Vísir - 15.01.1964, Síða 10

fO
VIS IR . Miðvikudagur 15. janúar 1964.

Bardaginn 1905
Framhald af bls. 7
höndúm hans ...“
Slík ræða fegurðar og ætt-
jarðarástar á vörum Hannesar
Hafsteins sýnir þessa hetju í
björtu ljósi, þegar svo fylgir á
eftir orðbragðið úr ísafold: „Af-
leiðingin (af símanum) verður
sú sjálfsögð og óhjákvæmileg,
að fólkið þurrkast burt af land-
inu ... Hér yrði ólfft í landinu
fyrir álögum, ef ritsímafarganið
næði fram að ganga. Fátækling-
ar geti í hæsta lagi skreiðzt burt
ti! Ameríku í hálfgildings öreiga
flutningi. Pað er þeirra eina at-
hvarf. En hvað verður til að
láta i landsjóðsjötuna, þegar
landsbyggðin fer I auðn vegna
vesturfara?"
Eða orðbragð séra Ólafs frí-
kirkjuprests: „Betra sé hverjum
ærlegum íslendingi að liggja
dauður undir merki Jóns Sig-
urðssonar, heldur en sitja full-
ur og feitur við ketkatla Hins
sameinaða gufuskipaféiags eða
Hins stóra norræna ritsímafé-
lags".
'17'issulega er það auðvelt í síma
~ málinu að fegra Hannes Haf-
stein, þegar hægt er að nota
ofstækisfullt orðbragð fsafoldar,
brigzl hennar um landssölu og
svik. En því miður, það er bara
ekki nóg, ef höfundur ætlar að
skrifa sagnfræðilega bók um
stórdeilumál heillar þjóðar. Æs-
ingaskrif Björns I fsafold eru
vissulega fordæmanleg og hrein-
Iega ógeðsleg oft á tíðum, en
sagnfræðingurinn má ekki láta
þetta orðalag eitt blekkja sig,
hann þarf að skyggnast niður
í málefnið ekki aðeins frá ann-
arri hliðinni, heldur frá báðum
hliðum og meta rök andstæð-
inganna með sama upphafleg-
um skilningi og rök þess, sem
hann hefur gerzt hliðhollur.
Tjegar við lesum sagnfræðileg-
ar bækur reynum við að
setja okkur f fótspor söguper-
sónanna á þeim tfma, þegar at-
burðimir gerðust. Ef ég á að
spyrja sjálfan mig, hvar ég hefði
staðið f þessari deilu á sínum
tíma, býst ég við, að ég hefði
fylgt Hannesi í þessu m.a. vegna
þess, hve mér virðist að áróður
ísafoldar hafi verið svæsinn og
hvernig ættjarðarást almennings
var misnotuð í honum. En fyrir
sagnfræðinginn tjóar það ekki,
hann verður að reyna að skýra
það og skilja, hvers vegna þessi
bardagi geisaði, hvers vegna
fjöldi bænda af Suðurlandi tók
sig upp um háslátt til að efna
til fyrsta mótmælafundar f fs-
lenzkum nútímastjómmálum.
Það þarf enginn að halda að á-
róður Isafoldar hefði getað þyrl
að upp slíku moldviðri gegn
öllum réttmætum skoðunum.
'Það eru þessi höfuðrök undir
niðri á móti sfmanum og raun-
ar lfka með símanum sem höf-
undi þessarar bókar tekst ekki,
eða hann kærir sig ekki um að
láta þau koma fram skýrt og
einfalt hvor gegn öðru eða ger-
ir þeim ekki jafn hátt undir
höfði.
Það er ekki óeðlilegt, þó sum
um íslendingum óaði við því,
að gefa hinu erlendal félagi einka
Ieyfi til tuttugu ára, þó skelf-
ingin við þetta hafi auðvitað
verið óþarfiega mikil. Á þess-
um tfma hafa Danir einkaleyfi
til áætlunarsiglinga til íslands,
og við strendurnar, baráttu til
að ná verzluninni úr höndum
þeirra hefur enn sama og ekk-
ert miðað, danskir. kaupmenn
hafa barlzt miskunnarlaust gegn
fslenzkum verzlunarfélögum og
drepið þau hvert á fætur öðru.
