Vísir - 07.07.1964, Blaðsíða 4

4
V í S IR . Þriðjudagur 7. julí 1964.
bankar - vidskioti - framleidsla bankar - vidskioti - framleidsla bankar - vjdskipti ? framleidsla bankar -
MIKH
Verðlag á neyzluvörum hefur hækkað mikið á Italíu í Frakklandi
og Vestur-Þýzkalandi undanfarið. Linuritið sýnir hækkanimar í
þessum löndum svo og f Bandarfkjunum.
Mikil verðbólguþróun er nú í
mörgum löndum Vestur-Evrópu
og veldur hún stjórnmálamönnum
og hagfræðingum miklum áhyggj-
um. Er ástandið verst á Italíu og
í Frakklandi, þar sem smásölu-
verð hefur hækkað um 14% á
tímabilinu 1960-1963. En í öllum
Vestur-Evrópuríkjunum hefur ver
ið um einhverjar verðlagshækk-
anir að ræða, að vísu misjafnlega
miklar. Einna minnst hefur hækk-
unin verið í Belgíu þar sem verð-
lag hefur hækkað um 3.9% á sl.
3 árum. Þar sem vísitölukerfi er
við iýði hefur verið um stöðugar
vfxihækkanir kaupgjalds og verð-
lags að ræða en svo er t.d. í
Belgiu.
Verðbólguþróunin er ráðamönn
um Efnahagsbandalags Evrópu
mikið áhyggjuefni og hafa ýmsar
gagnráðstafanir verið ræddar þar
og þegar komið til framkvæmda.
Meðal ráðstafana er gerðar hafa
Hagvöxtur
Undanfarin ár hefur þjóðar-
framieiðslan hér á landi aukizt
um að meðaltali 4% á ári.
A tímabilinu 1955-1962 nemur
aukningin 4.1% til jafnaðar á
ári en á því tímabili fjölgaði
landsmönnum um 2% á ári,
þannig, að aukning þjóðarfram
Iciðslu á mann nam 2%. í fram-
kvæmdaáætlun ríkisstjórnarinn-
ar fyrir tímabilið 1963-1966
var gert ráð fyrir að svipuð
aukning héhlist. Tölur fyrir ár-
ið 1963 benda til þess að sv
hafi orði á því ári og rúmlega
það en aukningin er talin 4-5%
árið 1963. Frá 1954 hefur brúttó
verið í Frakklandi eru þessar:
Verðhækkanir á iðnaðarvörum
hafa verið bannaðar. Dregið hefur
verið úr greiðsluhalla fjárlaganna,
útl. banka takmörkuð og hamlað
gegn víxlhækkunum kaupgj. og
verðlags. Á Ítalíu hafa verið
gerðar strangar ráðstafanir til
þess að draga úr útlánum, svo og
ráðstafanir til þess að örva spari
fjármyndun. í Þýzkalandi hafa
einhig verið gerðar strangar ráð-
stafanir til þess að koma í veg
fyrir verðbólguþróun.
Ráðherranefnd Efnahagsbanda-
Iags Evrópu hefur hvað eftir ann-
að undanfarið rætt verðbólguþró-
unina í löndum bandalagsins.
Gerði nefndin nýlega ályktun um
þau mál. Er í henni beint ýmsum
ráðleggingum til aðildarríkjanna.
Sérstaklega er því beint til rfkis-
stjórna Frakklands, Belgiu, Hol-
lands og Luxemburg að haga
stefnunni f fjármálum ríkisins og
launamálum þannig, að úr verð-
bólguþróuninni verði dregið.
I flestum löndum Efnahags-
bandalagsins hefur verið gffurleg
þensla undanfarið. Eftirspum eft-
ir vinnuafli hefur verið mjög mik
il og meiri en unnt hefur verið að
fullnægja, laun hafa hækkað mik-
ið af þeim sökum og skapað
mikla umfram eftirspum eftir vör
um, þannig að verðlag hefur
hækkað mikið.
