Vísir - 23.06.1966, Síða 7

V l S I R . Fimmtudagur 23. júní 1966
7
Minning:
Kristinn Armannsson
fyrrverandi rektor
„ ZE'tt manna er sem ætt iauf-
^^biaSarma", segir Hómer.
Af öilum tilvitnunum í hetju-
ljóö hins fomgríska skáldmær-
ings, sem bergmálað hafa frá
kyni til kyns, er þessi elzt, enda
er tæplega hægt að gera hverful
leik lífsins betri skil í jafnfáum
og einfðldum oröum.
Þessi ijóðlína úr Hómerskvið-
um flaug mér líka í hug við hina
sviplegu andlátsfregn Kristins
Ármannssonar, fyrrverandi rekt
ors Menntaskólans í Reykjavík,
er lézt á sjúkrahúsi í Lundún-
um 12. þ.m. eftir uppskurð,
rúmlega sjötugur að aldri. Þó
aö Kristinn væri að vísu kominn
af léttasta skeiði og hefði eigi
ávallt gengiö heiil til skógar
hin síðari ár, þá kom öllum á
óvart, að umskiptin skyldu
verða með svo skjótum og
snöggum hætti. Þegar samkenn
arar hans og samstarfsmenn
hans heiöruðu hann sjötugan
með samsæti sl. haust, grunaði
þá srzt, að svo skammt væri
eftir samverustunda.
Með Kristni Ármannssyni er
genginn einn gagnmerkasti
skólamaður og menntamaöur
samtíðar vorrar. í andlegum
skilningi var hann sprottinn af
þ^im meiði sem hinir fyrstu
biskupar vorir gróðursettu í
öndverðu með stofnun skóla á
biskupssetrunum. Þar fléttuðust
saman kristindómur og andleg
arfleifð hinnar klassisku forn-
aldar. Þó að skipzt hafi á skin
og skúrir í sögu latínuskóla
vorra, þá var myrkrið aldrei
svo þétt, að eigi Ijómuðu þessi
djásn á enni þeirra, kristni og
klassiskar menntir.
Kristinn Ármannsson naut
í æsku vináttu og handleiðslu
séra Friðriks Friðrikssonar, sem
bæði var mikill húmanisti og
trúmaður. Er ekki að efa, að þá
hafi verið sáð frækorni í sál
hins unga sveins, sem síðar átti
eftir að bera ríkulegan ávöxt.
Séra Friðrik var svo minnugur
á allt, sem við hafði borið í
latínuskólanum, þegar hann var
þar nemandi, aö löngu liönir at-
buröir úr skólalífinu urðu ljós-
lifandi i frásögn hans. Meira að
segja var talað um hina latn-
esku og grisku höfunda eins og
gamla kunningja. „Philosophia
docuit colere divina, hum-
ana diligere." Aö tigna guð og
elska mennina var hin æðsta
kenning.
Allur var námsferill Kristins
Ármannssonar með miklum
glæsibrag bæði í Menntaskólan
um og síðar í Háskólanum.
Mátti hann heita jafnvigur á all
ar námsgreinar, þó að mestu
ástfóstri tæki hann viö latínu
og raunar allt málanám.
Að loknu stúdentsprófi var
brautin þegar mörkuö. Upplag
og gáfur réöu mestu um það
að viö Hafnarháskóla kaus
Kristinn sér kiassisk fræöi, lat
ínu og grísku að aðalgrein, en
ensku sem aukagrein. Lauk
hann cand. mag. prófi i þessum
fræðum áriö 1923.
Þó að honum byðist þá þegar
kennarastaða við menntaskóla
í Danmörku, kaus Kristinn að
snúa heim og gerast kennari við
sinn gamla og ástfólgna skóla,
Menntaskóiann í Reykjavík.