Cvo verður að gæta þess, að
hér stóðu tveir tæknilegir
möguleikar hvor gegn öðrum og
þau furðutíðindi gerast einmitt
um þetta leyti, að loftskeytin
verða fyrst til þess í miðjum
hita þessarar baráttu til að rjúfa
einangrun landsins og flytja
þjóðinni risafréttir. Loftskeytin
hafa það fram yfir símann, f
hugum fólksins, að þau gefa
þjóðinni meiri frjálsræði, í
fyrstu lotu gefa þau henni t. d.
beint samband við England og
sfðar e. t. v. við Þýzkaland.
Þessi hugsun er að vísu byggð
á misskilningi, því að símaþjón-
ustan hlaut að vera frjáls.
Stuðningsmenn loftskeytanna
gátu líka lagt fram kostnaðará-
ætlun, sem er að vísu ekki sam-
bærileg við ritsímaáætlunina,
þar sem íslendingar eiga að
hirða tekjur af loftskeytunum
en Stóra norræna að taka tekj-
urnar af ritsfmanum. Þessi á-
ætlun virðist að vísu vera dýr-
ari en lagning símans, en er
alls engin fjarstæða.
J^oks er allt málið látið hvila
á tæknilegu áliti Krarups
sfmaverkfræðings, sem auðvitað
er þó ekki óhlutdrægur enda
er álit hans jafn fjarstæðukennt
eins og gusurnar úr ísafold, van
trú á Ioftskeytin „merkin sem
send eru, strik og punktar komi
oft þannig fram, að gizka verði
á annaðhvort orð, loftáhrif trufli
svo að strik breytist í tvo
punkta eða punktar hverfi...
öruggu sambandi megi ekki bú-
ast við, en óvíst hvað ávinnast
kunni á næstu árum“.
Og þó fylgismenn loftskeyta
segi að þau verði „ódýrara og
tryggilegrá samband, .gera megj
ráð fyrir bilunum á sæsíma og
landssíma“, er v'lst lítið mark á
þeim takandi móti áliti „sér-
fræðinganna".
Það þyrfti þó að viðurkenna
það, að þeir sem börðust móti
símanum áttu sér réttmætt og
einlægt baráttumál, þótt það
verði aldrei talið geta réttlætt
gífuryrðin í ísafold. En þennan
baráttugrundvöll virðist mér, að
Kristján Albertsson viðurkenni
yfirleitt alls ekki og finnst mér
það miður farið. Hann nefnir að
vfsu þessi rök andstæðinga sím-
ans, en oftast f einhverjum
önuglyndistón, teins og mennirn-
ir og skoðanir þeirra eigi fyrir-
fram að vera dæmd af almenn-
ingsálitinu.
Og svo kemur aðalatriðið ef
til vill ekki nógu skýrt fram út
úr smáatriðunum, það er lagn-
ing landssímans frá Seyðisfirði
til Reykjavíkur. Er það ekki
þetta sem hafði úrslitaáhrifin
bæði hjá Hannesi og landsmönn
um, sérstaklega Norðlendingum,
að Stóra norræna ætlar að
„gefa“ Islendingum 300 þúsund
krónur til að leggja landssíma
um mikinn hluta landsins.
\7ikjum svo að framhaldinu,
síminn hefur sigrað, Hannes
Hafstein hefur vígt símstöð í
Reykjavík og línurnar teygjast
út um allar byggðir. Jú, það er
víst, að landssíminn hefur sigr-
að, en hvað um ritsímann,
strenginn yfir hafið, hefur hann
sigrað loftskeytin. Því meir sem
ég hugleiði þetta, því meir ef-
ast ég um það. Verzlun og við-
skipti eiga eftir að vaxa svo
stórkostlega, að notkun ritsíma-
sambandsins við útlönd fer langt
fram úr öllum áætlunum og nú
er það Stóra norræna, sem hirð-
ir gróðann af þessum viðskipt-
um, sem aldrei var reiknað með
að yrðu nema brot af þessu.
Vélhrein-
gerning
og
teppa-
hreinsun
ÞÖRF. -
Sími 20830
Vélahreingern-
ing og húsgagna-
Vanir og vand
virkir menn
Fljótleg og
rifaleg vinna
ÞVEGILLINN
Sími 34052.
VÉLAHREINGERNING
Vanir
menn.
Þægileg
Fljótleg.
