Alþýðublaðið - 16.01.1966, Síða 8

;
Um skáld í Danmörku og á Is-
landi, skáldskap og lesendur
--------------------------MinrMB———M —I—|-—■n - M—IHMIIMBIMIMIim ■■HIMII lllllfllll ll lll IMIIIIIIMIIIMIllll—llllI II.IIIIIIW..
Rætt við prófessor Sven Möller Kristensen
PRÓFESSOR Sven Möller Krist
ensen frá Kaupmannahafnarhá
skóla er ásamt Karli Bjamhof
fulltrúi Dana í bókmenntanefnd
Norðurlandaráðs. Hann flutti er
indi í Háskóla íslands á fimmtu
daginn og ræddi um þrjú leikrita
skáld sem hæst bar í Danmörku
árin næst á undan og eftir heims
styrjöldinni síðari, Kaj Munk,
Soya og Kjeld Abell, en með þeim
taldi prófessorinn að Danir hefðu
tekið forystu í leikritun á Norður
löndum og hafizt fyrsta verulega
blóma-keiðið í danskri leikritagerð
síðan á dögum Holbergs. En á
undan þeim taldi hann fremstu
leikritaskáld á Norðurlöndum Ib
sen og Bjömson í Noregi, Strind
berg í Sviþjóð og um örstutt bil
Jóhann Sigurjóns'on á íslandi og
í Kaupmannahöfn.
í framhaldi af þessu var eðlilegt
að víkja talinu að þeim íslenzku
höfundum sem skrifuðu á dönsku
á öndverðri þessari öld, þegar AI
þýðublaðið kom snöggvast að máli
við prófessor Kristensen — og
þá fyrst þeim Jóhanni Sigurjóns
syni og Guðmundi Kamban sem
enn í dag teljast okkar fremstu
leikritaskáld.
— Jóhann Sigurjónsson kom
með fer'-kan gust inn í dönsk leik
hús, hann hafði til að bera kraft
og frumleika sem vantaði tilfinn
anlega { danska leikritagerð á ár
unum fyrir fyrra stríð. Þjóðlífslýs
ingin í Fjalla-Eyvindi var ný og
framandi fvrir dönskum áhorfend
um. en ég hygg að það hafi ekki
verið hún í s.iálfri sér sem réði úr
slitum um vinsældir leiksins held
ur list.rænir verðleikar verksins.
Guðmundur Kamban náði hinsveg
ar ekki að sínu levt.i '■amhærilevri
stöðu og Jóhann Sigurjónsson. hon
um lánaðist aldrei að festa sig
verulega f se°si i Danmörku — og
það var danurlegt, um jafn-gáfað
an og mikilhæfan og met.naðar
g.iaman höfund, Ötiög hans vóru
tragfsk — ekki sfzt ævilok hans.
Off nú er orðið ianet cíðan verk
bessara höfunda hafa veríð leíkin f
Danmörku: *íðustu leikrit Knmb
ans voru ieikirt ný af náb'nni
Skömmu fvrir atríð. Og ég held
ekki að séií neinar horfur á bví að
bau verði tekin unn aftur. a.m.
Gunnarssonar eru vinsælar enn
þann dag í dag.
— En hafa ekki verk Gunnars
raunvörulega verið vanmetiji í
Danmörku? Hér heima er mest
lagt upp úr Kirkjunni á fjallinu
Qg fei.'^ii verkum han^, 0n á
dönsku virðast eldri verkin vera
vinsælust.
— Þetta kann að vera alveg
rétt. Gunnar Gunnarsson var mjög
mikið lesinn og mikilsmetinn á
þriðja tug aldarinnar, en eftir
það varð hljóðara um nafn hans.
