Vísir - 02.05.1968, Blaðsíða 9

V1 SIR . Fimmtudagur 2. maí 1968.
HEFUR HAMRAÐ JÁRNIÐ
í TVEIM HEIMSÁLFUM
VIÐTAL DAGSINS ER VIÐ EINAR VESTMANN
'C’g frétti þaö hér á Akranesi,
að á Vesturgötunni ættu
heima aldraður maður, sem
margs mundi vísari um lífið
ekki einungis hér heima heldur
einnig úti í hinum stóra heimi
handan við höfin blá.
Og þar sem ekki er um neitt
úthaf af fara til að ná fundi
hans, heldur aðeins rölta hér
inneftir götunni, kæri ég mig
kollóttan um vestangarrann og
legg leið mína þangað sem hinn
aldnl þulur á sér ellihreiöur.
Það er ekki laust við að mér
bregði ögn þegar húsbóndinn
kemur til dyra. Ég átti von á því
að þar væri á ferð maður, sem
bæri á sér einhver sýnileg
merki áranna, en hér er því
ekki til að dreifa. Vel mætti
ætla að tugimir væru aðeins
fimm, ekki átta — og þá fremur
að hann hefði setiö á friðstóli
makræðis alla tíð, en ekki
hamrað járnið í tveim heims-
álfum.
'C’inar Guðmundur Bjarnason
Vestmann fæddist að Hegg-
stöðum í Andakíl 24. nóv. 1888.
Þegar hann var vatni ausinn
hlaut hann nafn móðurföður
síns, Einars Guömundssonar,
sem var annálaður kraftamaður.
Hefur sá eiginleiki verið mjög
ríkur í karllegg ættarinnar, en
þeir Salómonssynir eru ná-
frændur hans.
Ekki baðaöi grængresi
byggðann*»r norðan Skarðs-
heiðar ianjti bamsfætur hans,
því for«ldrar hans fluttu til
ReykjavOtur fyrr en hann hafði
náð þriggja ára aldri, olli því
heilsubrestur föður hans. Þar
bjuggu þau við fátækt á ýmsum
stöðum, varð drengurinn því
snemma að vinna fyrir sínu
brauði.
Jgg var ekki fullra átta ára
þegar ég réðist smali að
Álftatungu í Mýrarsýslu, en
þroskaárin var ég hjá Daníel
Fjelsted í Hvítárósi, bróður
Andrésar á Ferjubakka. Þaöan
fór ég til Reykjavíkur og var
tvö ár — 1908—1910 — við
járnsmíðanám hjá Gísla Finns-
syni, sem þá haföi bæði hús og
verkstæði á Norðurstíg 7, þar
sem nú er Vélsmiðjan Hamar.
Ég átti eina hálfsystur, er
flutzt hafði til Winnipeg. Hún
skrifaði mér og iýsti með lit-
ríkum orðum þeirri framavon
sem ég gæti átt kæmi ég þang-
að vestiw. Af því varð þó ekki
strax, að ég brygði á það ráð,
því ég fór að líta konu hýru
auga, sem svo leiddi til kvon-
fangs. Hún hét Guöríður Niku-
lásdóttir.
Árið 1912 tókum við okkur
far vestur til Winnipeg og kom-
um þangað 1. júlí um sumarið,
höfðum þá verið nær þrjár vik-
ur í hafi. Fyrst fengum viö inni
hjá systur minni og að viku lið-
inni komst ég í byggingavinnu.
Landar vestra tóku okkur vel
og vildu á allan hátt greiða
götu okkar. I endaðan október
um haustið fluttum viö niður
aö Gimli í Nýja-Islandi, en þar
hafffi ég fengið lofun um járn-
smíðavinnu og gefin von um að
orðið gæti um framtíðaratvinnu
að ræða. Þegar ég tók þar til
starfa voru flest vinnubrögö á
annan veg en ég haföi vanizt
hér heima. Að vísu mátti ég
nota sömu hendurnar til að
halda á hamrinum og tönginni,
en þá var líka því nær upp
talið það sameiginlega. Aöal-
verkefni smiðjunnar voru hesta-
járningar og viðgerðir á land-
búnaðartækjum.
farinn að gefa eitthvað af sér.
Svo vinnum viö saman að
þessu, sem stendur hef ég ekk-
ert að gjöra og þú þárf hvort
sem er aö hafa aöstoöarmann.“
lVTú er þetta afráðiö og við
byrjum í smiðjunni, þóttist
ég nokkru bættari að hafa Jó-
hann málsins vegna, þar sem
Vestur um haf og heim aftur.
