Vísir - 12.10.1968, Blaðsíða 13

V í SIR . Laugardagur 12. oktðber 1988.
13
Lausn á síðustu krossgátu
■ B - ■ fl ■ y - fl 3
• ií5 AC U L 'ý / Af/V i
HJ'OL ■ / L *
/?R-r /?/?f/ /n
Fft 5 T l/fs -r 'o f? • >9
* SL 'j /n Fo T - flu l flSKflP-
SFb f? ■ o z- AFffiA /?■ s £L
• flK u RG£ZD/ * f? / F / f/N/
b S K FFV * flK&fl . u - flS/K
fl L\ F HTU & ■ T'fl H FE / N / F
■ £ / /V /V / ■ £ T u JV£ /T U FL /
K / D D / - V f fl ■ AN 5/ * 'fl L F
■ KfL L ■ E / /71U R ■ T> U /YU /? ■ ■
- / L 'fí r / i> - mfí f u n ■ /nor /
• f?n Tfí /? ■ Bfí Nfl R. ■'flL- 5/9 L
Kötðugosið —
9. síöu.
frásagnir, svo að síðari kynslóðir
mættu þar af einhvern lærdóm
draga. „Okkur tjóir ekki að
smeygja okkur undan þeirri á-
byrgð með þvi að láta sem við
vitum ekki, hverju við getum átt
von á i sambandi við næsta
Kötlugos", segir dr. Sigurður
Þórarinsson.
Eina aðgengilegustu lýsingu á
síðasta Kötlugosi skrifaði Pálmi
heitinn Hannesson, rektor í Nátt
úrufræðinginn árið 1934. Þar
skrifaði hann m.a.
„Laust eftir hádegi laugardag
inn 12. okt 1918 fundust snarp
ir jarðskjálftakippir í Mýrdal,
og litlu siðar sást mökkur yfir
Mýrdalsjökli. Var hann hvítleit-
ur í fyrstu, en sortnaði síðan
og þótti mönnum þá augljóst, aö
Katla væri komin á stúfana.
Hægviðri var á, en átt vestlæg,
svo að mökkinn lagði austur af
jöklinum og varð nokkurt ösku-
fall í sveitunum fyrir - austan
Mýrdalssand, Um nónbil hljóp
jökullinn. Kom vatnið fram í
tveimur stöðum: austast og vest
ast á sandinum. Vestara hlaupið
brauzt fram milli Hafurseyjar
og Höfðabrekkuafréttar, unz
það skall ^á Selfjalli. Féll þá
nokkur hluti þess yfir í farveg
Múlakvíslar og eftjr honum til
sjávar, en meginflóðið ruddist
suður sandinn, milli Selfjálls og
Hafurseyjar, og á haf út beggja
megin við Hjörieifshöfða. Náði
það, að sögn, frá hæð þeirri
á sandinum, sem Lambajðkull
nefnist, og vestur undir Múla-
kvísl, svo að þessi hluti hlaups
ins hefur verið um 12 km á
breidd við fjörur frammi. Aust-
ara hlaupið féll fram úr jökl-
inum nálægt Sandfelli. Lagði
það undir sig austanverðan sand
inn og klofnaði í ýmsar kvíslar
um öldur og fell. Nyrzta kvisl-
in féll í Hólmsá, fyllti gljúfur
hennar og svipti burt brúnni
en aðalvatnið tók stefnu á Álfta
verið, og féll sumt fram yfir
það og út i Kúðafljót, einkum
eftir farvegum Skálmar og Land
brotsár, en sumt rann beint út
í sjó vestur af Álftaveri, og er
talið, að það hafi náð vestur að
svonefndu Dýralækjarskeri."
„Næsta morgun var komin aust
anátt, og lagði mökkinn til vest-
urs. Féll þá aska um vestanvert
Suðurland, allt til Reykjávikur,
en eystra var sa. úlegt skyggni.
Síðar um daginn gekk vindur í
suður og suðvestur og yarð þá
öskufall í Homafirði. Þótti nú
ófagurt að lita yfir Mýrdalssand.
Vatnsflóðið var að vísu þornað
að mestu, en eftir lágu ægilegar
íshrannir, og voru sumir jakarn
ir á stærð við stórhýsi (20 m á
hæð og þar yfir), en gegnum
jökulklungrin gengu breiðir far-
vegir likt og götur í þessari
kynjaborg. Fyrir landi var að
sjá óslitna ísbreiðu út undir
hafsbrún, og sjórinn var úlfgrár
af jökulgormi. í Álftaveri og
vestanverðu Meðallandi lágu
hrikalegar jökulhrannir utan í
öllum hæðum og heima undir
hiaði á sumum bæjunum. Víða
var jarðvegur allur skafinn
burtu niður í klappir, en ann-
ars staðar var gróðurinn horfinn
undir aur og ysju.“
„Þetta gos stóð þannig röskar
þrjár vikur, og getur það varla
talizt langvarandi eða stórkost-
legt, eftir því sem Kötlugos ger-
ast. Þó gerði það mikinn skaða,
enda þótt svo giftusamlega at-
vikaðist, að engir menn biöu
tjón lífs eða iima. I Skaftártungu
urðu mest spjöll af völdum ösk-
unnar, bæði á afréttum og
heimalöndum. Ein jörö lag'ðist í
eyði, en hinar voru ailar
skemmdar meira og minna. Rætt
ist þó betur úr en á horfðist í
fyrstu. í jökulhlaupinu er talið
að farizt hafi 37 hross og mörg
hundruð fjár, flest úr Álftaveri
og Meðallandi. 1 þessum sveit-
um spiliti hlaupið jörðum og
V.- >(.■ ■-■■va... .... - - ..
eyöilagði mannvirki einstaklinga
og ríkis. Ekki er mér kunnugt
um, að metið hafi verið til pen-
inga allt það tjón, beint og ó-
beint, sem leiddi af gosinu, en
varia hefir það verið undir 100.
000 kr., eftir gangverði landa
og lausafjár árið 1918. í Vestur-,
Skaftafellssýslu þótti ástæða til i
að færa niður matsverð 43
jarða, vegna skemmda af völd-
um gossins, og nam Iækkunin
20.800 kr.“