Vísir - 18.06.1964, Blaðsíða 7

V í S IR . Fimmtudagur 18. júní 1964.
7

EFTIR
LEIF
ÞÓRARINSSON
Fyrsta íslenzka óperan
/S svokallaðri listahátíð (í til-
efni 20 ára afmælis lýð-
veldisins) sem senn er að Ijúka
með viðeigandi herlegheitum á
Mímisbar og víðar, voru frum-
flutt nokkur íslenzk tónverk,
sem vöktu mikla og verðskuld-
aða athýgli. Eitt þessara verka,
Tónsmíð fyrir leiksvið eftir
Þorkel Sigurbjörnsson, eins
konar ópera í þrem stuttum et-
riðum, vakti sérstaka ánægju
veizlugesta, enda í mifrgu tilliti
nýstárlegt á okkar fátæklega
mælikvarða. Nú mun reyndar
hrein tilviljun hafa ráðið, að
þetta verk var flutt innan
ramma hátíðarinnar, átti Ríkis-
útvarpið upphaflega að bera af
því allan veg og vanda, eða svo
var látið í skína þegar sú stofn-
un veitti á sínum tíma tvo
styrki til að ljúka því og öðru
verki, þó reyndar ekki úr eigin
vasa eins og kom á daginn síð-
ar. Útvarpið mun hins vegar
hafa orðið allfegið og þótzt hafa
himin höndum tekið, þegar
frömuðir hátíðarinnar fóru
fram á að yfirtaka flutnings-
réttinn, útvarpinu að kostnað-
arlausu. Höfðu enda ráðamenn
þess í ýmsum mikilvægum upp-
Sviðsmynd úr hinni nýju óperu.
Tslenzk tónskáld (að undan-
A skildum Jóni Leifs, auðvit-
að) eru öll að meira eða minna
leyti að þreifa fyrir sér eftir
leiðum sem útlenzk tónskáld
hafa bent á og troðið, sum á
dögum ömmu okkar og afa,
önnur í gær eða fyrradag. Þor-
kell Sigurbjörnsson er þar eng-
in undantekning, og má finna
(Ljósm. Vísis: I. M.)
afbrigðum vel gerð, og reyndar
bráðfalleg á köflum.
JJlutverkin, sem skipuð voru
xeins góðu liði og framast
verður kosið hér um slóðir,
voru frábærilega vel af bendi
leyst. Ástæður söngvara og
hljóðfæraleikara leyfa eins og
allir vita sjaldnast meira en lág
Hailsson og Hjálmar Kjartans-
son að teijast hafa unnið mikið
þrekvirki með frammistöðu
sinni, en þau fóru með aðal-
hlutverkin. Liljukórinn, sem var
fólk á förnum vegi, átti oinnig
mikinn þátt í að gera sýning-
una úr garði, en góður gangur
hennar og geðslegt yfirbragð
má þó fyrst og fremst þakka
ákomum að snúast og snúast
víst enn. En hv.að um það, tón-
smíðin var flutt og var ekki
að sökum að spyrja, að fröm-
uðirnir gengu þar fram fyrir
skjöldu af miklum þrótti og
harðfylgi eins og slíkra snill-
inga er svo sannarlega lagið,
og ættu öll afskipti þeirra af
þessu atriði að vera nægjanleg
meðm'æli til orðunefndar, og
hafa þeir þó margt meistaralega
af hendi leyst síðustu dagana.
Það er auðvitað óþarfi að
kynna Þorkel Sigurbjörnsson
fyrir íslenzkum áhugamönnum
um tónlist. Verk hans hafa ver-
ið flutt alloft á opinberum
hljómleikum, og sjálfur hefur
hann verið einn virkasti flytj-
andi eldri sem yngri tónlistar,
enda ágætur píanistú En frum-
flutningur íslenzkrar óperu
(þeirrar fyrstu svo vitað sé, og
slíkir hlutir fara varla fram í
leyni) er slíkur merkisviðburð-
ur, að segja má að hann skyggi
á flest annað sem fram kom á
hátíðinni (jafnvel á píanóhale-
lúja austurs og vesturs). Frá
mínum bæjardyrum séð er
einkam fernt sem skiptir veru-
legu máli í sambandi við hátíð-
ina miklu, ópera Þorkels, leik-
rit Odds Björnssonar, íslands
kvikmynd Geysis (sem frömuð-
irnir fengu á sín snæri þráft
fyrir hetjulega baráttu) og ræða
Halldórs Laxness, sem óum-
deilanlega var hápunktur hátið-
arinnar.