TL'kki reyndist atvinnuloforðið
jafn haldgott og ég hafði
gert mér vonir um. Þegar ég
hafði starfað þarna í tvo og
hálfan mánuö skýrði eigandi
smiðjunnar mér frá þvi, aö
samkvæmt læknisráði yrði hann
að hverfa frá þessari atvinnu
og lægi þá ekki annað fyrir en
að selja. Bauð hann mér að
vera svo rýmilegur sem unnt
væri, ef ég vildi kaupa.
Nú var ég meö öllu eignalaus,
því það litla sem við áttum hér
heima fór að mestu í útgjöld
við vesturförina. Auk þess var
ekki efnilegt fyrir mig aö
standa fyrir rekstri fyrirtækis,
þar sem ég skildi lítið annað í
ensku en yes og no.
Meöan ég var í Winnipeg
hafi ég kynnzt íslendingi sem
hét Jóhann Halldórsson. Hann
hafði veriö búsettur vestan
hafs í 14 ár, „lassari" að at-
vinnu. Sú atvinna var í því
fólgin aö undirbúa hús til múr-
húðunar. Var það gert á þann
hátt aö trérimlar voru negldir
innan á uppistöðurnar og svo
dregið upp í með múrskeið á
sama hátt og nú er dregið f net.
Þegar ég haföi rætt þetta til-
boð viö konu mína, segi ég henni
aö mér hafi dottiö í hug að
fara til Jóhanns „lassara", en
hann var þá fluttur niður að
Gimli, og vita hvort hann geti
ráðlagt mér nokkuð f þessu
efni. Þetta gjöri ég svo. Jú,
Jóhann segir: „Við skulum bara
kaupa. Ég á fyrir fyrstu út-
borgun, og þegar að þeirri
næstu kemur, verður reksturinn
hann hafði dvalizt svo lengi í
Ameríku. Viðskiptamenn okkar
voru af ýmsum þjóðernum —
Þjóðverjar, Pólverjar, Úkraínu-
búar og Grúsíumenn, einnig
talsvert af Indfánum og kyn-
blendingum. Komst ég brátt að
paun um að Jóhann var litlu
betri til viðræöu við þetta fólk
en ég sjálfur. Enskan hans og
skilningur á málinu var mjög
VIÐTAL
DAGSINS
takmarkað. Má því segja að
mitt handapat væri öllu auð-
veldara til skilnings þeim er
samskipti höfðu við okkur.
Nú sá ég, að eitt meginskil-
yrði til þess að mér yrði nokkuö
ágengt í brauðstriti mínu þar
vestra var að læra ensku svo
ég gæti haft eðlileg samskipti
við fólkið í landinu, utan hins
takmarkaöa hóps Islendinga.
Ekki hafði ég peninga til að
kaupa mér kennslu og tók því
það ráö aö fara þangað sem ég
vissi að haldnir voru fyrirlestr-
ar á málinu. Fremur kom ég
nú með léttan mal úr fyrstu
námsferðunum, en þó smá
kom þetta og það sem mest var
um vert, ég varð nokkum veg;
inn varinn gegn líttskiljanleg-
um málblendingi, sem mörgum
löndum varð svo tamur.

p'ftir að styrjöldin brauzt út
1914 minnkaöi mjög at-
vinna i smiðjunni, svo ég haetti
rekstri hennar í bili en fór aö
stunda hvítfisksveiöar, fyrst á
Winnipegvatni og síðar Mani-
tobavatni. Veiðiíeýfi ‘ keypti
maður fyrir einn ársfjóröung i
senn og kostaði hvert tímabil
5 dali eða 20 dali allt árið.
Viö Manitobavatn ' miin hafa
verið úthlutað um 5400 leyfum,
þar af um 40% til íslendinga.
Aflinn varö þó í öfugu hlutfalli
við leyfisveitinguna, þvf þar
mun hlutur Islendinganna hafa
verið um 60%, enda lagöist þaö
orð á, að þeir væru fiskimenn
meiri en flestir aðrir. Þetta
álit mun hafa valdið því að
Gyðingur nokkur er veiðirétt
átti í vatni vestar f Kanada,
falaöist eftir íslenzkum veiði-
mönnum. Réði hann til sín sex
Islendinga, þeirra á meðal mig
og Jón Magnússon, ættaðan úr
Steingrímsfirði, bróður Ey-
mundar Magnússonar skipstjóra.
Auk þess einn Englending,
Viktor Tailor.
Vatn það sem veiða átti í heit
ir Long less Lake (Löngu týnda
vatniö). Ég átti mjög góðan kjöl
bát og flutti ég hann með jám
brautarlest vestur að veiðistaðn
um, en svo var um samið að við
skýldunj: Jeggja til báta, en sá
s^m við unnum hjá skaffa netin.