Mun Sigurður Eggerz, sem þá
var forsætisráöherra, hafa átt
drjúgan þátt í því, að svo giftu
samlega tókst til. Upp frá því
má segja, aö Kristinn Ármanns
son hafi fyrst og fremst helg-
að sig Menntaskólanum, sem
kennari frá 1923, yfirkennari
frá 1939 og ioks rektor frá 1957
unz hann lét af störfum fyrir
aldurs sakir á sl. ári. Var hann
þá búinn að starfa við skólann
I 42 ár.
Af öðrum kennslustörfum
Kristins Ármannssonar skal
þess getið að hann var lektor í
grísku við Háskóla íslands frá
1925 eða I full 40 ár, auka-
kennari í latínu við sama skóla
frá 1952, stundakennari í ensku
viö Verzlunarskóla íslands frá
1931-1940, prófdómari í latínu
á stúdentsprófi við sama skóla
í rúm 20 ár og dönskukennari
í Rikisútvarpinu frá 1934-1956,
er sú kennsla var lögð niður.
Af fjölmörgum öörum trún-
aðarstörfum, er Kristni Ár-
mannssyni voru falin, má nefna
að hann var ritari á stjórnar-
skrifstofu Islands í Kaupmanna .
höfn 1917-1918, formaður í Is-
landsdeild norræna stúdentafé-
lagsins um hríð, formaöur ís-
lendingafélagsins í Kaupmanna
höfn 1918-1919, formaður eða
varaformaður Félags mennta-.
skólakennara frá 1938, form.
Dansk-íslenzka félagsins i mörg
ár. Auk þess var hann oft valinn
til að vera fulltrúi íslands á ýms
um kennaraþingum erlendis og
voru honum falin trúnaðarstörf
þar. — Hann sat í milliþinga-
nefnd i skólamálum 1943-1946.
Lagöi sú nefnd, sem kunnugt er,
grundvöll að þeirri skólalöggjöf,
sem gilt hefur síöan. Er hann
lézt, var hann formaöur mennta
skólanefndarinnar svonefndu,
sem falið er að endurskoöa
menntaskólastigið.
Af framansögðu má vera Ijóst,
hve mikils trausts Kristinn Ár-
mannsson naut meðal stéttar-
bræðra sinna og opinberra
stjórnvalda.
Enn er eftir að geta þess, að
frá hendi Kristins eru margar
kennslubækur, sem sérstaklega
eru ætlaðar menntaskólunum,
en aðrar, t.a.m. i dönsku, fyrir
gagnfræðastigið og ríkisútvarp
ið. Meðal kennslubóka Kristins
má óefaö telja helztar latneska
lestrarbók og latneska málfræði
En allt, sem frá hans hendi kom
bar vott um staðgóða þekk-
ingu og nákvæmni. Einnig
samdi hann íslenzk-latneska
orðabók, einkum með þarfir
menntaskólanna fyrir augum. I
smíöum hafði hann einnig Latn
esk-islenzka oröabók í sam-
vinnu við undirritaðan .Fyrir
ritsafnið „Lönd og lýðir“ hjá
Menningarsjóði samdi hann bók
um Danmörku 1951. Einnig fyr
ir Menningarsjóð annaðist hann,
ásamt undirrituöum, nýja útgáfu
af Hómerskviöum í þýðingu
Sveinbjarnar Egilssonar.
Kristinn Ármannsson hóf
kennslustarf sitt viö Mennta-
skólann sama árið, sem við
bekkjarsystkin byrjuöum þar
nám. Er okkur enn í fersku
minni, hve fágaður og prúður
hinn nýi kennari þótti vera. Og
ekki hafði lærdómsframinn stig-
ið honum til höfuðs, því að öll-
um miðlaði hann Ijúfmannlega
af sinni miklu þekkingu. Hann
studdi okkur drengilega fyrstu
sporin á menntabrautinni. Var
sem hann heföi kjörið sér að
einkunnarorðum það, sem Hór-
az sagði forðum: „Sapere aude!“
sem einn af fyrirrennurum
Kristins við Latfnuskólann hafði
þýtt á sinni tíð: „Haf þoran
vizku aö leita.“
Aldrei slitnuðu tengslin við
bekkinn okkar, þó að árin liðu
hvert af öðru. Voru þau hjón,
Kristinn Ármannsson og hans
ágæta kona, frú Þóra Ámadótt-
ir, jafnan kærkomnir heiðurs-
gestir á stúdentsafmælum okk-
ar.
