Vísir - 01.10.1965, Blaðsíða 9

VÍSIR . Föstudagur 1. október 1965.
9
W1
ENCIN ÁGREININGSEFNI
MILLIÞJÓDA OKKAR
sagöi James Penfield, sendiherra Bandaríkjanna, í viðtali í gær við VÍSI
um varnarliðið, Keflavíkursjónvarpið, fiskmarkaði okkar vestra, og fleira

'C'ru mörg ágreiningsefni milii
Bandarikjamanna og Is-
lendinga í dag að yðar áliti?
— Nei, þvert á móti. Ég kem
ekki auga á nein slík.
Sambúð þjóðanna tveggja
hefur verið með ágætum síð-
ustu árin, reyndar öll árin fjög
ur sem ég hefi gegnt em-
bætti sendiherra Bandaríkjanna
hér á landí. Árið 1940 varð mik
il breyting í samskiptum þjóða
okkar. Fyrir þann tíma höfðum
við Bandaríkjamenn lítil af-
skipti haft af íslandsmálum og
enga fastmótaða stefnu átt í því
efni. Það sézt bezt á því að I
fyrri styrjöldinni barst okkur
beiðni frá bandamönnum okkar
og Vinum, Bretum, um að setja
nokkurra mánaða viðskiptabann
á Island. Það var gert umyrða-
laust. Þannig voru hlutimir þá.
Mikil breyting hefur átt sér stað
í þessu efni og nú viljum við
hafa sem nánasta og vinsam-
legasta sambúð við íslendinga.
— En hvað um vamarliðið?
Hvað segið þér af vandamálum
vegna dvalar þess hér á
landi?
— Það er aldrei auðvelt að
hafa erlent vamarlið í landi
sínu og því er ofur máta eðli-
legt að sambúðin hafi ekki alltaf
gengið árekstralaust á undan-
förnum árum. En í þeim efnum
hefur ástandið aldrei verið
betra en nú síðustu árin, og
samvinna gengið snurðulaust að
kalla má. Eftir að flotinn tók
við rekstri varnarstöðvarinnar
í Keflavík 1961 má segja að
mikil breyting til batnaðar hafi
á orðið. Og ég held líka að báð
ir aðilar hafi lagt sig fram um
að leysa fljótt og skjótt úr þeim
ágreiningsefnum, sem upp hafa
skotið kollinum.
— En hvað um framtíðina?
Hvað haldið þér að verði lengi
nauðsyn á því að hafa hér
bandarískt vamarlið?
— Þessari spumingu getur
enginn maður svarað með fullri
vissu. En það er Ijóst að mikl-
ar breytingar hafa átt sér stað
í herfræði og vopnatækni á und
anfömum árum vegna þeirrar
vísindabyltingar, sem við allir
þekkjum og nær til miklu fleiri
sviða en hinna hernaðarlegu.
Ein afleiðing hennar er sú að
unnt hefur verið að fækka mönn
um í vamarstöðvum lýðræðis-
ríkjanna víða um heim og hér
á Keflavíkurvelli er nú færra lið
en var í fyrra. Hins vegar véit
maður aldrei hvernig málin
kunna að þróast og hvaða á-
stæður geta skapazt nýjar, sem
kunna að hafa aukningu vam
anna í för með sér. Enn um
langa hríð mun ísland verða
mikilvæg miðstöð í herfræði-
legu tilliti vegna legu sinnar í
Norður-Atlantshafinu. Það fer
ekki á milli mála.
— Og hvenær ætlið þið
Bandaríkjamenn að byrja á kaf
bátastöðinni margumtöluðu í
Hvalfirði?
— Það hefur aldrei komið til
greina að byggja slfka stöð!
Við höfum aldeilis ekkert með
hana að gera. Lægi höfum við
fyrir kjamorkukafbáta bæði á
Spáni og í Skotlandi. Þeir bát
ar eiga langa útivist og ferðast
ekki um hafið vestan Islands og
því skortir okkur hér enga
birgðastöð fyrir þá. Hvalfjörður
er e'ingöngu mikilvæg olíu-
birgðastöð fyrir herskip, ef til
ófriðar dregur.