FJá'up yktíaí'.* ýárfI^vb ' ákveöín
prðsedta af-,byiYégnum afla.
Englendingurinn, Vikor Tailor
var löðurmenni, en kona háns
Anne Tailor, Skoti aö uppruna
var sérstaklega myndarleg og
vel gefin. Get ég aldrei séö hvað
hún hefur séð viö þennan „tyrð
il“.
Við höfðum gert ráð fyrir
að búa f tjöldum vestur við
vatnið, en þegar þangað kom,
gat Viktor komizt að samkomu-
lagi viö einsetumann, sem átti
þar hús, að fá það á leigu, bauö
hann okkur Jóni Magnússyni aö
búa þar lfka. Þetta þáðum við,
Þá gerir Anne okkur þaö til-
boö ,að hún skuli annast alla
matseld og húshald, við aðeins
að leggja til efnið, gegn þvi að
við séum Viktor sínum hjálp-
legir, þar sem hann sé nú
enginn athafna eöa afkasta-
maöur og ekki áögangsharöur
við sjálfan sig. Við féllumst
fúslega á þetta og kom það í
minn hlut að hafa aö mestu
veg og vanda af starfsháttum
Englendingsins. Iðrast ég þess
ekki, þvf að vistin á heimili
þeirra hjóna varð mér skóli
hvað málið snerti.
Við höföum sinn bátinn hver
og ákveðinn fjölda neta. Fljót-
lega sá ég að Tailor var alls
ekki fær um að fást við veiði-
skapinn einn saman, þvf venju
lega var hann búinn aö hrista
úr einu neti þegar ég hafði lokið
við öll mín. Sagði ég honum
þvf, að bezt mundi vera að við
værum báðir í mínum bát og
ynnum að þessu í félagi, fannst
honum það þjóðráð.
Eftir þetta mátti segja að
hann samkjaftaði alla ferðina
hverju sinni væri lygnt á vatn
inu. Ef hvessti gætti hann þess
vandlega að sitja það neöarlega
f bátnum að ekki félli hann út
býrðis þött aldah yxi.
Þrátt fyrir þetta málæði Vikt-
ors lærði ég þó ekkí mést af
18. síðu.
ViSIR
Kaupið þér frekar inn-
lendan iðnaðarvarning?
Vísir lagði ofangreinda spurn-
ingu, í tilefni Iðnsýningarinnar,
fyrir 3 húsmæður, unga stúlku
og afgreiðslustúlku, sem veit hvað
húsmæður kaupa.
Sigríður Þorleifsdóttir;
Já, er það ekki heilbrigt? —
Innlendu iðnaöarvörurnar eru
oftast fullt eins góðar og sambæri-
legar um verð. — Auövitað kaupi
ég þó frekar erlendar vörur, ef
þær eru greinilega betri. — E; það
ekki einnig heilbrigt?

’ Hafdís Þorleifsdóttir:
Já, ég hef alltaf gert þaö, að
svo miklu leyti, sem hægt hefur
verið. Auðvitaö get ég þó ekki
veriö að fórna mér fyrir málstað-
inn ef innlendu vörurnar eru ekki
eins góöar og þær erlendu. —
Innlendur iðnvarningur er annars
oröinn góöur í mörgum greinum.
Ósk Sophusdóttir:
Ég kaupi alltaf innlent, aldrei
erlent, ef ég kemst hjá því. Ég
alveg á móti þv, að flytja inn
erlendar vörur, sem hægt er að
framleiöa hér. Þó get ég ekki
neitað því, að íslenzkir iönaðar-
menn mættu gjarnan bæta sig.
Sigrún Sigurgestsdóttir:
Heldur erlent, sem er kannski
vegna þess að ég hef verið svo
mikið erlendis og erlendur iðn-
varningur hefur reynzt mér bet-
ur, sérstaklega föt. — Stundum
er þó innlendur iðnvarningur eins
góöur og þá kaupi ég frekar ís-
Ienzkt.

Sigríður Jóhannsdóttir,
afgreiðslustúlka:
Mér finnst húsmæður frekar
kaupa erlendar vörur. — Ég held
að umbúðimar og auglýsingarnar
hafi þar mest aö segja. — Ég
hef t. d. séö, að eftir að ein-
hveriar vörur hafa verið anvlYst
ar í sjónvarpinu, hefur varla ver-
,ið sp.urt eftir öðrum sambærileg-
um vörum. Fólkið kaupir aðeins
það, sem hefur verið auglýst.