Vísir - 04.02.1967, Blaðsíða 3

VÍSIR . Laugardagur 4. febrúar 1967,
Bolludagur og nokkr-
ir aðrir merkisdagar
þjóðvísu megum við eiga von hversdagsdögum, að koma hans
á illviðri á næstunni, því aö er boðuö með þó nokkrum fyr-
á fimmtudaginn var skein sólin irvara eins og sést á bollusöl-
í heiði og var hið bezta veður
um hádegisbi'.ið.
Ef í heiði sólin sést,
á sjálfri kyndilmessu,
snjóa vænta máttu mest
maður upp frá þessu.
essi vísa um kyndilmessu,
sem var á fimmtudaginn
var, markar byrjun nokkurra
daga í upphafi lönguföstu, sem
skera sig frá öðrum dögum
hvað það snertir, að þeir hafa
sín föstu nöfn og fastar siö-
ver..ur bundnar þeim. Ekki er
hægt að tala um þá sem eigin-
lega hátíðisdaga, en skemmti-
legc svip setja þeir á hvers-
daginn og einnig þær siðvenj-
ur, sem.bundnar eru þeim og
sjálfsagt er að halda sem lengst
í þótt ekki sé eins langt geng-
iö í þvi og i gamla daga.
Vísan um kyndilmessuna á
sé, eflaust rætur í gamalli ís-
lenzkri þjóötrú. Hefur veður-
spámönnum fyrri tíma þá þótt ó-
vænt um veðrahaginn, ef sólar
varð vart þennan dag. Ef við
eigum að taka mark á þessari
Á heimili nokkru hefur þessi
uppskrift, sem hér fer á eftir
af bollum, veriö notuð í mörg ár
og þykir heimilisfólkinu hið
mesta hnossgæti að fá nýbak-
aðar boilurnar á bolludaginn.
Uppskriftin er fremur ódýr og
auðveld og þótti Kvennasíð-
unni hinn mesti fengur að
grafa hana upp.
Uppskriftin er fremur stór,
en auðveldlega má minnka
hana um helming. Úr þessari
uppskrift fást um fimmtíú boll-
ur.
1 kg. hveiti
3 egg
100 gr. sykur
250 gr. smjörlíki
'/•> lítri mjölk
50 gr. pressuger eða
5 tesk. þurrger.
Smjörlíkið er brætt og mjólk-
in sett saman við. Þetta er
hitað og hrært saman þangað
til það er hæfilega volgt, eða
um 37 gráðu heitt. Þá er tek-
inn helmingur af hveitinu og
hrært út í það pressugeriö, sem
áður hefur verið hrært meö
einnj teskeiö af sykri, eggin og
sykurinn. Þetta er hrært vel
saman og slegið með sleifinni.
Þá er hinn helminguririn af
hveitinu tekinn og hveitið sigt-
að vel og blandað saman við og
slegið. Er síðan deigið látið
standa þangað til það hefur
lyft sér vel eða allt um helm-
ing og er lagður yfir það klút-
ur á meðan. Þá er tekinn hæfi-
legur skammtur í bollu með
skeið og bollurnar mótaðar og
settar á plötu þar sem þær eru
látnar lyfta sér í 10—15 mínút-
ur áður en þær eru settar inn
í ofninn. Þær eru bakaðar við
1. Bolludagurinn
Á morgun hefst svo langa-
fasta, en á mánudag er bollu-
dagurinn. Höfum við þegar séð,
að hann er á næstu grösum
með því að líta inn í bakaríin,
sem við gerum sennilega allar
daglega. Ýmsar bollutegundir
eru þar til sölu og bolluvend-
irnir skreyta þar gluggana.
Ekki er hægt að rekja bollu-
daginn til gamalla íslenzkra
siðvenja. Eftir því sem við höf-
um komizt næst munu dansk-
ir bakarar hafa komið með þenn
an siö, að borða bollur þennan
sérstaka dag, skömmu fyrir sið-
ustu aldamót.
Er nú með bolludaginn eins
og marga aöra daga, sem frá-
brugðnir eru hinum venjulegu
mikinn hita í 10—15 minútur
þangað til þær eru orðnar ljós-
gular.
