Vísir - 12.02.1965, Blaðsíða 8

VÍSIR
Útgefandi: Blaðaútgáfan VÍSIR
Ritstjóri: Gunnar G. Schram
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinso
í'réttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarense i
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3
Áskriftargjald er 80 kr. á mánuði
í lausasölu 5 kr. eint. — Sími 11660 (5 linurj
Prentsmiðja Vísis — Edda h.f
Gildi norrærmar samvinnu
J dág hefst norræn vika á íslandi. Hingað koma í dag
og á morgun forsætisráðherrar Norðurlandanna,
ásamt merkustu stjórnmálamönnum og þingskörung-
um þessara landa til þess að sitja fund Norðurlanda-
ráðs. Hefst nú stærsta alþjóðaráðstefna, sem nokkru
sinni hefur verið haldin hér á landi. Hinir norrænu
stjórnmálagarpar eru aufúsugestir á íslandi. Við ís-
lendingar höfum frá upphafi talið okkur Norðurlanaa-
menn, enda rót ætternis og menningar þaðan sprottin.
Sagan bindur okkur Norðurlöndum órofa böndum og |
þangað sóttu íslendingar um aldir menntun sína og I
lærdóm, og gera enn í verulegum mæli. Með fullu £
sjálfstæði og sökum atburða síðustu heimsstyrjaldar ;i
eru tengslin við Norðurlönd hins vegar lausari en
áður var. i ir eðlileg þróun, sem ástæðulaust er að
harma. Áður sóttu forvígismenn íslendinga veraldlega
forsjá lands og þjóðar til Norðurlanda. Nú þinga for-
vígismenn þeirra í Reykjavík.
Ástæða er til þess að spyrja í dag: Hefur norræn
samvinna gildi? Er hún ekki meiri í orði en á borði?
Því er ekki að neita, að ýmislegt hefur borið á milli
í samskiptum Norðurlandaþjóðanna innbyrðis og að
undanförnu hefur meira borið á deiiuefnum okkar Is-
iendinga og þeirra en samvinnunni. Hagsmunir ís-
lands og Norðurlandanna fóru ekki saman í landhelg-
ismálinu og þar börðust íslendingar án stuðnings
Norðurlandanna. LoftferðasamningsmáJið virtist um
hríð ætla að verða að ásteytingarsteini og sama var að
segja um handritamálið. En það er athyglisvert, að
bæði hin tvö síðartöldu deilumál hafa verið leyst með
fullu tilliti til óska íslendinga. Er ekki of djarft álykt-
að, að þar hafi norrænn andi og norræn samvinna
mjög auðveldað lausnir, skapað þann skilning, sem 1
þeim lá til grundvallar og flýtt fyrir úrslitum, sem |
okkur reynast hagstæð. Þar hefur norræn samvinna |
sýnt gildi sitt í verki. Það er einmitt í deilumálunum,
sem á þau vináttu- og frændsemisbönd reynir, sem 1
tengja þessar fimm þjóðir saman. Þau bönd eru sterk- |
ari en margan grunar. Það hafa atburðir síðustu miss-
era óneitanlega sýnt, svo ekki verður um villzt.
Norrænn framkvæmdabanki
]\orrænn framkvæmdabanki er eitt merkasta málið
á dagskrá Norðurlandaráðs að þessu sinni. Slík stofn-
un mundi verða mikilvæg lyftistöng fyrir fjárfestingu
og atvinnulíf innan Norðurlandanna og efla viðskipti
þeirra á milli. Er stofnun hans ekki sízt hagsmunamál
Finna og íslendinga, sem sitja að mestum fjármagns-
skortinum. Er þess að vænta, að Noregur, Danmörk
og Sviþjóð taki þessari hugmynd vel og ljái henni
samþykki sitt. Þá er stofnun norræns menningarsjóðs
einnig hið merkilegasta mál. Enn þekkja Norðurlönd-
in of lítið til lista og bókmennta hvers annars. Átak
þarf að gera í þeim efnum og þar kæmi norrænn
menningarsjóður að góðu haldi.
LÉTTSTÍG KYÆÐI
OG HUGÞEKK
Jnni á miðju meginlandi
Norður-Ameríku, þar sem
þessi ritfregn er í letur færð,
ríkir „frost á Fróni“, og þá
er gott að grípa sér í hönd
bók, er hiiar lesandanum um
hjartarætumar og lyftir huga
hans yfir hið hversdagslega
umhverfi upp í heiða heima
birtu og hlýju.
Það gerir hún sannarlega
nýja bókin hennar Margrétar
Jónsdóttur, í vökulok, er út
kom fyrir stuttu síðan á veg
um Prentsmiðjunnar Leiftur
i Reykjavík. Er þar um að
ræða úrval úr gömlum og nýj
um ljóðum skáldkonunnar, en
hún er löngu þjóðkunn fyrir
ritstörf sín bæði í óbundnu
máli og stuðluðu. Bamabæk
ur hennar, frumsamdar og
þýddar, hafa orðið vinsælar
að verðleikum, og árum sam
a.n annaðist hún af mikijli
prýði; ritstjórn bamá'bláðsins
Æskunnar. Áður fiefii' Höh
gefið út þrjár ljóðabækun
Við fjöll og sæ (1933), Lauf-
vindar blása (1940) og Meðan
dagur er (1953), og erú tvær
hinar fyrstnefndu ófáanlegar.
Eftir all nákvæman saman
burð við eldri bækumar, fæ
ég ekki betur séð, en að þetta
úrval hafi vel tekizt, þó að
það geti löngum orðið smekks
atriði, hvað beri að velja og
hverju að hafna, þegar eins
huglægt viðfangsefni og
skáldskapur er annars vegar.