Á fjórða áratugnum komust önn
ur efni í tízku, þá hvarf allt í
skugga þjóðfélagsmálanna. Hann
kann að hafa goldið bess að lifa
og starfa utan föðurlands síns
sem verk hans f jalla þó alltaf im,
Siálfur he^ ég mætur á bókum
Gunnars. Mér finnst hann vera
mikill sögumaður og bað er gáfa
sem virðist verða æ sjaldgæfari
á okkar dögum. Kannski má líta
á hana sem sér-fslenzkan arf, það
er freistandi að huesa sem svo.
Fn éff verð að iáta að bækur hans
eru ekki miög ferskar fvrir mér,
hað er orðíð lanvt s'ðari ég hef
lesið bær. í Danmörku lít.um við
á Gunnar sem íslenzkan rit.höfund
bó hann skrifaði á dönsku um
skeið: ég efa't nm að seinni verk
bens sén miöe bekkt f Danmörku.
Sama gildir um .Téhann Signrinns
son off Guðmund Kambart. Dansk
ir bókmennta<iöff''böfiindgr fíalla
banniff vfirlei+f ekki nm verk bess
ara höfunda. telia bau ekki til
okkar bókmennt.a.
— Samf skrifuðu þéssir höfund
ar á dönsku mestallá, eða alla,
ævina. |
— Já, þetta er dálítið i skrýtið
þegar hugsað er út í það. Willi
am Heinesen er Færeyingur og
þó teljum við hann hiklaust dansk
an rithöfund; hann er einn okk
ar fremstu höfunda í dgg. Ég kann
ekki aðra skýringu en þá að ís
lendingárnir .sjcrifuðu allirt meira
og minna á íslenzku, eji Héinesen
skrifar i einvörðungu dönsku. ís-
lenzkarbókmeiintir stóðu uni skeið
með blóma í Ðanmörliu, én því
skeiði er rtú lokið - Ég get ekki
svarað því hvað olli þessari j þróun
en saga íslenzku ' höfundanna í
Danmörku er markverður kápítuli
um, og skýra hvað olli þessum bú
ferlaflutningi.
— Nú er nýkomin út bók um
Jóhann Sigurjónsson i Danmörku.
— Já, bók Helge Toldbergs er
til marks um það að þessir höfund
ar eru síður en svo gleymdir. Ég
hef ekki lesið bókina enn, en ég
get ekki ímyndað mér að hún
komi af stað neinu endurmati á
verkum Jóhanns enda var Told
berg fremur bókmenntaskýrandi
en áróðursmaður fyrir höfundum.
En eldri kynslóðin man verk þe=s
ara höfunda og metur þau; yngra
fólkið er aftur á móti með hug
ann við það sem gerist úti í heimi,
Englandi, Frakklandi.
Eftir þetta beindist talið að bók
menntaverðlaunum Norðurlanda
ráðs. í fyrra sætti dómnefndin
gagnrýni fyrir að skipta verðlaun
unum. Nú heyrist því aftur á
móti hreyft að Gunnar Ekelöf sé
mikils til of óalþýðlegur höfund
ur og torskilinn til að verða fyrir
slíku valL
— Okkur var alveg ljóst að það
verður að taka tillit til alþýð
legs smekks við úthlutun þessara
verðlauna, að höfundarnir séu við
almenningsskap. Þar fyrir má ekki
vanmeta þyngri og erfiðari höf
unda sem höfða til færri le enda.
Hingað til hafa skáldsöguhöfund
ar að mestu setið að verðlaunun
um og okkur fcmnst tími til kom
inn að sinna öðrum bókmenntum.
Gunnar Ekelöf er líklega fremsta
ljóð káld í Svíþjóð, hvað sem öðr
um Norðurlöndum líður. og dóm
nefndinni bar að minnsta kosti
saman um að hann væri vel að
verðlaunum kominn. Mér er
ekki heimilt að segja frá því hvern
ig atkvæði féllu í nefndinni. En
þeir þrír höfundar sem stóðu næst
verðlaununum voru Ekelöf. Johan
Borgen og Villy Sörensen, cem
varla er mjög alþýðleeur heldur,
og ég tel fyrir mitt levti að hver
þeirra sem er hefði verðskuldað
þau fyllilega.
