Alþýðublaðið - 04.02.1966, Blaðsíða 8

Gúanó-eyja fyrir utan Chimbote.
ANSJÓSDÆVINTÝRID PESl)
HUMBOLDT-straumurinn, eða
Perústraumurinn, eins og jafnvel
sjálfur Friedrich Heinrich Alex-
ander von Humbolt kaus heldur
að kalla þennan hafstraum,
streymir yfir einhver beztu fiski-
mið, sem vitað er um í heiminum.
Tuttugu hundraðshlutar heims-
aflans fást úr hafinu við norður-
strönd Chile, Perú og Equador,
og þrátt fyrir mikla veiði tekst
16 — 20 milljónum stórra sjófugla
og gífurlegum fjölda ránfiska að
lifa þarna afbragðs góðu lífi. —
Fiskurinn, sem þarna veiðist er
smásíldartegund, ansjósa.
Sé það svo, að gæði náttúrunn-
ar virðist þarna vera takmarka-
Iaus, eða allt að því, þá virðist
nú óneitanlega svo sem tækni
mannanna við að nýta ansjósuna
og framleiða úr henni mjöl og
lýsi sé nú komin að takmörkun-
um, sem verði ekki lengra náð.
Síðan hinar gífurlegu fiskveiðar
hófust á þessu svæði fyrir um
það bil sjö árum hafa ýmsir
unnið að því að reyna að vernda
fiskinn og þá um leið gúanó-fugl-
ana, en með driti sínu framleiða
þeir þúsundir tonna af verðmæt-
um áburði á um það bil 40 eyjum
skammt undan strönd Perú.
Það eru ekki nema sex til sjö
ár síðan fimmtíu til sextiu tonna
ansjósubátur gat komið með 15
þúsund tonn af ansjósu á land á
ári. í dag þykir það hins vegar
allsæmilegt, ef þrisvar sinnum
stærra skip kemur með svo sem
sex þúsund tonn á land- á ári,
og oft er aflinn þó ekki nema
helmingur þess. Samkvæmt upp-
lýsingum frá hagfræðingi er
starfar fyrir Hafrannsóknastofn-
unina í Perú, sem komið var á
fót á vegum hins sérstaka sjóðs
SÞ og sem er rekin af Matvæla-
og landbúnaðarstofnun |SÞ, þá
jókst burðarmagn fiskiflotans í
Perú um 90% á árunum 1962—
64, en á sama tíma jókst aflinn
ekki nema um 40%.
En þetta eru ekki einu örðug-
leikarnir, sem fiskiðnaður Perú-
manna á við að glima um þessar
mundir. Fiskifræðingur frá SÞ í
Perú sagði um þetta: „Fiskveið-
ar, sem byggjast umfram allt á
einni tegund fiskjar, — og í Perú
er 98% aflans ansjósa, — eru
alltaf margvíslegum örðugleikum
bundnar, jafnvel þegar bezt geng-
ur, og ef til vill ekki hvað sízt
einmitt þá.” Fróðlegt er í þessu
sambandi að líta aðeins til gú-
anó-fuglanna, en segja má, að
þeir hafi langt um lengur lagt
stund á fiskiðnað en Perúmenn.
Árið um kring, en þó sérstaklega
sumarmánuðina, desember, janú-
ar og febrúar má sjá stóra hópa
af skörfum, súlum og pelíkönum,
sem einna helzt líkjast þykkum
óveðursskýjum. Þessir fuglar eru
að leita uppi ansjósutorfur. Lík-
legt er að þeir eti að minnsta
kosti 2.5 milljónir smálesta af
ansjósu á ári, en verðmæti þess
fiskjar mun nærri láta að sé um
tveir milljarðar íslenzkra króna
miðað við núverandi verðlag, á
afurðunum.
Með nokkuð óreglulegu milli-
bili á það sér stað, að milljónir
þessara fugla falla í sjóinn og
ber þá síðan upp að ströndum
landanna, þar sem þeir svo drep-
ast úr hungri, vegna þess, að
fiskurinn, aðalfæða þeirra, er
horfinn. Eins og fyrr segir, nær-
ast þessir fuglar nær eingöngu
á ansjósu og mætti því ætla að
af þeim mætti nokkurn lærdóm
draga á þessu.
Síðast átti slíkur fugladauði sér
stað á árunum 1957—1958, það er
að segja rétt áður en ansjósu-
veiðin byrjaði þarna í stórum
stíl. Ýmsir eru þeirrar skoðun-
ar, að í þeim efnum hafi alltaf
verið farið of geyst af stað og
fram til 1964 varð til dæmis tí-
föld aukning á því aflamagni,
sem barst á land í Perú. Á því
tímabili, sem fyrr er greint, er
gizkað á að næstum 20 milljónir
fugla af 27 milljónum, en það er
áætluð tala stofnsins, hafi drep-
izt úr hungri. Svipað átti sér
stað árið 1941, og árin 1925 —
1926 og árið 1891, auk þess, sem
meiri og minni brögð voru að
fugladauða ýmiss önnur ár.
