Vísir - 07.07.1964, Blaðsíða 9

V í S I R . Þriðjudagur 7. iúlí 1ÖG4.
9
Yatnskælingaraðferðin getur
bjargað mörgum mannslífum
„Mér finnst nú satt að
segja hálfóviðkunnanlegt, að
læknir sé æ ofan í æ að
spjalla við blöðin um sjálfan
sig og rannsóknir sínar, en
eina afsökun múi er sú, að
mér er mikið í mun að vekja
athygli almennings á þeirri
fljótvirku, mannúðlegu, á-
hættulausu og ódýru aðferð,
sem vatnskælingin er, þegar
um er að ræða jafnhroðaleg-
an sjúkdóm og mikill bnmi
getur orðið. Tilraunir hafa
sannað, að hún ber undra-
verðan árangur ef rétt er far-
ið að, og svo einföld er hún,
að hver og einn getur notfært
hana án aðstoðar sérmennt-
aðra manna“.
ófeigur J. Ófeigsson læknir
er nýkominn heim frá Skotlandi,
þar sem hann dvaldist um skeið
við framhaldsrannsóknir í
brunalækningum, en þessar
rannsóknir hefur hann lagt
stund á nokkur undanfarin ár,
eftir því sem tlmi og aðstæður
heima fyrir hafa leyft.
„Fólk heldur kannske, að ég
hljóti að vera búinn að rann-
saka þetta nógu vel — eða
alltof vel“, heldur hann áfram
og brosir við, „en það er alger
misskilningur. Ný atriði koma
slfellt í,.,l.jós, og mörg þeirra
opna ný rannsóknasvið, sem áð-
ur hafa ekki verið könnuð nema
að litlu leyti; verkefnið er ó-
þrjótandi".
ÆVAGÖMUL
AÐFERÐ.
„Hvenær fékkstu þennan á-
huga á brunalækningum?“
„Ja, það er langt síðan, þó
að ég hafi ekki haft aðstöðu
til að stunda alvarlegar rann-
sóknir fyrr en I seinni tíð. Ég
man, að móðir mln kenndi okk-
ur krökkunum að kæla bruna-
sár 1 vatni; ég hef oft brennt
mig sjálfur, eins og gengur, og
alltaf notað þessa aðferð með
góðum árangri. Hún er byggð á
reynslu fyrri kynslóða og æva-
gömul, Fom-Egyptar munu hafa
notað hana, og hér á landi hafa
menn lengi þekkt gildi hennar,
svo sem sjá má I bókmennt-
um okkar og skrifuðum frá-
sögnum — sennilega er fyrsta
dæmið Kári Sölmundarson, þeg-
ar hann kastaði sér I lækinn,
eftir að hann komst úr brenn-
unni. En á sfðustu áratugum
hafa menn misst álit á vatnskæl
ingu og talið hana óvísindalega.
Það er oft mestum erfiðleikum
bundið að sannfæra fólk um
einfalda og sjálfsagða hluti; því
flóknara og torskildara sem mál-
ið er, þeim mun vísindalegra
þykir það löngum. Og til þess
að aðferð sé tekin gild, þarf að
sanna ágæti hennar vlsindalega
— ekkert annað dugir.“
„Og hvenær fórstu að gera til-
raunir með það fyrir augum?"
„Mig langaði til þess, strax
þegar ég var I læknaskólanum,
en þar höfðum við engin skil-
yrði til vísindalegra rannsókna,
svo að ég lét mér nægja ein-
faldar tilraunir I heimahúsum.
Ég sauð tvö egg I einu, og þeg-
ar ég tók þau upp úr vatninu,
setti ég annað beint á borðið,
en hitt undir kalda kranann.
Þegar kælingin var fullkomin
skar ég þau sundur, og þá kom
fram, að hið lifandi eggjahvitu-
efni hafði storknað mun minna
I vatnskælda egginu en hinu.
Eins prófaði ég að sauma egg
innan I tuskur og kæla annað I
vatni eftir suðuna en láta hitt
kólna af sjálfu sér. Þá sást, að
tuskumar breyttu engu, þegar
vatnskælingin var notuð, en
hins vegar miklu við sjálfkæl-
inguna. Þetta gerði ég til að
finna út, hvort heit föt ykju
brunaskemmdir, en siðar hef ég
sannað með tilraunum á dýr-
um, að sjóðheitar flfkur geta
breytt hættulitlum bruna f d-
varlegan."
GILDI VATNSKÆLINGAR-
INNAR FYLLILEGA
SANNAÐ.