— Þetta var um vamarmálin.
En hvað um viðskiptamálin?
Hvernig lízt yður á þá hugmynd
að ísland og Bandarikin geri nú
með sér tollabandalag, þannig
að við getum fengið markað
vestra fyrir allar okkar útflutn-
ingsvörur?
— Þetta er það sem Jónas frá
Hriflu var með í huga hér um
árið. Ot af fyrir sig er ekkert
við þá hugmynd að athuga. En
í framkvæmdinni er ég hrædd
ur um að miklir erfiðleikar
væru á henrii vegna hinna al-
þjóðlegu viðskiptasamninga
okkar. Hugmyndin myndi rek-
ast á skuldbindingar okkar um
allsherjar tollalækkanir sam-
kvætt GATT-samningnum og
viðræður okkar og tilboð í
Kennedyviðræðunum í Genf. Yf
irleitt er stefna okkar fremur
öndverð slíkum takmörkuðum
tollalækkunarsamriingum, eins
og komið hefur verið á í veröld
inni síðustu árin, því við teljum
að allsherjartollalækkanir nái
betri tilgangi. Það er markmið
okkar með Kennedyviðræðun-
Jsland og Bandaríkin. Tuttugu og fimm ár eru liðin síðan
stjórnmálasamband komst á milli smæsta ríkis Evrópu
og stórveldisins í vestri. Heimsstyrjöldin var þá hafin og
við íslendingar höfðu tekið stjóm innanlandsmála í okk-
ar eigin hendur.
En hver eru vandamál í sambúð þjóðanna tveggja í
dag? Erum við íslendingar Bandaríkjamenn Norðurlanda?
Getum vlð selt allan okkar fiskframleiðslu í Bandaríkj-
unum? Hvert er álit Bandaríkjamanna sjálfra á Kefla-
víkursjónvarpsdeilunni? Um þessi atriði og ýmis fleiri
ræðir Vísir hér á eftir við sendiherra Bandaríkjanna á ís-
landi, James K. Penfield.
Viðtalið fór fram í embættisskrifstofu sendiherrans
á Laufásvegi í gær. Það er birt í dag, 1. október, á þeim
degi er Bendaríkjin minnast þess að í aldarfjórðung hafa
þau haft stjómmálasamband við ísland.
um. Svona samning gerðum við
nýlega við Kanada um lækkun
toila á bílavarahlutum, en í
framkvæmdinni hefur hann
reynzt hinn erfiðasti vegna við
skiptasamninga okkar við önn
ur ríki, sem óska svipaðra frfð-
inda.
— En hvemlg leggið þér
þá til að * íslendingar og
Bandaríkjamenn fari að því að
auka viðskipti sín? Nú kemur
aðeins 12% af innflutningi okk-
ar frá Bandaríkjunum.
— Það er hægt að finna
markað í Bandaríkjunum fyrir
allan þann freðfisk sem þið Is
lendingar getið framleitt. Með
aukinni framleiðslu í fiskiðnað-
inum og bættri framleiðni er ég
sannfærður um að útflutningur
þessarar mikilvægu vörutegund
ar mun stóraukast.
Hér var nýlega staddur banda
rískur fiskkaupmaður sem
sagði: Ég er búinn að kaupa
fisk af íslendingum í 12 ár, og
nú vil ég fá meira en fæ hann
ekki. Hvemig stendur á þessu?
En það er ekki aðeins í fiskin-
um. sem ég held ,að mikill og
vaxandi markaður f Bandaríkjun
um. Þar er án efa að finna
markað fyrir aðrar vörutegund
ir, svo sem ullar- og prjóna-
vörur og húsgögn En það stekk
ur enginn í einu vetfangi inn
á bandaríska markaðinn. Það
þarf undirbúning og umfram allt
markaðsrannsóknir, sem ég veit
ekki hvort þið íslend'ingar haf-
ið enn framkvæmt vestra.