Italía hefur undanfarin ár verið
að breytast úr landbúnaðarþjóð-
félagi í iðnaðarríki. Á tímabilinu
1952-1963 fluttust 2 milljónir
bænda úr landbúnaðarstörfum yf
ir í iðnað. Áður vann 40% vinnu-
afisins í landbúnaði en nú aðeins
27%. Þrátt fyrir það hefur ekki
tekizt að fullnægja eftirspurn eft-
ir vinnuafli þar enda iðnvæðing
gifurlega mikil í landinu og marg
ir ítalskir verkamenn hafa leit-
að til annarra landa Efnahags-
bandalagsins, þar sem laun em
hærri en á ítalfu. Afleiðing þess
hefur verið gffurleg launahækk-
un á ltalíu síðustu misserin og
verðlag hefur rokið upp úr öllu
valdi. Hin mikla aukning kaup-
getu hefur valdið greiðsluhalla
f viðskiptum landsins við útlönd
crg nam hallinn sem svarar 50
milljörðum ísl. króna sl. ár. Hafa
miklir erfiðleikar verið í efna-
hagsmálunum á Ítalíu undanfarið.
1 Frakklandi hefur einnig ver-
ið skortur á vinnuafli og hefur
hið mikla aðstreymi frá Alsír
jafnvel ekki megnað að metta
vinnumarkaðinn. En undanfarið
hafa um 900.000 flóttamenn frá
Alsír setzt að í Frakklandi. Talið
er að flóttafólkið hafi haft með
sér um það bil 40 milljarða
ísl. króna inn í landið og hefur
það fjármagn aukið á eftirspurn-
ina eftir vörum og átt sinn þátt
í þvf að vöruinnflutningur hefur
aukizt mun meira en útflutning-
ur. Á sl. ári jókst innflutningur
f Frakklandi um 23%, en útflutn-
ingur jókst aðeins um 11%.
1 Vestur-Þýzkalandi tókst lengst
að spoma gegn verðbólguþróun
en einnig þar er verðbólgan nú
farin að segja til sín. Enda þótt
ein milljón erlendra verkamanna
sé f Vestur-Þýzkalandi er samt
sem áður um skort á vinnuafli
að ræða þar. 1 febrúar sl. vantaði
569.000 verkamenn í störf. Hef-
ur hinn mikli vinnuaflsskortur
þrýst launum upp á við og skap-
að stóraukna vörueftirspurn.
Undanfarið hefur verðbólguþró
unin ekki verið eins mikil í Bret
landi eins og í öðrum Vestur-
Evrópurfkjum. En sérfræðingar f
efnahagsmálum segja, að til þess
að komast hjá of mikilli þenslu
hafi Bretar orðið að láta sér
nægja minni hagvöxt en átt hafi
sér stað í öðrum Efnahagsbanda-
lagslöndum.
HUGTÖK ÚR HAGFRÆÐI:
Þjóðarframleiðsla og þjóðartekjur
þjóðarframleiðslan á verðlagi
ársins 1960 verið sem hér segir:
1954 6300 millj,
1955 6905 —
1956 7093 —
1957 7046 —
1958 7667 —
1959 7808 —
1960 8039 —
1961 8280 —
1962 8695 —
Þjóðarframleiðsla og þjóðar-
tekjur eru mikilvæg hugtök f
umræðum um stjómmál og efna-
hagsmál. Segja má, að kjami
stjómmálabaráttunnar sé fólginn
f ágreiningi um það hvernig
skipta beri þjóðartekjunum milli
hinna ýmsu stétta þjóðfélagsins
og árleg aukning þjóðarfram-
leiðslunnar skiptir æ meira máli
í sambandi við meðferð kjara-
mála, þar eð þau sannindi verða
stöðugt ljósari, að miðað við ó-
breytta tekjuskiptingu, er fram-
leiðsluaukning eini raunhæfi
grundvöllur kjarabóta einstakra
stétta. Mikilvægt er því, að menn
geri sér glögga grein fyrir þvi,
hvað þjóðarframleiðsla og þjóð-
artekjur raunverulega er.
ÞJÓÐARFRAMLEIÐSLA
Hvað er þjóðarframleiðsla og
hvemig er hún reiknuð út?
Brúttóþjóðarframleiðsla er heild-
arverðmæti allra framleiðsluvara
og þjónustu er framleiðslustarf-
semin skilar á einu ári að frá-
dregnu verðmæti hráefna og
rekstraravara. Hráefni er að
sjálfsögðu hluti þjóðarframleiðsl-
unnar og taiið með henni, þegar
það er selt. Ekki má þvf reikna
það með aftur þegar fullunnin
vara er unnin úr því. Hið sama
er að segja um rekstrarvörur eins
og t.d. olíu.