í þessu nýja verki hans ófáa og
þýðingarmikla staði þar sem
fyrirmyndirnar verða jafnvel of
skýrar og uppáþrengjandi. Sér-
staklega eru áhrif Frakkans Pi-
erre Boulez greinileg hvað lýt-
ur að skipun og meðferð hljóð-
færa. Söngraddirnar eru hins
vegar greinilega samdar með it-
alann Dallapiccbla í huga, og
formskema alls verksins minuir
þó einfaldara sé og frumstæð-
ara á píramídíska byggingu
verka eins og t.d. Fangann cg
ýmislegt fleira úr smiðju þess
ágæta höfundar. Hins vegar
væri fráleitt að tala um hreinar
stælingar í verki Þorkels. Hann
’virðir fyrir sér einföld og ?ð-
kallandi sannindi, sem aðrir
hafa uppgötvað, vinnur síðan úr
þeim eftir eigin höfði, enda
mættu íslenzkir hljóðfæraleikar-
ar reyndar biðja fyrir sér, ef
Boulez væri fylgt út æsar, og
Dallapiccola hefur gert ófáa
söngvara gráhærða, löngu fyrir
umsamir.n tíma. Úr þessum fyr-
irmyndum plús ótalmörgum
smelinum eigin hugdettum tekst
Þorkatli sumsé að skapa virka
og sjálfstæða heild, sem þrátt
fyrir ótal veika punkta (t.d.
textann, sem er ótrúlega vand-
ræðalegur) er gædd lífi og
markvissum listrænum töfrum.
Einstök atriði eru reyndar veik-
ari en önnur en í þessu tilliti,
til dæmis er allt Iokaatriðið
heldur vandræða- og kýrkings-
legt. En önnur, og þá sérstak-
lega þau með kórnum eru með
marks æfingatíma fyrir hvað
sem tekið er fyrir hendur, og að
þessu sinni var ástandið jafnvel
enn lakara en oftast áður. Verða
þvi þau Eygló Viktorsd., Guð-
mundur Guðjónsson, Kristinn
hótel í
Unnið hefur verið markvisst
að því síðustu árin að taka
skólahús úti á landsbyggðinni í
notkun yfir sumarið sem gisti-
hús.
Þetta er í Tauninni sjálfsögð
nýting á húsnæðinu, þar sem
skólarnir starfa að vetrinum,
en gistihúsin nær einvörðungu
að sumrinu. Hefur verið '’tefnt
að því að undanförnu að þar
sem skólahús eru byggð verði
jafnframt gerðar þær kröfur til
innréttinga og fyrirkomulags
húsanna að hægt verði að nota
þau sem gistihús þann tíma sem
ferðamannastraumurinn er hvað
mestur.
Ferðaskrifstofa ríkisins starf
rækir í sumar sex skólahús sem
sumarhótel með feamtals 4ó0
rúmum. Þar af eru tvö skóla-
hús sem ekki hafa verið starf-
rækt sem hótel áður, en það
eru héraðsskólinn á Eiðum og
barnaskólinn í Mývatnssveit.
Önnur skólahús sem Ferðaskrif
stofan hefur á sínum snærum,
sem sumargistihús eru Mennta-
skólinn á Laugarvatni, heima-
vist Menntaskólans í Akureyri,
Laugaskóli, Varmaland í fiorg-
arfirði og Skógaskóli.
leikstjóranum Helga Skúlasyni
og Magnúsi Pálssyni leiktjalda-
málara. Hlutur hljóðfæraleikar-
anna var þá ekki síztur og lutu
þeir öruggri stjórn höfundar af
miklum áhuga.
sumur
Við alla þessa skóla hafa ver-
ið ráðnar valinkunnar forstöðu-
konur, allar húsmæðraskóla-
gengnar og sumar, sem starfað
hafa við hótelrekstur fleiri eða
færri ár áður.