Hafrannsóknastofnun var sett
«
upp í Perú á vegum SÞ á árinu
1960 pg nokkru síðar var sams
konar stofnunum komið á fót í
Chile og Equador. Vísindamenn-
irnir við þessar stofnanir reyndu
síðan að gera sér grein fyrir því
hvað raunverulega hafði þarna
gerzt. Skýring þeirra er á þessa
leið: Perú-straumurinn er hluti
af sjó, sem er á hreyfingu í aust-
urátt á suðurhluta Kyrrahafs,
og sem skiptir sér við eyjuna
Chilo við Suður-Chile. Ein grein
fer suður Drakesund og út í
Atlantshaf, en önnur grein fer
norður með ströndum Chile og
Perú og heldur til liafs að nýju
á svipaðri breidd og Galapagos-
eyjan — og myndast þar miklar
hringiður eins og verið sé að
hleypa vatni úr risabaðkeri.
Svipuð fyrirbrigði eru þekkt
annars staðar frá, einkum þó við
vesturstrandir meginlandanna, en
áhrifin eru hvergi eins stórfelld
eins og á þessum slóðum. Land-
grunnið undan vesturströnd
Suður-Ameríku er ákaflega ó-
slétt og síbreytilegt eins og lands-
lagið raunar er einnig, þegar kom-
ið er upp á land og við taka
dalir og hlíðar Andesfjalla. Mörg
djúp gljúfur eru í landgrunn-
inu á þessu svæði og ná sum al-
veg að ytri mörkum þess. Með
aðstoð rangsælis-strauma byltist
þarna upp gífurlegt magn af djúp
Fiskveiðar Peri
sérfræðingar a
fugi að verulegi
undan á ný, og
sævi, sem er mjög ríkur af kol-
efni, köfnunarefni, fosfór, brenni-
steini, ammoníum og mangan. Á
svo sem eitt hundrað feta dýpi
við ströndina, er svalur, dimmur
sjór — og ríkur af svifi, sem an-
sjósurnar nærast á. Skarfarnir,
súlurnar og ansjósunæturnar ná
til efstu 30 fetanna og sleppur
þá fátt eitt undan.
Öðru hverju kemst volgur haf-
straumur, sem er mjög fátækur
af næringarefnum inn á hið svala
liafsvæði út af Perú og Chile.
Oft kemur þessi straumur þarna
um jólaleytið, og virðist styrk-
leiki hans ná hámarki á tveggja
til þriggja ára fresti. Hans gætir
á aðalsumarvertíðinni þarna og
stundum er mikil vatnsefnis- og
köfnunarefnislykt af sjónum á
þessu svæði. Gífurlegar rigningar
og norðvestan vindar ganga einnig
yfir þarna um isvipað leyti, og það
er þessi straumur, sem í hámarki
verður þess valdandi, að fiskar og
fuglar hverfa að verulegu leyti.
Fiskifræðingar geta þess sér til
að aðeins um 10% af því svifi
sem nær fullum þroska verði fisk-
um að bráð. Frjósemin er gífur-
leg og eins er það hjá gúanó-
fuglunum, sem fjölgaði á ný um
20 milljónir á fimm árum eftir
að þeir síðast drápust í hrönn-
um.
Þótt fuglarnir séu svona fljót-
ir að ná sér, er ekki víst að hag-
kerfi Perú yrði jafnskjótt að
jafna sig eftir skakkaföll. Perú-
menn liafa ekki eins miklar gjald
eyristekjur af neinu eins og fiski-
mjöli, og ef verulega drægi úr
ansjósu-aflanum, mundi fólk í
Perú finna fljótt fyrir þvi.
Síðast þegar þessi heiti straum-
ur vann spellvirki sín undan
ströndinni var fiskiðnaðurinn í
Perú aðeins tíundi hluti þess sem
hann er nú. Ef til slíks kemur
aftur, má búast við að afleiðing-
arnar verði miklu alvarlegri en
þá og einnig í Chile, þar sem
aflinn er nú kominn yfir eina
milljón smálesta á ári.
Sérfræðingar eru nú sammála
um að ekki sé hægt að auka veið-
ina úr því sem komið er. En þeir
segja líka, að bæði fuglar og fisk-
ar muni lifa þetta allt saman af
og það muni mennirnir raunar
gera líka, ef þeir aðeins semja
sig að lögum sjávarins.
Hvað sem öllu þessu líður kom-
ast varla Perú og Chile af án
fiskiðnaðarins og raunar er erf-
itt að skilja hvers vegna stórkost-
legur fiskiðnaður var ekki kom-
inn á laggirnar þarna löngu fyrr.
Ein af ástæðunum fyrir þvi að
fiskiðnaður komst ekki fyrr á
Iaggirnar í Perú er vafalaust and-
staða félagsins, sem sér um gú-
anónámið á eyjunum , undan
ströndinni. En eyjarnar hafa ver-
ið vel verndaðar allt síðan á dög-
um Inkanna og enn þann dag í
dag grafast upp úr gúanóinu út-
skornar skóflur frá tímum Ink-
anna og fuglarnir eru eins og
Af hinum merku minjum Inkanna í Perú vekur liin risavaxna,
óreglulega steinhieðsla mesta athygli ókunnugra.
8 4. febrúar 1966 — ALÞÝÐOBLAÐIÐ