Vísir - 14.06.1965, Qupperneq 9

VÍSIR . Mánudagur 14. júní 1965.
n
★
Á undanfömum árum hafa
nokkrir lögregluþjónar héðan
ráöfet tfl starfa hjá Sameinuðu
þjóðunum, í bækistöðvum
þeirra í New York, um nokkurn
tlma. Meðal þeirra þriggja héð-
an, er vom þar síðast við starf,
var Axel Kvaran, og hefur
fréttamaður blaðsins hitt hann
að máli og spurt hann ýmiss
úr dvöl hans þar.
Við fómm vestur þrír saman
í lok ágústmánaðar f hitt eð
fyrra, ég, Hilmar Þorbjömsson
og Halldór Einarsson, allir lög-
regluþjónar í Reykjavik. Var
för okkar ráðin fyrir milligöngu
lögreglustjórans hér og ís-
lenzka sendiráðsins vestra, og í
þriðja skiptið, sem lögreglu-
þjónar héðan fara tíi starfa hjá
að svo hittist á, að ég var þá
ekki á verði. Þetta var í sam-
bandi við setningu Allsherjar-
þingsins, tveim mánuðum eftir
að við komum vestur. Annars
var ailt rólegt. Framkvæmda-
stjóri S. Þ. U. Thant, hafði um
sig sérstaka sveit varðmanna,
eins konar lífvörð, sem fylgdi
honum jafnan.
— Voru það bandarískir
menn?
— Ég geri ráð fyrir að þeir
hafi allir verið bandarískir
þegnar, og Bandaríkjamenn voru
í meirihluta í varðliði stofnun-
arinnar — en annars vom þar
menn af öllu þjóðerni og hör-
undslit, víðs vegar úr heiminum.
Flestir ráðnir um óákveðinn
tíma, en ráðning okkar mátti
frekast telja undantekningu.
Margir af þessum mönnum
höfðu áður gegnt lögreglustörf-
um í sínu heimalandi, og þeir
yngri, einkum bandarísku pilt-
amir, voru á leið í lögregluna
— höfðu sótt um starfa í New
York lögreglunni. Sem sagt,
Axel Kvaran í Sundlaugunum með sonum sínum, Svavari og Brynjari s.I. laugardag. Ljósm. I. M.
í lögregluliði
Sameinuðu þjóðunum. Þrír fóru
árið 1953 og tveir eitthvað
tveim eða þrem árum þar áður
— raunar störfuðu þeir tveir
ekki eingöngu við bækistöðvar
Sameinuðu þjóðanna í New
York, heldur og f löggæzlusveit
þeirra á Austurlöndum, f sam-
bandi við einhver hernaðarátök,
er þar urðu þá. Þeir þrir, sem
fóru sumarið 1953, störfuðu í
bækistöðvunum f eitt ár. Við
þrír byrjuðum starfið þar í
september og vorum ráðnir til
níu mánaða. Ég var þar þó
lengur, eða um fjórtán mánuði
hjá Sameinuðu þjóðunum og
síðan tvo mánuði á lögreglu-
skóla í Washington.
— í hverju var starf ykkar
við stofnun Sameinuðu þjóð-
anna helzt fóigið?
— 1 rauninni var það ákaf-
lega rólegt starf. Mest varð-
staða. Þar er lögregluvörður við
allar útgöngudyr allan sólar-
hringinn. Starfsmenn stofnunar-
innar hafa allir sérstök vega-
bréf, og kom það í okkar hiut
að fylgjast með því; krefja fólk
vegabréfa, ef okkur þótti á-
stæða til. Eftir klukkan sjö á
kvöldin til kiukkan sjö á morgn-
ana urðu allir að láta skrásetja
sig, sem fóru út eða inn, og
var það í okkar verkahring að
sjá um að því væri framfylgt.
Skrásetja ,varð alla bíla, sem
komu með farangur eða brigðir.
númer bílsins, hvaða flutning
hann kom með og frá hverjum
og hvaða deild átti að veita
honum viðtöku, auk þess hve-
nær bíllinn kom og fór, og loks
varð bílstjórinn að undirrita allt
saman.
— Við hvað pru þeir eigin-
lega hræddir þarna — vítisvélar
og sprengjur,.eða hvað?
— Þarna kemur fjöldi ráða-
manna í heiminum. Mörgum
þeirra hefur verið sýnt baija-
tilræði heima fyrir og sumum
kannsk: alloft, og svo er óttazt
að flóttamenn úr ríkjum þeirra
sem teitað hafa til Bandaríkj-
anna, hyggist grípa tækifærið
hegar þeir koma þangað f heim
sókn Uppbof við komu slíkra
rnna urðu engin * meðan p11
var þarna nem" hvað Kúbu
menn voru með einhvern upp-
steit, sem þó tókzt fljótlega að
sliákka, en ekki sá ég það því
annað hvort reyndir lögreglu-
menn, eða þeir sem hugðust
gera slíkt starf sér að lífsstarfi.