Vönduð
vinna
ÞRIF. -
Sími 21857.
- mtsmmaam
Slysavarðstofan
Opið allan sólarhringinn. Simi
21230. Nætur- og helgidagslækn-
ir í sama síma.
Lyfjabúðir
Næturvakt í Reykjavík vikuna
11.-18. janúar verður í Vestur-
bæjarapóteki.
N^etur- og helgidagalæknir i
Hafnarfirði frá kl. 17 15. jan. til
kl. 8 16. jan: Kristján Jóhannes-
son, sími 50056.
Útvarpið
Miðvikudagur 15. janúar.
Fastir liðir eins og venjulega.
18.00 Útvarpssaga barnanna:
„Dísa og sagan af Svart-
skegg" eftir Kára Tryggva-
son, IV. (Þorsteinn Ö.
Stephensen).
18.30 Lög leikin á sláttarhljóð-
færi.
20.00 Varnaðarorð: Gunnar Jóns
son lögregluþjónn talar um
bifreiðaakstur að vetrarlagi
20.05 Létt lög: „The Spinners"
syngja.
20.20 Kvöldvaka:
a) Lestur fornrita: Gunn-
laugs saga ormstungu; II.
(Helgi Hjörvar).
b) íslenzk tónlist: Lög eft-
ir Emil Thoroddsen.
c) Oskar Ciausen rithöf-
undur flytur erindi um
TePpa- og
húsgagnahreinsunir
! Sími 34698 á daginr.
Sími 38211 á kvöldin
og um helgar
<$>--------------------------------
Seint og um síðir fást þeir til
að lækka taxtann, en tvennum
sögum fer af því hve auðveld-
ir þeir hafi verið í þeim við-
skiptum. Hefði ekki hlutur ís-
lands þá orðið meiri ef það
hefði átt sína loftskeytastöð og
hirt sjálft ágóðann. Ég veit
það ekki, kannski er sími aldrei
neitt gróðafyrirtæki, en þetta
hefði höfundur kaflanna um
símamálið þurft að rannsaka og
reikna út.
Og hvað um þær bilanir, sem
urðu á sæsímanum, einkum þeg
ar fram f sótti, t. d. á fyrri
stríðsárunum, eins og langa bil-
unin 1916, sem dróst alllengi að
Stóra norræna gerði við. Þegar
þannig stóð á varð ísland aftur
einangrað og sambandslaust við
umheiminn. Þá urðu viðbrigðin
mikil, engar fréttir af stórfelld-
um heimsviðburðum, sem gátu
vissulega snert þjóðina mjög. Þá
hefði komið sér vel að hafa
Ioftskeytastöð á íslandi, það
hefði einnig komið sér vel til
öryggis, að útbreiða notkun loft-
skeyta fyrr á skipaflotanum,
enda leið nú ekki á löngu þar
til íslendingar reistu sér það
sem þeir kölluðu „varaskeifu“
ritsímans. Ioftskeytastöðina á
Melunum og stangirnar tvær.
Og skömmu síðar hófst loft-
skeyta- og útvarpsöld á íslandi.
Þorsteinn Thorarensen.
Vlálið sjálf, viðg
ögum fyrir vkka
ir litina Full g
"^rviJn hióniit'ta □
□
□
cITAVAL g
A.lfhólsvegi 9 □
□
----------------- D
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
□
n
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
a
D
□
□
□
□
□
□
□
□
u
(5
□
□
ii
Bl'óðum
fletf
En syndin er lævís og lipur
og lætur ei standa á sér.
Hún situr um elnmana sálir
og sigur af hólmi ber.
Þú hneigðist að dufli og daðri
og drakkst eins og voðalegt svín.
Og hvar er nú auðmýkt þíns
hjarta
og hvar er nú vígsla þfn?
Steinn Steinarr
Þingálp, eða þingálpsleikur var
mjög tíður á gleðisamkomum.
Þingálpið var nokkurs konar
skrímsli og tilfanzað á þann hátt,
að tekin var hornótt fjöl, hálf alin
á lengd eða því sem næst, og
rúmt kvartil á breidd. Á fjölina
ofanverða eru negld tvö geld-
sauðarhom . . . og þar fyrir neð-
an gerð tvö göt og smellt í gleri
og eru það augu ófreskjunnar.