Bollurnar eru síðan skornar
í tvennt, sett á milli helming-
anna sulta og rjómi og pfan á
má setja sigtaöan flórsykur eða
glassúr búið til á venjulegan
hátt úr kakói, flórsykri og heitu
vatni, en hver getur haft skreyt
ingarnar aö sínum smekk.
Vatnsdeigsbollur.
Hér kemur uppskrift að boll-
um, sem hvorki er notað í ger
eða lyftiduft.
65 gr. smjörlíki
2 y2 dl. vatn
125 gr. hveiti
3 egg
örlítið salt og sykur.
Smjörlíkið og vatnið er hitaö
í potti þar til smjörið er bráðið
og vatnið sýður. Þá er hitinn
minnkaður og hveitið látiö út
í og hrært stöðugt í þangað til
það er orðið þykkt, jafnt og
kekkjaláust. Látið í skál og
breitt upp um barmana, salti
\ og sykri stráð yfir. Deigiö lát-
ið kólna svolítið, þá eru egg-
in slegin og hrærð saman við
deigiö (fjrst með sleif og síð-
an í hrærivélinni). Hrært er um
stund og þá er deigið látið á
smurða plötu með teskeið eða
sprautað á og bakað í 200 stiga
heitum ofni í um 15 mín. Forð-
izt að • opna ofninum fyrstu 10
mínúturnar.
Bollurnar má fylla með eggja-
kremi, aldinmauki og setja má
súkkuiaðibráð ofan á. Vatns-
deigsbollur eru\ ágætar þegar
þær eru bornar fram með rækju,
Framhald á bls. 10.
unni, bæði fyrir og eftir bollu-
daginn. Sennilega finnst mörg-
um að takmarka mætti þessa
sölu viþ daginn sjálfan og gera
hann enn sérstæðari og tilbreyt
ingaríkari með því en hann
hefur veriö á undanförnum ár-
um.
Margir kaupa sínar bollur í
brauðbúðunum og er það ó-
neitanlega fyrirhafnarminnst.
Þó finnst mörgum skemmtilegt
að baka sínar eigin bolluteg-
und og hafa hana með á kaffi-
borðinu, fyrir utan það aö
heimabakaðar bollur geta verið
enn mei.a sælgæti en hinar —
og ódýrari.
Bollurnar þ. e. a. s. krem-
bollurnar kosta núna 8.50 stk.
í brauðriúðum en rúsínubollurn
ar kr. 3.50. Munu þessi út-
gjöld sem af bolludeginum
leiða, vera þó nokkur fyrir
mannmörg heimili. Því birtum
við á öðrum stað á síðunni
nokkrar bolluuppskriftir, sem
væntanlega geta komið hús-
mæðrum að gagni og gefiö
skemmtilegt innlegg í bolluát-
ið þennan bolludag.
2. Sprengikvöld
Á þriðjudag heldur átið á-
fram,. nú er röðin komin að
sprengikvöldi. Rekja má
sprengikvöldið allt til þess er
kaþólsk trú var trú landsmanna
allra. I kaþólskum löndum hef-
ur tíðkazt að halda hátíðlega
á veraldlegan máta dagana fyr-
ir mguföstu og hófust há-
tíðahöldin stundum á sunnudag-
inn í föstuinngangi og stóðu yf-
ir allt til miðvikudags.. Hér |
landi skemmti fólk sér ekki
mánudaginn en þriðjudaginn,
sprengikvöld, var tekiö óspart
til matar síns, enda síöustu for-
vöð aö neyta kjöts, allt til
páskadags er kjötát mátti hefj-
ast að nýju. Fyrir þessa löngu
föstu þótti sjálfsagt að gera’ sér
og sínum til góða með því
að borða eins mikið kjöt og
hægt var í sig að troða og stund
um meira, eins og getið er um í
Þjóðháttum Jönasar Jónassonar í
frá Hrafnagili. Var kallað að
„sitja í föstunni“ tímabiliö, sem
á eftir fylgdi. Ef brotiö var á
móti þessum sið voru prelátar
og biskupar ekki seinir á sér að
hirða föstufé sitt eða sektar-
bætur þær, sem hinn seki varð
að láta af hendi sekt sinni til af-
plánunar. Fara sagnir af því að
þennan dag hafi þaö tíökazt á
sumufn heimilum aö heimafólk
sylti allt til kvölds er því voru
borin fleytifull trog af hangi-
kjöti, magálum og öðru góð-
gæti, sem það gat svo gætt sér
á að vild. Afganginn eða leif-
arnar hengdi svo hver yfir rúm
sitt og mátti ekki snerta fyrr
en föstu var lokið. Var þetta
mörgum ofviöa.