Ég kunni mjög vel við þá
bandarísku; þeir voru mjög
hæverskir og hjálpsamir við
okkur útlendingana, sem vorum
byrjendur þarna. Yfirmennirnir
voru flestir bandarískir, en þó
með undantekningum — t.d.
var varðstjórinn minn kínversk-
ur. Alls er þarna starfandi um
hundrað og þrjátíu manna lög-
reglulið í-sambandi við: stofnun-
ina, eða álíka míffgt'b^var hér
í borg fyrir ekki allmörgum ár-
um.
— Og þetta lið annast ein-
göngu lögreglustörf?
— Já, eingöngu. í þess verka-
hring er að vemda eignir stofn-
unarinnar, standa vörð um bygg
inguna og starfsfólkið, að svo
miklu leyti sem þörf krefur —
og svo að veita vernd þeim
framámönnum, sem 'þarna koma
til funda. Auk þess kemur þarna
fjöldi annarra gesta, sem hafa
verður umsjá við; þarna koma
kannski um þrjú þúsund og allt
u þjóíunna
verður þér minnisstæðast í því
sambandi?
— Þegar Kennedy forseti
kom i heimsókn. Það var
skömmu áður en hann var
myrtur. Þá var mikill viðbún-
aður. Óskapleg aðsókn gesta var
að byggingunni þann dag í til-
efni af komu hans þangkð,- en
enginn fékk inngöngu nema
gegn sérstöku leyfi eftir ná-
kvæma athugun og vegabréf
|tarfSliðshi& höfðu sJtérið ;
éðuö„.SancU'égá‘ tvp li'ndan- f
"fá'rna” so?arKrí¥igar Sami ’llíttur
var á hafður, þegar Lyndon
B. Johnson forseti kom ‘í lok
Allsherjarþingsins þá ufn haust-
ið. Tito marskálkur kom líkaj í
heimsókn, og var þá líka mikill
viðbúnaður, þvi að óttast var
að júgoslavneskir flóttamenn
yrðu með eitthvert ráðabrugg.
Raunar voru þeir líka með ein-
hvern uppsteit, -en það var fyr-
ir utan yfirráðasvæði stofnun-
arinnar og því í verkahring
borgarlögregiunnar að sljákka
þar leikinn, sem ekki varð neitt
aivarlegur.
kalla mátti kátbros-
legan. ifaunar t varð hann ekki
í sambanöi við: komu áður-
néfndra þjóðhöfðingja, heldur
öryggisvörzluna um U Thant,
framkvæmdástjórann. Það bar
við. einu ,sinni er við höfðum
næturvörzlu,' að maður nokkur
kom, skömmu eftir miðnættið,
gaf sig á tal við varðstjórann
varúð höfð en áður við opnun
böggulsins vegna hins grun-
samlega tifs — en viti menn,
í bögglinum var úr, mikið og
fagurt, skreytt fínasta flúri og
forlátagripur í alla staði!
— Og lét náunginn svo ekki
sjá sig aftur?
— Jú, reyndar. Einn af vörð-
unum rakst á hann í hópi gesta
í byggingunni tveim dögum síð-
ar og bar kennsl á hann. Var
og fékk hþnum í hendur böggul
lítinn til U Thants. Leizt varð-
stjór^um^.Jjglja hap«,-.ító tekipji og yfirheyrður,
en tók vjð þöggljnum og í,sörhú og kom á dagipn að hann hafði
sv'ifum1 b érl áð ^-b fl- £1 út fe i &, eh$ 31 'Vó
hann þurfti eitthvað að athuga.
Þegar hahn svo snýr við aftur,
Bænabókin tii U Thant
I/
/I
upp í sex þúsund gestir á dag,
til að skoða bygginguna. Þess-
um gestum er einungis heimil
för um viss svæði byggingar-
innar og eftir vissum leiðum og
í fyigd með stúlkum, sem hafa
þann starfa að sýna þeim það.
sem þeir mega sjá og segja þeim
frá starfsemi og sögu stofnun-
arinnar. Og loks höfðum við
með höndum allumsvifamikla
umferðarstjórn — þarna í bygg-
ingui '. stofnunarinnar vinna um
4 þúsund manns, sem allt býr
úti í borginni. Það kemur yfii
leitt allt á sama tíma á morgn-
ana, kl. 8—9, og fer á sama
tíma á kvöldin. Þarna er bíla-
geymsla i þrem kjöllurum.
hverjum niður af öðrum, sem
taka alls allt uð 2000 bíla
starfsliðsihs. svo að það gefur
auga leið að þarna er hreint
ekki svn lft.il umferð á áður
nefndum tím,-
— Við vorum að minnast á
framámenn, sem komu þama i
heimsókn — hvað og hveriir
— Hvernig leizt þér á mar-
skálkinn?