Þá eru gerðar nasir og gin mikið
á fjölina, og sett í það tunga úr
stórgrip ef til er, en f nasirnar
eru settar pfpur og í þær skotið
kyndlum og kveikt á um leið og
skrýmslið skýzt inn í gleðisalinn,
er þá sem það spúi eldi út um
nasir sér. Staur er rekinn gegnum
fjölina, neðan við augun, og er
hann hálf önnur alin á lengd, en
aftan í hnakka skrýmslisins, er
fest brekán eða dýrshúð, og haus-
inn, bæði enni og vangar, er
vafinn gráum gæruskinnum . . .
Ólafur Davíðsson.
Eina
sneið..
. . . að undanförnu hafa orðið
nokkur straumhvörf í bókmennt-
um þjóðarinnar, og skal þó strax
fram tekið, að þar er ekki fyrst
og fremst átt við íslendingasögur
hinar nýju — af Pétri Hoffmann
og görpum hans — þó að þær
bókmenntir geti að vísu komið
þar nokkuð við sögu... hér er
semsagt um að ræða þá tegund
bókmennta, sem málaferli verða
af, og þær bókmenntir, sem slík
málaferli af sér leiða, þ.e. máls-
varnaritunina, sem gerist nú stöð-
ugt umfangsmeiri . . . ekki er
langt síðan einp af yngri rithöf-
undum þjóðarinnar gat egnt svo
málafærslumenn nokkra á móti
sér, að þeir höfðuðu mál gegn
honum — varði hann mál sitt
sjálfur, og mun sú vörn efni í
meðalbók, þegar öll er til skila
komin, og er aldrei að vita nema
hún nái metsölu, þegar þar að
kemur . . . þá er einn af eldri
rithöfundum þjóðarinnar kominn
í mál við annan af þeim yngri;
hefur sá yngri ritað vörn sér í
máli þessu, sem sagt er að sé svo
umfangsmikil, að fylla muni
nokkur bindi á stærð við sjálfs-
ævisögu hins aðilans, og telja all-
ir víst, að þar muni um metsölu-
bækur að ræða, ef út verði gefnar
. . . má helzt af þessu ráða, að
rithöfundar vorir hafi fundið
þarna opna leið til frægðar og
velmegunar - að rjúka f hár sam
an, höfða síðan mál hver á ann-
an og setjast loks við að semja
sóknar- og varnarrit, er veki slíka
athygli og umtal sökum gagn-
kvæmra skamma og svfvirðinga,
að allir vilji kaupa og lesa . . .
hver veit nema úr þessu geti svo
orðið háþróaðar og listrænar bók-
menntir, sem einhvern tíma þyki
ekki oflágt metnar á nóbelsverð-
laun, og verði þau eftirmæli við
komandi rithöfunda, að þar hafi
þeir risið hæst að hugmyndaauðgi
og snilli, og þar með hafið fs-
lenzkar bókmenntir upp úr þeim
öldudal lognmollunnar, sem þær
virðast sokknar í nú um stundar
sakir . . . og um leið hafi þeir
tekið upp hið fallna merki þeirra
skapmiklu skálda er þjóðin átti áð
ur fyrr meir, Egils Skallagríms-
sonar, Þormóðar Kolbrúnarskálds
og Gunnlaugs Ormstungu —
þeirra, sem eigi jóðluðu á hetju
skapnum eins og gúmtuggu, held
ur sönnuðu hann í verki þar sem
barisk var blóðgum sverðum ...
kemur jafnvel til álita, hvort
eigi skuli hólmgöngur aftur leyfð
ar hverjum þeim, sem hnoðað
geti saman nokkurn veginn ógöll-
uðum atómkveðskap — sé um 6-
gallaðan atómkveðskap að ræða,
að þeir megi verja sæmd sína
í átökum, hver fyrir öðrum, og
þá vitanlega selja aðgang að við
ureigninni almenningi og hafi
þannig af þvf nokkrar tekjur, til
uppbótar á skáldastyrkinn ...
Strætis
vagnshnoð
Ástandið í leikhúsunum
ei fær talizt gott,
annarhvor á sviði
snarbrjálaður.
Lakast þó hve utansviðs
lítinn sér þess vott,
að þar leynist nokkur
viti borinn maður.
siaeŒcziasr assssr ■ >
/