Ég held líka að meira mætti
flytja inn frá Bandaríkjunum
til íslands en nú er gert. Ég vil
minna á það, að verðið á banda
rískum heildsöluvörum hefur
ekki breytzt í 6 ár. Á sama
tíma hefur verðlag á vörum ann
arra landa, sem þið flytjið inn
frá. stórhækkað. Áður voru
margar bandarískar vörur ekki
James K. Penfield sendiherra á embættisskrifstofu sinni í gær.
(Ljósm. Vísis B. G.)
samkeppnishæfar vegna dýr-
leika. En nú er þetta allt breytt.
— Við vorum áðan að ræða
um sambúð íslendinga og
Bandaríkjanna. Þér vitið að
einn helztl ásteytingarsteinninn
hefur verið þar Keflavíkursjón
varpið. Teljið þér ekki að það
hafi slæm áhrif á sambúð
Bandaríkjanna og íslands?
— Nei. Ég hef hitt fjölda ís-
lendinga sem hafa látið þá skoð-
un í Ijós við mig að þeim þyki
Keflavíkursjónvarpið hin bezta
dægradvöl..
— Ýmsir telja, að íslenzkri
menningu stafi þó mikil hætta
af Keflavíkursjónvarpinu?
— Já, ég hef heyrt því hald
ið fram að með því séum við að
seilast til áhrifa í íslenzku
menningarlífi, rekum þar menn-
ingarimperialisma, ef svo má að
orði kveða. En ég skal segja yð
ur að ef Við ætluðum að seilast
til áhrifa í íslenzku menningar-
lífi myndum við ekki sýna jafn
létt og mér liggur við að segja
ómerkilegt efni og nú er sýnt
i Keflavíkursjónvarpinu! Dag
skráin er eingöngu miðuð Við
það að hafa ofan af fyrir ung-
um vamarliðsmönnum, sem þar
dveljast, og ekki sniðin fyrir
aðra eða ætluð þeim.
Og víkjum aftur að áhrifun
um á menninguna. Ýmsir Islend
ingar hafa sagt mér, að þéir
teldu íslenzka menningu svo
sterkan -og stoltan hlyn, að
fjarri færi þvi að Keflavíkur-
sjónvarpið gæti grandað henni.
Ef svo reyndist, væri hún veik
ari og máttarminni en þeir
hygðu. Og aðrir hafa bent á að
engin menning geti búið við al
gjöra einangrun, enda sé slíkt
ekki æskilegt. Mín sko'ðun er,
sú að tunga þjóðarinnar og
menning sé svo rótgróin að
Keflavíkursjónvarpið muni ekki
valda þar skaða eða meini. Öðru
máli gegndi í þessu efni ef hing
að kæmi allt í einu erlent lið
jafnmargt þjóðinni sjálfri til
langrar dvalar. Af því myndi
augljós hætta stafa.
— Hafið þér orðið var við
andúð á Bandaríkjamönnum á
íslandi?
—Nei ekki eitt einasta sinn
Hvarvetna hef ég orðið var
við velvild og kurteisi. Við
Magnús Kjartansson ræðum allt
af saman í fyllsta bróðemi.
— Þér hafið heyrt að Norður
landamenn telja okkur stund-
um ærið amerkaníseraða og
finna okkur það til foráttu.
Hver er yðar skoðun á því?
— Mér finnst það fráleitt I
hugsun og lífsskoðun eru Is-
lendingar Norðurlandabúar en
ekki Bandaríkjamenn. Vera má
að þessi fullyrðing stafiafþvíað
ísl. þjóðin er hinsvegar ekki ná-
kvæmlega eins í háttum og
framkomu og Svíar eða Danir
og það sé orsök sleggjudóms'ins
Og áður en við slítum tal-
inu vildi ég gjarnan mega segja
að ég vona að ísland taki ekki
heljarstökk á þróunarbraut efn-
ishyggjunnar. Ég vona að land-
ið yfirfyllist ekki af túristum
á næstunnj og náttúran spilfist
fyrir verk mannanna. Varðveit
ið víðáttu landsins og fegurð
þess ósnortna. Það á engan sinn
líka í víðri veröld. G.