— Þetta er mjög myndarlegur
maður og hinn gjörvulegasti.
Kona hans var f fylgd með
honum, einkar glæsileg. Nú og
svo kom Abbesyniukeisari
þarna líka í heimsókn, Haile
Selasse, lítill, blakkur og skorp-
inn í ákaflega gullskreyttum
skrúða, skemmtileg og sér-
kennileg manngerð. Einnig
kom Hussain Jordaníukonungur,
og voru þetta þeir stærstu, sem
heimsóttu stofnunina á meðan
ég var þar starfandi. Það var
óneitanlega forvitnilegt að s.iá
þessa stórkarla. Ég held að mér
verði Kennedy forseti þó
minnisstæðastur, og þá fyrst og
fremsf fyrir það hve heillandi
persónuleiki hann var og ölt
framkoma hans i senn virðu
leg og aðlaðandi.
— Komu ddrei neinn
skemmtilegii atburðir fyrir
sambandi við öryggisvör/luna?
— É man eftir einum at
þár er náungi þessi horfinn.
Leizt varðgtjóranum þá ekki á
blikuna, þar eð náunginn hafði
ekki neina grein gert fyrir
bögglinum eða innihaldi hans;
sneri sér til yfirvarðstjórans og
upphófust nú miklar bollalegg-
ingar. Varð úr að New York
lögreglan var til kvödd, en hún
kallaði á vettvang sveit sprengju
sérfræðinga, sem fór með bögg-
ulinn á afvikinn stað, þar sem
hann var opnaður eftir öllum
sérfræðinnar reglum og allar
varúðarráðstafanir við hafðar.
Og sjá — böggullinn reyndist
hafa inni að hálda litla bæna-
bók Buddhatrúarmanna ...
— En bíddu nú við, ekki var
öllu þar með lokið, því að ná-
unginn kom aftur nokkru síðar
og einnig eftir miðnætti. Hafði
hann þá enn böggul meðferðis,
sem hann vildi einnig láta af-
henda U Thant. En nú vildþ.
vörðurinn hafa vaðið fyrir neð-
an sig og neitaði að taka við
bögglinum, en bauð hinum gjöf-
ula manni að koma seinna, og
þá á tilhlýðilegum tíma. Spurði
þó hvað í bögglinum væri, en
náunginn ságði að það væri
klukka, hvað ekki bætti úr skák
— en þó keyrði um þverbak
þegar að hann varpaði frá sér
bögglinum, tók til fótanna og
var horfinn. Heyrðist greini
, legt' sigurverkstif inni í böggl-
inum, sem virtist taka af allan
efa um það, ekki hvað sízt þeg
ar tekið var tillit til allrar fram-
komu náungans, að þarna væri
um tímasprengju að ræða. Var
'firvarðstjórinni enn tilkallaður
hann kalláði borgarlögregluna. é
vettvang og hún sveit sprengju-
sérfræðineanna- var enn meiri
,:¥ótt um einhvern starfa hjá' ■
Sameinuðu þjóðunum, og áttu
þessar gjafir víst að hafa ein-
hver áhrif á framkvæmdastjór-
ann. En eitthvað mun náunginn
hafa verið einkennilegur, eins
og þessar undarlegu miðnætur-
heimsóknir hans gáfu raunar til
kynna.
— Hvaða not telur þú að þið
félagar hafið helzt haft af dvöl
ykkar og starfi þarna hjá stofn-
un Sameinuðu þjóðanna?
— Eins og ég gat um áðan,
var það harla ólíkt því starfi,
sem við höfum með höndum
hér, en þó tel ég að við höfum
haft mikil not af dvöl okkar
þarna. Öll reglusemi og agi var
til fyrirmyndar, ströng áherzla
lögð á hæversku og prúð-
mannlega framkomu og krafizt
algerrar stundvísi. En auk þess
er það mikilsvirði að fá þarna
víkkað sjónarsvið fyrir kynni af
framandi þjóðum, viðhorfum og
viðfangsefnum.
— Þú hefur kynnzt starfsemi '
borgarlögreglunnar í New York
nokkuð?
— Já, og vildi að ég hefði
haft tækifæri til að kynnast
henni nánara. Ég fór í eftir-
litsferðir með lögreglunni víðs-
vegar um borgina, heimsótti
lögreglustöðvar og skoðaði nokk
ur fangelsi Síðustu tvo mán-
uðina, sem ég var vestur þar,
dvaldist ég svo í Washington —
á lögregluskóla. sem starfar á
vegum fjármálaráðuneytisins
bar. Ymsar lögregludeildir þar
heyra beint undir fjármálaráðu-
neytíð — tolhögreglan. land-
helaisaæzlan: deild. sem hefur
með höndum harhnu gegn
-"■'i""' • - ólö~le’’ir -^Haksfram-
leiðslu, eins konar skattalög-
regla — og loks „secret ser-
Frh á bls. 4
.'-.rop-'