„Hvað ráðleggurðu fólki að
gera, ef það brennir sig?“
„Fyrst og fremst að kæla
brunann með vatni. Og aldrei
má reyna að draga fötin af und-
ir neinum kringumstæðum. Það
á að kæla þau viðstöðulaust
með vatni, þangað til hægt er
að klippa þau af — engin föt
eru svo dýr eða þýðingarmikil
að ekki borgi sig að eyðileggja
þau fremur en líkamann, og ef
reynt er að draga þau af, get-
ur yfirhúðin losnað af bruna-
staðnum og skemmdirnar stór-
auk'izt. Ef aðeins er um minni
háttar bruna að ræða, er
bezt að nota vatn, sem sjúkl-
ingnum finnst mátulega svalt —
t.d. 18-20 stig, en sé meiri-
hluti llkamans brenndur, er
heppilegast, að sjúklingurinn
ieggist undir eins I baðker, sem
síðan er fyllt með u.þ.b. 20
stiga heitu vatni og hann lát-
inn liggja 1 þvf nokkrar mfnút-
ur. Eftir það ætti hann að
liggja I ca. 30 stiga heitu vatni
marga klukkutlma. Það verður
ekki brýnt um of fyrir fólki að
halda vatnskælingunni nógu
lengi áfram, en að sjálfsögðu
verður að fara að öllu með gát.
Þótt kallað sé I ofboði á Iækni.
getur hann hvort eð er ekki
gert annað en þetta eina til að
bjarga sjúklingnum undan
brunaskemmdum. Smyrsl eru
gagnslaus, og kvalastillandi lyf
eru oftast óþörf, ef kælt er
strax með vatni, auk þess sem
þau gefa bæði lækni og sjúkl-
Samtal v/ð
ingi falska öryggiskennd, ein-
mitt meðan brenndu vefirnir eru
að skemmast meira en þurft
hefði, ef til vatnskælingarinnar
hefði verið gripið nógu snemma.
Kælingunni má ekki hætta fyrr
en allur sviði og verkur er að
fullu horfinn, þó að það geti
tekið allt frá einni upp f sex
klukkustundir, eftir þvf hvað
bruninn er alvarlegur. Með
þessu er hægt að koma i veg
fyrir mörg dauðsföll af völdum
bruna þvl að oft er það fremur
lost en sjálfur bruninn, sem or-
sakar dauða sjúklingsins. Það
er mjög næmt samband milli
.
húðarinnar og taugakerfisins.
Auðvitað held ég ekki fram, að
vatnskælingin geti breytt gróf-
um brunaskemmdum, en hún
dregur tvimælalaust úr lokaá-
hrifum þeirra, og ég tei gildi
hennar fyllilega sannað."
SÁRSAUKALAUST
FYRIR TILRAUNADÝRIN
„Hvemig fara tilraunir þlnar
fram?“
„Æ, það er ekki skemmtilegt
„Er þetta ekki slæm meðferð
á þessum litlu vesalingum?"
„Nei, til allrar hamingju er
hægt að sjá um, að það sé al-
gerlega sársaukalaust fyrir til-
raunadýrin."
RANNSÓKNIR Á VlÐUM
GRUNDVELLI.
„Á hvaða stig myndirðu
segj^, að rannsóknirnar væru nú
komnar?"
„Seinasti liðurinn hefur faiizt
■
Ófeigur J. Ófeigsson (Mynd: I.M.)
að segja frá því — fyrst byrj-
aði ég með hvítar rottur, albino-
rottur svokailaðar, sem ég
svæfði og brenndi síðan á baki
og hliðum. Eftir það reyndi ég
ýmsar aðferðir við kælingu, og
niðurstaðan varð sú, að með
engri kælingu dóu allt að 100%,
en ef Isvatn var notað 82%,
með 15 stiga heitu vatni 70%,
með 18 stiga heitu vatni 30%,
og með 25 stiga heitu vatni I
eina mlnútu og strax á eftir 30
stiga heitu vatni I 30-40 mínút-
ur 0%. Þetta var fyrsta skrefið:
I að rannsaka ástæðuna fyrir
því, að þessi einfalda vatns-
kælingaraðferð reynist svona á-
hrifamikil. Og þær rannsókn-
ir hafa farið fram á mjög víð-
um grundvelli. Til dæmis er
kunningi minn einn, prófessor
við Salisbury-háskólann I Suð-
ur-Rhodesíu, að rannsaka of-
næmi framkallað af bruna, og
annar fæst við rannsóknir á
svokölluðu auto-ónæmi. Þá fara
fram margháttaðar vefjarann-
sóknir: hvernig end.urmyndun
vefja á sér stað eftir bruna o.