Þessi ævagamli siður að borða
vel þennan dag hefur haldizt;
við og er enn iðkaöur í dag
þó fastan sé ekki néma nafnið
eitt og i „sitji varla rieinn i föst-
unni“ lengur. Saltkjöt og baunir
þykir sjálfsagður réttur þenn-
an dag og munu húsmæður all-
ar þekkja hann. Hinu skal svo
stungið að þeim, sem ekki vita,
að ágætt er að bragðbæta baun
irnar með því að setja smátt-
skoriö svínaflesk (bacon) út í
þær og sjóða það með. Bitarnir
eiga að vera það smáir að hægt
sé að borða þá með skeiðinni
ásamt súpunni, eða eins og allt
það sem látið er út í súpur.
3. Öskudagurinn
Öskudagurinn rekur lestina.
Á hann rætur sínar að rekja
til þess er menn settu yfir sig
ösku í kaþólskri trú sem merki
um iðrun og yfirbót. Síðar var
það til siðs að stúlkur settu
ösku í poka og hengdu aftan í
pilta svo að lítið bærj á, en
piltarnir aftur á móti smásteina
í poka, sem þeir síðan hengdu
aftan í stúlkur. Ekki stóð kven
fólkinu á sama, ef það þurfti
að bera steina langan veg. Ber
á milli hvort nægilegt væri, að
sá sem bæri öskuna eða stein-
ana stigi þrjú skref eða að hann
stigi yfir þrjú dvraþrep til þess
að tekinn væri gildur btlrðurinn,
og hefur ekki fengizt úr því
skorið.
Núna tíðkast enn að hengja
öskupoka, i fólk, en aðallega
munu það vera börn og ungling
ar, sem hafa það sér til skemmt
unar.
Leiðbeiningar um boilubakstur
Bezt er að hveitið hafi staðið um stund í eldhúsinu og sé ekki kalt svo fáist sem æskilegastur hlti
fyrir gerfrumuna, þegar ger, (þurrger og pressuger) er notað í uppskriftinni. Þær húsmæður, er eiga
hrærivél, sem fylgir deiðhnoðari ættu að nota hana við að hræra bolludeigið.
Hveitið er sigtað í skálina og skilinn eftir y4 hluti þ ess sem er hnoðaður upp í deigið síðar. Sykri
og salti er blandað saman við hveitið og síöan vætt í með vökvanum (vatni eða mjólk, bráðnu smjör-
líki, eggjum og gerblöndunni). Þegar ger er notað f uppskriftina að boliunum á aö leysa þurrger
ið upp í volgu vatni áður en það er blandað i. Samsvarar 1 tsk. af þurrgeri, sem nú fæst í flestum
imatvörubúðum, 10 grömmum af pressugeri. Er gerið látið standa smástund sva að það lifni viö áður
en það er sett út í deigið. Deigið er hnoðað vel svo að fáist gljái og seigja i það, en að þvf loknu
látið standa í l/2 til 1 klst. i yl og er diskaþurrka breidd yfir skállna á meöan. Síðan er deigið hnoöaö
aftur um stund og þá bætt í það hveitinu, sem eftir var þangað til deigið er oröið hæfilega þykkt.
Þá eru bollurnar búnar til. Betra er að hafa deigið ltnt, verða þá bollurnar mýkri ísér, ef deiglð
er hart þá á að hnoða það á milli handanna.
BoIIurnar eru settar með skeið á plötuna og látnar bíöa þar í 10-15 min. Ef vill má spiyrja þær
með eggi eða mjólk. Síðan eru bollurnar bakaðar við um 200 stiga hita í 10-15 mín.
Það skal tekið fram að úr þessu deigi má búa tll kringlur, lengjur og annað og fylla meö sultu, rús-
ínum og rifnum eplum, eggjakremi eða möndlumassa.
Bolluuppskriftir
[