Um Jónsmessuleytlð, þegar
græn grös eru óðum að lifna við
blóm og tré að springa út og ný-
stúdentar að setja upp hvltu
húfurnar sínar, var Kristinn
Ármannsson, vinur og leiðtogi
menntaskólaæskunnar, kallaður
til lokaprófs. Sjálfur haföi
hann áratugum saman prófað
dimittendos og gengið úr
skugga um, að þeir væru verðiT
þess að bera stúdentsnafn. Fell-
ur hér ekki allt í Ijúfa löð að
lokum, ef rétt er á litið? Þess
hugboðs verður að minnsta kosti
vart í klassiskum bókmenntum
að þegar vér deyjum, séum vér
í rauninni að vakna — eða eins
og segir í minningarljóöi um
Jónas Hallgrímsson, sem eign-
að er Konráöi Gíslasyni: „vér
eigum líka úr lífsins svefni aö
rakna."
Hvað sem öðru líður, þá er
öruggt, að Kristinn Ármanns-
son var vel undir hina sfðustu
prófraun búinn. Allri sinni löngu
og farsælu starfsævi hafði hann
varið til að fræöa, mennta og
göfga hina upprennandi kyn-
slóö þjóðar vorrar. Og sjálfur
óx hann af svo heillavænlegu
viðfangsefni. Hlutskipti Krist-
ins Ármannssonar mun því ó-
þarft að harma nú. En söknuður
eftirlifandi eiginkcmu, barna,
barnabarna og annarra ástvina
er auðvitað sár. Megnar þar inni
leg samúð vor lítið úr að bæta.
Kristinn Ármannsson var
kvæntur frú Þóru Ámadóttur,
prófasts að Skútustöðum, Jóns-
sonar. Var hún manni sínum í
langri og gæfurikri sambúð
styrk stoð og trúfastur lífsföru-
nautur, sem ávallt stóð honum
við hlið í blíðu og stríðu. Heim-
ili þeirra var rómað fyrir gest-
risni. Eiga vinir þeirra margra
góðra stunda að minnast þaðan.
Þeim hjónum varð fjögurra
bama auöið. Þau eru: Þorbjörg,
B.A., kennari við Menntaskólann
í Reykjavík, Ármann, cand. jur.
sakadómari í Reykjavik, Ámi,
læknir, sem stundar framhaíds-
nám í Lundúnum, og Auður Kat-
rín.
Kristinn var Snæfeilingur að
ætt og uppruna, fæddur 28.
sept. 1895 á Saxahóli á Snæ-
fellsnesi, sonur Ármanns bónda
þar, síðar skipasmiðs f Reykja-
vík, Jónssonar og konu hans,
Katrinar Sveinsdóttur. Hafa
þeir frændur margir verið dug-
andi bændur og sjósóknarar. En
þessi niðji þeirra, Kristinn Ár-
mannsson, tók að vísu í ríkum
mæli dugnað feðranna í arf, þó
að hann reri á önnur mið
en í næsta nágrenni við
Bárð Snæfellsás. Hann hleypti
snemma heimdraganum og gat
sér góðan orðstír á þeim mennta
brautum, sem hann kaus að
ganga. Var hann þar lengi leið-
togi annarra, sem bar gæfu til
að verða mörgum góðum manns-
efnum, körlum og konum, að
miklu liöi og styöja þau til
menningar og þroska. Minn-
ing hans mun því lengi lifa með
þjóð vorri, en lengst í Mennta-
skólanum í Reykjavík, sem hann
vann mest og bezt, meðan dagur
entist.
Jfón Gfstason.