Ófeig J. Ófeigsson lækni
að ganga úr skugga um, hvaða
aðferð væri bezt til að bjarga
lífi sjúklingsins. Næst var að at-
huga skemmdirnar, bæði út-
vortis og innvortis; bruni getur
framkallað skemmdir á líffær-
um, magasár og alls kyns inn-
vortis meinsemdir, auk hinna
staðbundnu skemmda. Þá er að
athuga hversu mikið er um
sýkingu, og það hefur sannazt,
að hættan á bakterlusýkingu er
margfalt minni, þegar vatnskæl-
ingin er notuð. Loks þarf að at-
huga, hvernig dýrin þrlfast eft-
ir áfaliið, hvernig batinn geng-
ur, vigta þau reglulega o.s.frv.
fl. Og rannsóknir á blóðrás-
inni eftir bruna, o.s.frv. o.s.frv.
Nú er líka farið að gera tilraun-
ir á mönnum, hluti af brunan-
um kældur með vatnskælingar-
aðferðinni, en aðrir hlutar með
ýmsum öðrum aðferðum. Það er
nauðsynlegt að sanna þetta vls-
indalega eins og aðrar lækn-
ingaaðferðir, og til þess meðal
annars erum við með allar þess-
ar rannsóknir."
„Þú fæst eingöngu við þetta
I SkotIandi?“
„Já. Þannig er mál með vexti
að brezka sendiráðið hér var
svo elskulegt að útvega mér
British Council styrk árið 1954
og veita mér aðstöðu til að
vinna að brunarannsóknum við
brezka háskóla. Ég fór fyrst til
Edinborgar, en það kom ekki
að gagni að vinna við háskól-
ann þar, því að yfirlæknirinn,
Sir James Learmouth, taldi
vatnskælingaraðferðina fásinnu
eina og rannsóknimar þýðingar-
lausar. Þá fór ég til Glasgow
og var enginn aufúsugestur I
byrjun, held ég, en það breytt-
ist algerléga, þegar árangurinn
fór að sjást af þessum tilraun-
um mtnum. Nú er háskólinn I
Giasgow orðinn hálfpartinn mitt
annað heimili, og ég hef verið
svo lánsamur, að margir ágætir
vísindamenn þar hafa talið
rannsóknir mínar þess virði að
taka sjálfir þátt I þeim með mér.
Prófessor Thomas Symington,
yfirmaður meinvefjafræðideild-
arinnar I konunglega rlkis-
sjúkrahúsinu, hefur reynzt mér
framúrskarandi vel á allan hátt,
og fyrir fímm árum bauð hann
mér að starfa á sinni deild við
þessar rannsóknir, en nú er svo
komið, að þær halda áfram, þó
að ég sé ekki sjálfur viðstadd-
ur nema tiltölulega sjaldan og
stuttan tíma I einu. Ég fylgist
auðvitað með þeim eftir beztu
getu úr fjarlægðinni, og ég hef
unnið þarna annað slagið siðan
1957'.“
TENGDUR
FÓSTURJÖRÐINNI.
„En þú hefur ekki hugsað þér
að flytjast til útianda?"
„Nei. Að vlsu stendur mér op-
in leið til þess, en það er nú
einu sinni svo, að ég hef aldrei
getað hugsað mér að setjast að
erlendis, og sízt myndi ég taka
upp á þvi á gamalsaldri. Maður
er ótrúlega tengdur fósturjörð-
inni.“
„Geturðu haldið rannsóknun-
um áfram án þess að setjast að
erlendis?“
„Það fer óneitanlega taís-
vert eftir því, hvort ég get feng-
ið fjárhagslega aðstöðu til þess.
Ég hef notið fjárhagsiegs stuðn-
ings frá Raunvlsindadeild VIs-
indasjóðs og er nefndarmönnum
afar þakkiátur fyrir þann skiln-
ing, sem þeir hafa sýnt mér,
því að vitanlega hefðu rann-
sóknir mínar sótzt miklu verr
eða jafnvel orðið að hætta, hefði
ég ekki notið styrkja frá sjóðn-
um á undanfömum árum. En
hvernig þetta verður I framtlð-
inni, veit ég ekki, og ég verð
að játa, að ég treysti mér ekki
til að eyða tlma og fjármunum
I framhaldsrannsóknir erlendis
ár eftir ár, ef ég get ekki feng-
ið neinn stuðning, þvl að ég hef
hreint og beint ekki efni á þvl,
þótt ég feginn vildl.“
„Þætti þér ekki leiðinlegt að
hætta við hálfnað verk?"
„Ja,, aðalatriðið er, að rann-
sóknunum verður haldið áfram,
hvort sem ég kem þar nærri eða
ekki. Auðvitað vildi ég heizt
geta unnið að þessu sem allra
lengst, og rannsóknarefnið er ó-
tæmandi, eins og ég sagði áð-
an, en það skiptir alltaf minna
máli, hverjir vinna verkið, en
að það sé yfirleitt unnið, og ég
mun*a.m.k. aldrei sjá eftir því
starfi, sem ég hef lagt fram I
þágu þessa málefnis." — SSB.