Vísir - 18.10.1968, Blaðsíða 9

VIS TR . Föstudagur 18. oKtóber iSksS.

JTosygin forsætisráðherra
Sovétríkjanna kom nú í
vikunni í heimsókn til Prag,
höfuðborgar Tékkóslóvakíu og
á miðvikudagskvöldið undirrit-
aði hann ásamt Cemik for-
sætisráðherra Tékka samning,
sem ætlaö er að binda enda á
þær þrálátu deilur, sem verið
hafa milli þessara tveggja sósí-
alísku landa síðustu mánuöi,
Með þessum samningum er
litið svo á, að Rússum hafi
tekizt endanlega að brjóta á
bak a'ftur óhlýðni Tékka. Þar
með em brostnar allar vonir
um það að Tékkóslóvakía geti
oröið frjálst, fullvalda ríki, þar
með er tilraun sú, sem þeir
ætluðu að gera til aö þræða
saman lýðfrelsi og sósíalisma
úr sögunni. Kúgunarvald hins
rússneska skriffinnskukerfis og
heimsvaldastefnu hefur að nýju
umlukt þessa myndarlegu
smáþjóð. Myrkriö sígur yfir að
nýju miskunnarlaust og syrtir
hinar fegurstu vonir.
Það er annars táknrænt fyrir
þessa samningagerð, að efni
samninga er haldið leyndu. Það
| veit enginn í neinum smáatrið-
um, hvaða skuldbindingar
Tékkar hafa tekið á sig. En
andrúmsloftið við dvöl
Kosygins í Prag gefur nokkra
hugmynd um, hvílík skelfing
hér er að gerast. Það ríkti ein-
hver ósegjanlegur drungi yfir
komu hans til Prag. Það var
ekkert um faðmlög eða bros,
það minnti á jarðarför. Tár
hrukku af grátins hvörmum,
sorg og kvíði og uppgjöf var
í svip hinnar yfirbuguöu, kúg-
uðu þjóðar.
Eftir á voru gefnar út fals-
fullar yfirlýsingar um að efni
samningsins hefði verið ,,að
tryggja öryggi" Tékkóslóvakfu,
að „vinátta og samstarf" Sovét-
ríkjanna hefði veriö treyst.
Samvizkulygar sem aðeins juku
á þjáningarnar.
jþó hefur verið skýrt frá einu
atriöi samninganna, sem á
að vera það, að Sovétríkin
heiti því að flytja burtu hluta
af innrásarher sínum frá Tékkó-
slóvakíu og ennfremur, að hið
þýzka, pólska, ungverska og
búlgarska herlið, sem þátt tók
í innrásinni verði allt flutt í
brott. Þessu ákvæði um brott-
flutning er víst ætlað að létta
hugann, og það er að vísu rétt,
að þar með verður þeirri sví-
virðu aflétt, að þýzkt herlið sé
nú í annað skipti notað til að
kúga tékknesku þjóöina. En
hvenær grær sú und, sem þar
var skorin? Og þetta breytir
DUBCEK - hetja eöa bleyða?
manna og blaðamanna til
Tékkóslóvakíu og yfirleitt munu
ferðaleyfin verða gefin póli-
tískt. Það mun sennilega veröa
auðveldara fyrir ferðaflokka
hliðholla Moskvuvaldinu að
neimsækja Tékkóslóvakíu, og (
pólitiskt eftirlit og njósnir
veröa teknar upp með erlendu
ferðafólki sem kemst í gegnum
jámtjaldið.
Þá verða yfirhöfuð öll viö-
skipti við Vestur-Þýzkaland
bönnuö. Verzlunarsendinefnd
Vestur-Þjóöverja í Prag verður
sagt að hypja sig á braut. Tékk-
um er bannað að taka viðreisn-
arlán á Vesturlöndum. Þeir
skuldbinda sig til aö einskorða
efnahagskerfi sitt hinu komm-
úníska efnahagsbandalagi.
Þá hafa Rússar krafizt þess
að Tékkar greiöi kostnaðinn
við dvöl hernámsliðsins í land-
inu. Ekki er vís^ hvað mikinn
hluta þeir eiga að greiöa, en
taliö er víst að þeir að minnsta
kosti eigi að sjá hernámsliöinu
fyrir öllu fæði. Rússar bera
enga ábyrgð á því stórkostlega
tjóni á eignum og efnahagslífi,
sem innrásin olli. Það tjón
verða Tékkar að bera í hljóði.
