
þörf gerist. Synd að vera ekki
aftur orðin tíu ára! Enginn,
sem kominn er yfir þann aldur,
getur fyllilega metið svona
töfragrip.
„Ekkert annað orgel í heim-
inum er þessu líkt“, segir Páll
með föðurlegu stolti og horfir
ljómandi augum á óskabarnið.
„Allur útbúnaðurinn er fyrsta
flokks, enda var ekkert til spar-
að að gera það sem fullkomn-
ast úr garði. Það var byggt sér-
staklega fyrir þessa kirkju og
gert eins stórt og mögulegt var,
en þó er það ekki of mikið að
hljómmagni. Gamla orgelið var
7 radda, en þetta 30“.
„Er það kannske stærsta org-
el á landinu?"
„Nei, það stærsta er í Akur-
eyrarkirkju — 45 radda. í Frí-
kirkjuorgelinu voru áður 32
Páll við orgelið.
„Músíkin er veigamikill
líís“
að meta, því að kletturinn er
alveg eins og gerður fyrir álfa-
byggð.
Páll Kr. Pálsson er aðaldrif-
fjöðrin f tónlistarlífi Hafnar-
fjarðar. Eða við skulum segja
ein af aðaldriffjöðrunum, svo að
hann rjúki ekki upp til handa
og fóta að mótmæla. Hánn er
ákaflega lítillátur maður og
vill sem minnst um sjálfan sig
tala.
„Blessuð farðu ekki að minn-
ast á krakkana“, segir hann,
þegar ég spyr um aldur tveggja
fjörlegra drengja, sem skoppa
fram og aftur um ganginn og
leika sér af kappi. „Ekkert um
mig persónulega, bara músík-
ina. Ég er fús til að rabba við
þig um tónlistarmálin, en það
skiptir ekki máli, hvaða flibba-
númer ég nota og svoleiðis
nokkuð“.
„Eða hvað þú borðar f morg-
unverð,- eins og frægir menn
eru spurðir um f útlöndum?"
„Nei, uss, ekkert slíkt“.
Hann er likari bónda f útliti
en tónlistarmanni. Lítill og
snaggaralegur, rauðbirkinn og
burstaklipptur. Þegar hann lft-
ur ástúðlega á orgelið sitt og
strýkur hendinni yfir nótna-
borðið, er eins og hann sé að
gæla við eftirlætisreiðhest-
inn sinn. Og orgelið finnur á-
reiðanlega, hvað honum þykir
vænt um það. Hljóðfæri eru allt
annað en dauðir hlutir.
2210 pípur.
Við örkum niður í kirkju til
að skoða listasmfðina. Þama
blasir hún við alveg eins og
galdraverk, fullt herbergi af
pípum — þær eru tvö þúsund
tvö hundruð og tíu talsins —
skápar, sem opnast og lokast,
þegar stutt er á takka, svo að
raddir, en þeim var fækkað.
Ég held, að þetta sé næst-
stærsta orgel á íslandi".
„Og hvað gerir það frá-
brugðið öðrum orgelum?"
„Það sameinar brezk og þýzk
einkenni, svo að hægt er að
spila á það jafnt þýzka sem
brezka orgelmúsík, en brezk
orgel eru svo ólfk öllum öðrum
að byggingu, að það er ómögu-
legt að spila brezka nútíma-
orgeltónlist á t. d. þýzk hljóð-
færi. Þetta orgel er að vísu
smíðað f Þýzkalandi, en það
er algerlega gert eftir minni
fyrirsögn, spilaborðið er allt
öðruvfsi en tiðkast hjá Þjóð-
verjum, pedalinn einnig og
margt fleira — bæði raddvalið
og ýmis hjálpargögn. Samt er
það ekki brezkt nema að sumu
leyti. Ég var svo heppinn að fá
alveg sjálfdæmi f þessu, svo að
ég gat sagt nákvæmlega fyrir
um hvern einasta hlut“.
Óþrjótandi
möguleikar.
„Og þú ert ánægður nieð ár-
angurinn?“
„Já, sannarlega. Möguleik-
arnir í þessari raddasamsteypu
eru þvínær óþrjótandi, og það
er hægt að fá fram ótrúlegustu
blæbrigði. Sumt er ekta brezkt,
annað þýzkt, og það fer vel
saman. Það er þýðingarmikið
að gæta þess, þegar raddirnar
eru valdar, að hverjar tvær
raddir geti hljómað vel saman.
Þú sérð þessar mörgu pípur,
allt frá minnstu blýöntum upp
f ferstrenda strokka átta fet á
hæð; þeim þarf líka að raða
fiftrru»>iOíi
tigjQf íjn
saman eftir vissum reglum.
Pedalinn er geislamyndaður og
boginn — það er hægara að
spila á hann, þegar hann er
ekki mjög breiður. Málmpípur
og tréstrokkar gefa sitthvert
hljóðið. Sjáðu, svo stendur
orgelið á hreyfanlegum palli.
Þegar haldnir eru orgeltónleik-
ar, rúllum við því til og höfum
það fyrir miðju, en þegar kór-
inn syngur, stendur það hér til
hliðar. Og hérna ...“
Hann ýtir á hvern takkann af
öðrum, og tónblærinn tekur sf-
felldum breytingum. Stundum
verður hljómmagnið gífurlegt,
stundum getur mannseyrað
naumast greint tónana.
„Ég skal láta þig heyra eitt-
hvað eftir Hubert Parry“, segir
Páll og sækir nótnabók inn í
herbergið á bak við. „Hann er

eiginlega faðir brezkrar nútfma-
orgeltónlistar. Og hann not-
færir sér út f yztu æsar mögu-
leikana, sem brezk orgel hafa
yfir að ráða. Mikill hávaða-
maður, Parry“.
Tónarnir flæða yfir auða
kirkjuna með áhrifamiklu veldi
Alltaf er einhver hátfðleikablær
á orgeltónlist, jafnvel þótt hún
sé ekki trúarlegs eðlis. Það er
erfitt að hugsa sér guðsþjón-
ustu án orgels — meira að
segja lítið harmóníum getur
skapað kirkjulega stemmningu.
„Margt af þessu væri ekki
hægt að spila á þýzkt orgel“,
segir Páll, þegar verkinu er
lokið. „Síðan á dögum Parrys
laust fyrir aldamót hefur brezk
orgeltónlist þróazt í sérstaka
átt. Við hér miðum allt við
Þýzkaland, en Bretar eiga
marga mjög færa tónlistarmenn
og afar merkileg tónskáld, t. d.
Sir William Walton, sem má
telja arftaka Vaughan Williams
og líklega mesta tónskáld Bret-
lands nú á dögurn".
Kynnti Buxtehude
í Bretlandi.
„Þú lagðir sérstaka stund á
brezka orgeltónlist, var það
ekki?“
„Jú, og fannst hún ekki nærri
eins léleg og látið er f veðri
vaka. í alvöru talað fannst
mér margt mjög interessant í
henni, og ég hef mikla ánægju
af að spila hana“.
„Þú lærðir í Bretlandi?"
„Já, ég var upp undir þrjú
ár við Edinborgarháskólann sem
óreglulegur nemandi í tónsmfð-
um, söng- og hljómsveitar-
stjóm. Á orgel lærði ég hjá
dómorganistanum í Edinborgar-
Framh. á bls. 10