Skipta má brúttóþjóðarfram-
leiðslu f neyzlu og brúttófjár-
festingu. Með neyzlu er átt við
verðmæti þeirra vara og þjón-
ustu, sem neytendur kaupa til
notkunar strax. Ef verðmæti
neyzlunnar er dregið frá brúttó-
þjóðarframleiðslunni fæst brúttó-
fjárfestingin. Þar er um að ræða
allt það verðmæti, er fer til
fjárfestingar, svo sem til
kaupa á framleiðslutækjum, end-
urnýjun gamalla tækja og kaup
nýrra til aukningar. Ef verðmæti
endurnýjunarinnar er dregið frá
fæst nettófjárfestingin. En þessar
tvær stærðir nettófjárfesting og
neyzla gefa okkur nettóþjóðar-
framleiðslu.
ÞJÓÐARTEKJUR
í rauninni eru þjóðartekjur og
þjóðarframleiðsla eitt og hið
sama, aðeins séð sitt frá hvor-
um sjónarhól. Hér er í rauninni
um sama verðmætastrauminn að
ræða. Sé hann mældur, þar sem
hann skapazt þ.e. í fyrirtækjun-
um er hann nefndur þjóðarfram-
leiðsla. En sé hann mældur, þar
sem hann er notaður, þ.e. hjá
fjölskyldum, þ.e. neytendum nefn-
ist hann þjóðartekjur. Megin-
hl. þjóðarteknanna fer til neyzlu
en nokkur hluti rennur einnig í
sparnað og skapar grundvöll
fjárfestingar. En fyrir utan það,
að borgararnir leggja nokkuð af
tekjum sínum i sparnað, leggja
fyrirtækin einnig nokkuð til hlið-
ar f afskriftir. En sparnaður og
afskriftir nefnast einu nafni
brúttósparnaður. Yfirleitt eru af-
skriftimar ekki reiknaðar með
þjóðartekjum ,en ef svo væri gert
fengjust brúttóþjóðartekjur.
Ef ekki væri um að ræða nein
utanríkisviðskipti væru þjóðar-
tekjurnar jafnar nettóþjóðarfram-
leiðslunni. Þjóðin hefði þá ávallt
til ráðstöfunar nákvæmlega verð-
mæti nettóþjóðarframlelðslunnar.
Þannig er þetta einnig ef inn-
flutningur og útflutningur
eru jafnar stærðir. En
málið breytist, ef ekki er jafn-
vægi á viðskiptajöfnuði. Ef út-
flutningur er t.d. meiri en inn-
flutningur eru ekki notaðar aliar
útflutningstekjurnar til þess að
greiða með innfluttar vörur. Af-
gangurinn fer ef til vill í ein-
hverja fjárfestingu erlendis. Er-
lendir aðilar hafa þar með fengið
hlutdeild í hinum innlenda sparn-
aði og ráðstöfunartekjur okkar
verða minni en þjóðartekjurnar.
Oft eru þjóðartekjurnar aðrar en
þjóðarframleiðslan. Ef verð út-
fluttra vara hækkar t.d. meira en
verð innfluttra vara verða þjóð-
artekjurnar meiri en þjóðarfram-
leiðslan, og öfugt, ef verð inn-
fluttra vara hækkar meira en
verð á útfluttum vörum. Þannig
hafa viðskiptakjörin mikil áhrif
á aukningu þjóðarframleiðslu og
þjóðartekna. Vaxtagreiðslur milli
ianda geta einnig haft hér mikil
áhrif á niðurstöðuna. Ef um
vaxtatekjur erlendis frá er að
ræða, verða þjóðartekjumar
meiri en þjóðarframleiðslan.
Slíkt þýðir i rauninni það, að
innlendir borgarar eiga rétt til
hluta af þjóðarframleiðslunni er-
lendis.
Hér á landi hefur Framkvæmda
bankinn og á síðustu árum Efna-
hagsstofnunin haft það verkefni
með höndum að reikna út þjóðar-
framleiðsluna. Hefur sá háttur
Framhald á bls. 10
Linurit þetta sýnir hlutfallslegan vöxt þjóðarframleiðslunnar á
tímabilinu 1945—1962. Sem sjá má hefur þjóðarframieiðslan aukizt
mikið á þessu tímabili.