UPPGJOF TEKKA
Það síaðist út eftir fundinn í
Cierna, sem frægur var og
og einnig eftir hinar miskunn-
arlausu viðræður í Moskvu í
ágúst, hver var vilji Rússa og
- hvaða kröfur þeir gerðu.
Jjað er til dæmis ljóst, aö þeir
gera kröfu til þess að
menn sem hafa „sýnt Rússlandi
andúð“ verði dæmdir í refsingu.
Það er mjög erfitt að skilgreina
í þessu, hvað er að sýna Rúss-
landi andúð. Þess vegna munu
Rússar ekki hafa sætt sig við,
að tékknesk yfirvöld mættu
skilgreina hugtakið. Fram-
kvæmdin verður aö öllum lík-
indum i því fólgin, að Rússar
munu afhenda tékkneskum yfir-
völdum lista yfir þá menn, sem
þeir krefjast að hljóti refsingu.
Það hefur verið lauslega áætlað
meö stuðningi við blaðagreinar
í Pravda og Isvestia, að Rússar
muni hafa tiltæka lista yfir 40
— 50 þúsund manns, sem þeir
krefjast að verði refsað og
varpaö í fangabúðir fyrir and-
spymu við Rússland. Þetta er
sá hópur sem Pravda kallaði
flugumenn vestrænna heims-
valdasinna og er talið að í
honum séu flestir fremstu rit-
höfundar, listamenn og blaða-
menn Tékkóslóvakíu.
Stjórn tékkneska blaða-
mannasambandsins verður vik-
ið frá með sama hætti.
Þá verður ströng ritskoðun og
eftirlit tekið upp á öllum svið-
um. Fulltrúar rússnesku her-
námsstjórnarinnar munu fram-
kvæma þetta eftirlit í samráöi
við tékknesk yfirvöld. Kröfur
voru settar fram um að rússn-
eskir eftirlitsmenn fengju sæti
í hverri blaðaskri'fstofu til þess
að ritskoða greinar blaðanna.
Það má vera, að Rússar hafi
slakað til hér, en allt um það
veröur ritskoðun á blöðunum
mjög ströng.
JJnn mun hafa verið gengiö
að kröfum Rússa um aö
taka upp bréfaskoðun og síma-
hleranir. Hins vegar er ekki
nákvæmlega vitað hvernig
skipulag leynilögreglu verður,
en nefnd ákvæði um refsingar
og eftirlit bera þaö með sér,
aö þau verða ekki framkvæmd
nema með eflingu lögreglu-
veldis. Rússneska hernámslið-
ið hefur undanfarnar vikur
safnað um sig nokkrum hóp
fyrrverandi meðlima úr kúgun-
arlögreglu Novotnýs og hafa
þeir leikið lausum hala. Rússar
munu hafa ætlað þeim hlutverk
f. hinu nýja tékkneska þjóðfé-
heldur ekki þeirri staðreynd,
að Tékkóslóvakía er hernumið
land, smáríki sem hefur verið
miskunnarlaust fótum troöið af
fasistísku framferði Rússanna.
Um hitt er minna talað, hvaða
skuldbindinga- Tékkar hafa á
sig tekið. £n þó er í stórum
dráttum vitað, að þeir hafa ver-
ið þvingaðir til að heita því að
afnema lýðræði og koma á í
landi sinu að nýju kommúftísku
kúgunarkerfi. Ekkert er til-
kynnt opinberlega um það, að
hvaða ■skilyrðum Tékkar hafi
orðíð að ganga í þessu efni í
smáatriðum. Og þó er hægt að
gera sér nokkra grein fyrir því,
hverjar kröfur Rússar hafa verið
með í deilunum að undanfömu.
Jþá hafa Rússar sett fram
kröfu um að lýðræðislegir
stjórnarhættir verði afnumdir.
Þaö á ekki að spyrja alþýðuna
álits á stjórnarfyrirkomulaginu
og það má ekki leyfa neinar
allsherjar atkvæðagreiðslur inn-
an verkalýðssamtaka og fjölda-
undirskriftir verða bannaðar og
refsiveröar. Ýmsum forustu-
mönnum sem kjörnir hafa verið
í stjórnir verkalýðsfélaga verð-
ur vikið úr starfi.