— Er Gunnar Ekelöf þekktur
höfundur í Danmarku?
— Hann er mjög mikilsvirtur
höfundur og nafn hans alkunnugt.
En Ijóð hans eru varla við alþýðu
skap og tæpast mikið lesin utan
Svíþjóðar. Hinsvegar á hann sér
góða lesendur. Skáld og bók
menntamenn lesa hann mikið og
hafa hann í miklum hávegum,
ekki sízt yngri skáldin. Ég get mér
þess til að svipað sé þessu farið
hér á landi. Og það er vafalaust
að hann hefur haft og á eftir að
hafa mikil áhrif i norrænum skáld
skap.
— Hvað um skiptingu verðlaun
anna í fvrra? Kemur það ráð oft
ar til álita?
— SkÍDtingin í fyrra var full
komið nevðarúrræði og mæltist
svo illa fvrír að ég skil varla að
slíkt komi fvrir aftur. Þá var
ég ekki með 'em betur fer svo
að ég þarf ekki að standa fyrir
svörum veffua bessarar ákvörðun
ar. En verðlann Lagercrantz
svndu að dómnefndin vili sinna
fleiri bókmenntnm en skáldskap
arverkum. listræn fræði og rit
gerðir koma einnig til álita. Þetta
k ekki f bréð. Hins veffar hvffff
éff að cVéidcövur Kambans hafi í sögu norrænna samskipija. Og
veríð uoHnið ipc-nar tfi cVamrns ég hygg það verði ísleijdinga
tíma. off vmcar snff'ir Gnnnarc sjálfra að meta hann.að verðleik
g 16. janúar 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
UM
KVÆÐIÐ
Kvæði það sem hér birtist
er fyrsta kvæðið í fyrstu bók
Gunnars Ekelöf sem kom út
1932 og samnefnt henni: Kvæð
in í þeirri bók hafa verlð skáld
inu áleitin síðan og hann hef
ur stöðugt fjallað um þau að
nýju; þau slógu tóninn j skáld
skap hans síðan. 1962 var bók
in endurprentuð í fýrsta skipti
öldungis óbreytt, en með mikl
um viðaukum frá sama tíma.
Ekelöf leggur sjálfur litið upp
úr næstu þremur bókum sínum,
en með Fárjesáng, 1941, komst
festa á skáldskap hans. Eftir
þá bók hefur hann verlð talinn
með helztu skáldum Svía þó
dómbærum mönnum væri það
að vísu ljóst löngu fyrr. „Dikt
ár mystik og musik,“ segir Eke
löf einhversstaðar, og þau um
mæli lýsa skáldskap hans ekki
lakar en hvað annað. Hann
kveðst siálfur -töðugt leita aft
ur til upnhafsins í skáldskap
sínum, bvria upp á nýtt og nýtt;
það skýrir að nokkru hve Sent
pS iorden hefur reynzt honum
mikihverð bók. Af seinni bók
um hans má nefna Str
1955, þar sem skáldskapt
tók enn nýja stefnuj ljó
cíðan, hafa vérið nefnd
póe ia.“ „Hringnum er
segir hann sjálfur í ef'
við seinni útgáfuna af £
jorden. „Ég yrki ekki
lióð.“ En hann yrkir sa
Af seinni ljóðum ha
nefna, En Mölna-elegi
verk sem lengi var i s
off t.elst með helztu \
hans, bar eru tekin upp
sem koma fyrir í ská
bans frá öndverðu, og s\
lannplióðin, Diwán over
en av Emgión sem mun 1
Hta mikilsvert verk. Er
b»t"r bans efU orffnar
--nc nn ag auk hefur ha:
iH rltgerðarsöfn og IJi
jnffar.
Lióð Ekelöfs munu
venlnlega torþýdd áiaí
ur. Örfáar tilráunír, I
ið fferðar tii að þýða 1
á íslenzku, en veita e
mvnd um skáldskap'.hí