Forstjóri Ferðaskrifstofu rík-
isins sagði að skólarnir hefðu
hver um sig sitt til síns ágætis
hvað Iandslag og náttúrufeg-
urð snertir, en allir eigi þeir
sameiginlegt að taka alúð-
Iega á móti gestum og láta þá
finna að þeir séu eins og heima
hjá sér.
Auk þess sem Ferðaskrifstof-
an sér um rekstur nokkurra
skóla , eru ýmsir aðrir skó!-
ar úti á landsþyggðinni starf-
ræktir sem sumarhótel og má
þar nefna héraðsskólann á
Laugarvatni, Kvennaskólann á
Hallormsstað, bændaskólann á
Hólum og hér í Reykjavík verð
ur Stýrimannaskólinn notaður
sem gistihús.
- AUGLÝSIÐ í VÍSI -
Tjessa dagana hefir sólin
skinið á sundin blá. Veð-
urblíðan hefir verið einstæð,
„svo elztu menn muna varla
annað eins“ svo gamalt orðtak
sé notað. Blöðin eru troðfull
af auglýsingum frá ferðaskrif-
stofum borgarinnar. Þær bjóða
upp á dáindislegar sumardval-
arferðir um flest heimsins
lönd. Menn geta valið um
safariferð til Afríku, ferð á
heimssýninguna, með sumar-
auka í Florida inniföldum, og
hnattferðir af öllum tegund-
um. Og það sem kannski er
einna merkilegast við allar
þessar ferðir er að þær má
allar greiða hér heima í ís-
lenzkum krónum, jafnt þótt
flogið sé til fjarlægustu landa
á hnettinum.
© Dollarar á svörtum.
Einhvern tímann hefðu það
þótt tíðindi til næsta bæjar
að gjaldeyrisskortur væri eng-
inn'Þrándur í Götu í ferðamál-
unum. Sú var tíðin, og það er
ekki ýkja langt síðan, að
menn urðu að labba upp á
Skólavörðustíg og hitta þar
fulltrúa gjaldeyrisnefndar að
máli, rökstyðja ítarlega um-
sókn sína og verðugan tilgang
með ferðinni — og fengu svo
kannski 30 sterlingspund. Það
var allt og sumt. Auðvitað
hrökk það skammt. Og þá var
ekki annað að gera en leita á
svarta markaðinn, vita hvort
maður þekkti ekki mann sem
ynni á Vellinum og ætti doll-
ara. Þeir voru falboðnir og
keyptir á> tvöföldu verði. Og
ferðina var aðeins hægt að
borga í fyrsta áfangastað í ís-
lenzkum peningum. Allar
lengri leiðir varð að greiða f
skíru gjaldeyrisfé.
0 íslenzkir seðlar
gjaldgengir!
Það eru ekki nema 6—7
ár síðan ástandið var svona.
Og þannig hafði það verið í
meir en tvo áratugi. Menn
voru farnir að venjast þvf. En
nú er þetta allt saman gjör-
breytt. ísland er hætt að vera
gjaldeyrislaus þjóð. Ferðbann-
inu, því gjaldeyrisskorturinn
jafngilti oft því, er nú aflétt.
Það er jafnvel hægt að ganga
inn í hvaða banka sem er í ná-
grannalöndunum og skipta ís-
lenzku seðlunum.. Annað eins
og þvílíkt hefir ekki tíðkazt
áratugum saman. Ekki þarf að
fjölyrða frekar um það hverj-
ar hagsbætur þetta eru fyrir
allan almenning sem nú á
greiðan aðgang að sólarlönd-
um suðurlanda sér til hvíldar
og hressingar.
0 Ný stjórn í landinu.
En hvernig stendur á þess-
ari breytingu? Það er eðlilegt
að menn spyrji þannig. Svarið
er stutt og einfalt. Það er
önnur stjórn í landinu en áður
var. Nú er stjórnað af hygg-
indum og framsýni. Gjaldeyr-
issjóðirnir eru nú 1400 millj.
króna. Árið eftir að Framsókn
og kommúnistar létu af völd-
um, 1959, voru þeir meira en
tómir. Það vantaði hálft mill-
jóna hundrað upp á að þjóðin
ætti ekki neitt í gjaldeyri!
KE.