Sterkt eftirlit verður tekiö
upp með starfsemi rithöfunda-
sambandsins og allri stjórn
þess verður vikið frá og nýir
skipaðir ' þeirra staö. að lík-
indum menn sem Rússar til-
taka.
lagi. sem þeir eru að byggja
upp, en ekki er vitað, hvort
þeir hafa þröngvað því fram. ,
Þá er víst að mjög víötækar
takmarkanir verða gerðar á
ferðafrelsi. Með þessu er veriö
að reisa nýtt járntjald kringum
Tékkóslóvakíu. Það er í höfuð-
atriðum bannaö að tékkneskir
menn ferðist úr landi til Austur-
ríkis eða Vestur-Þýzkalands og
annarra vestrænna ríkja. Þá
eru heimsóknir vestrænna
manna til Tékkóslóvakfu einn-
ig í höfuðatriðum bannaðar.
Undanþágur og leyfi verða að
vísu gefin. En vitað er, að
Rússar hafa lagt sérstaka á-
herzlu á að banna heimsóknir
vestrænna rithöfunda, lista-
Jjannig munu nú vera í helztu
atriðum þær kröfur sem
Rússar hafa gert til Tékka.
Hér getur að vísu ýmislegt ver-
ið mishermt, vegna þess að
farið hefur verið leynt með
sumar ofboðslegustu kröfur
Rússa, líkt og þær væru manns-
morö, til dæmis hvernig á að
skipuleggja hina pólitísku kúg-
unarlögreglu og stofna pynt-
ingarfangabúðir. Auðvitað hafa
forustumenn Tékka verið mót-
fallnir slíkri villimennsku, en
Rússar hafa sett fram sínar
kröfur, slíkt er, segja þeir, aö-
eins hluti hins sjálfsagða só-
síalíska þjóðfélags.
Þannig hafa nauöungarsamn-
ingarnir verið gerðir, því að
ella vofir yfir smáþjóöinni
eyðilegging og útrýming. Því
er hin ömurlega niöurstaða,
þrátt fyrir hetjuríka mótstöðu
tékknesku þjóðarinnar, að hún
hefur beðið ósigur. Og hversu
kjarkmiklir sem leiðtogar henn-
ar Dubcek, Smirkovsky og
Svoboda voru á samningafund-
um austur í Moskvu, þá hafa
þeir ekkert borið úr býtum að
lokum annað en ósigur.
"Fjví hefur sú spurning tekið
að vakna, meðal sumra
tékkneskra rithöfunda að und-
anförnu, hvort þessir vinsælu
þjóðarleiðtogar hafi ekki í
rauninni brugðizt eins og
bleyður. Það er rifjað upp, aö
hinn gamli þjóöarleiðtogi Benes
gafst með sama hætti upp fyrir
Þjóðverjúm, þegar þeir réðust
inn í Tékkóslóvakíu 1938 og
’39. Þá þóttist Benes vera að
vernda tilveru tékknesku þjóð-
arinnar með því aö gefast upp,
annars yrðj þjóðinni tortímt í
stríði og blóðbaöi. En afleiðing-
in varð aöeins sú, að Þjóðverj-
ar gátu fyrirhafnarlaust kúgað
þjóðina um margra ára skeið
og myrt mörg hundruð þúsund
manns. Því segja sumir, að það
'afi verið bleyöuháttur hjá
Benes að berjast ekki.
Og sama segja menn núna
im Svoboda og Dubcek. Það
hafi veriö bleyðuháttur hjá
þeim að láta ekki þjóð sína
berjast. Því að það eigí aldrei
að gefast upp éða sæ.tia s'g við
ranglætið jafnvel þó við ofur-
efli sé að etja.
Þorsteinn Thorarensen.
_______ 9
MBWnoMVMMMnD
Við lögðum leið okkar að
þessu sinni til nokkurra vegfar-
enda og lögðum fyrir þá þessa
einföldu spurningu, sem svo oft
kemur upp í þjóðfélaginu:
Teljið þér, að giá sé á m'lli
menntamanna og almennings?
Einar Einarsson, vörubílstjóri.
Já, ég álít að það séu einhver
brögð að því, en ég tel mig ekki
geta sagt um, hvað það sé mik-
ið.
Sigmundur Gísiason, starfsmur
Tollgæzlunnar. Já, heldur finnst
mér það. Mér finnst að mennta-
mennirnir skeri sig fullmikið úr
og mættu þeir að ósekju koma
nær almenningi.
Gunnlaugur Hannesson, krana-
maður. Já, þaö er talsvert bil á
milli þeirra.
Ingvi Guðmundsson, starfsmað-
ur prjónastofu. Já, ég vil álíta
það. Almenningur lítur allt of
stórum augum á menntamenn-
ina.
Ástbjörg Ólafsdóttir, afgreiðsiu-
stúlka. Nei, það er engin gjá þar
á milli, en lærdómurinn skilur
alltaf eitthvað á milli.