Eitt er víst, að hér er að finna
mörg beztu og fegurstu
kvæði skáldkonunnar, er um
leið bregða björtu ljósi á
kvæðagerð hennar í heild
sinni, hugðarefni hennar og
lífsskoðun.
Það er áreiðanlega engin
tilviljun, að hún lætur kvæðið
„Útþrá“ skipa öndvegi í þessu
úrvali Ijóða sinna. Það er mjög
sérkennandi fyrir hana, því
að þar finnur djúpstæð hug-
sjónaást hennar sér framrás
í hreimmiklu Ijóði, en þetta
er lokaerindið:
Ég vil halda á höf, ég vil
hvergi eiga töf,
ég sé h'illa undir sólroðin lönd,
þar sem dagurinn skín,
vorsins ljósfagra lín
ieggur bjarma á ókunna strönd,
bera liöfuðið hátt
teyga heiðloftið blátt,
draga hvítvængja fánann
_ á stöng,
hefja könnunarför,
ýta knerri úr vör,
leysa kúgarans f jötra með söng!
Sú hugsjónaást, samhliða
ást á hinu fagra og góða og
djúpri samúð með þeim, er
höllum fæti standa í lífsbar-
áttunni. svipmerkja þessi
kvæði Margrétar. Hún ann
fegurðinni í hinni ytri nátt-
úru, eins og fram kemur í
mörgum kvæðum hennar.
Gott dæmi þess er ,,Sumar-
kvöld í sveit“, er einnig ber
vitni bragfimi skáldkonunn-
ar:
Glóir dögg á grænum móa,
guSlkrýnd mjöil á bláum fjölium.
Bieik er móða á brunahrauni,
blóði roðið fellið góða.
Glampa þil á bóndabæjum,
blágrár reykur um loftið feykist.
íslenzk sveit, ég ann þér heitar
öllu, er geymir þessi heimur.
Þessi fagra sveitarlýsing
ber því einnig. glöggt vitni,
íjye.-fasttengd skáídkpnan er
möðurmpldmni. Sam önnur
dæmi þess má nefna kvæðið
„Til íslands" og þá ekki síð-
ur hina angurblíðu „Bæn“,
seinasta kvæði bókarinnar:
Móðurmold,
móðurjörð,
gróðurmold
með grænan svörð.
Mjúkan beð
bú þú mér,
fósturmold,
í faðmi þér.
Samúðin er. hins vegar,
hinn sterki strengur í „Stúlk-
an mállausa", „Blindur dreng
ur“, „Vökukonan" og „Þór-
unn gamla“.
Margrét yrkir ljóð sín í
hefðbundnu formi, eins og
það er nú kallað, rimar kvæði
sín og stuðlar að gömlum og
góðum íslenzkum sið. En inn
an þeirrar umgerðar gætir
hreint ekki lítillar fjölbreytni
í Ijóðformi hennar. Hún kann
góð tök á ferskeytlunni, yrk
ir heilt kvæði í hringhendum;
þá eru f bókinni vel ortar og
fallegar sonnettur, og þulur,
sem eru meðal fegurstu
kvæða hennar, eins og „Við
eldinn" og „Leggjum land
undir fót“. Þulumar hafa Iöng
tmi verið íslenzkum eftirlæt-
is bragarháttur, og Margrét
er prýðilega hlutgeng á þeim
vettvangi.
Fjarri fer því, að kveði við
nokkum vonleysistón í þess-
um Ijóðum skáldkonunnar, þó
að það leyni sér elgi, að kald-
viðri lífsins hefir stundum um
hana nætt, og er það gömul
saga og almenn. En bjargföst
vortrú hennar hefir lyft anda
hennar yfir þá fjallgarða and
streymis og erfiðleika. Hið
þýða og fallega kvæði „Lauf-
vindar blása“ er ágætt dæmi
þess:
Laufvindar blása,
líður að hausti,
fjúka fölnuð lauf.
Ljúfur blærinn
loftið fyllir
ilmi unaðsríkum.
Söngþrestir fljúga
suður um höf,
vinir Ijóss og ljóða.
Húmar og hljóðnar,
en hugann dreymir
Iiðna sumarsælu.
Veit eg að vori
veg þeir finna
heim yfir svalan sæ.
Grænkar grein,
gleður á ný
söngur í sólgullnu laufi.
gama máli gegnir um kvæð-
in „Mitt týnda land“ og
„Athvarf", sem bera því frek
ar vott, hve skáldkonunni
hefir tekizt það vel, að halda
vakandi í huga og hjarta helg
um eldi drauma sinna og
vona, hvemig sem á móti
blés um ævina. Hvergi Iýsir
Jætta sér þó betur heldur en
í kvæðinu „Haust“, er lýkur
með þessu tilfinningarfka og
faguryrta erindi:
En nú er haust og húm á öllum
leiðum.
og hjarta mitt berst ótt af
duldri þrá,
og bliknuð laufin falla af
flestum meiðum,
og fölnuð hníga sumarblómin
smá
En aftanroðans ey í bláum
sænum
hún er þó meir en vöku-
draumasýn
og um það hvíslað er i svölum
bjænum
að eitt sinn þangað liggi
sporin mín
Kvæði Margrétar Jónsdótt
ur eru ljóðræn smekkvís um
málfar, hugþekk að yrkisefn-
um, og þrungin þeim inni
leika, sem til hjartans talar.
Richard Beek.